احتمالآ خیلی از شماها ، این جمله مقام معظم رهبری رو توی مراسم تنفیذ حكم ریاست محترم جمهور شنیده باشین كه فرمودند: «مردم آگاه ایران را با مسجد ضرار نمی توان فریب داد». شاید بعضی از شما ، ماجرای «مسجد ضرار» رو ندونین.
ضِرار به معنی زیان رسانیدن عمدی است و آیات 107 تا 110 سورة توبه اشاره به ماجرای مسجد ضرار می کند که خلاصة آن به این شرح است:
در سال نهم هجری و زمانی که پیامبر (ص) با گروهی از مسلمانان عازم جنگ تبوک بودند ، گروهی از منافقان که به ظاهر مسلمان بودند ، نزد ایشان آمدند و عرض کردند که به ما اجازه دهید مسجدی در میان قبیله بنی سالم (نزدیک مسجد قبا) بسازیم تا افراد ناتوان و بیمار و پیران از کار افتاده در آن عبادات خود را انجام دهند و در شب‌های بارانی نیز که گروهی از مردم توانایی آمدن به مسجد شما را ندارند ، فریضه نماز را آنجا انجام دهند. پیامبر(ص) هم به آنها اجازه دادند. آنها نیز از حضرت (ص) تقاضا کردند که شخصآ بیایند و در آن مسجد نماز اقامه کنند. پیامبر (ص) فرمودند: «من عازم سفرم. هنگامی که بازگشتم ، به خواست خدا چنین خواهم کرد.» پس از بازگشت پیامبر (ص) از جنگ تبوک و در زمانی که ایشان هنوز وارد دروازه های مدینه نشده بود ، آنها مجددآ نزد پیامبر (ص) آمده و تقاضای خود را مبنی بر اقامه نماز در آن مسجد توسط آن حضرت تکرار کردند. در این هنگام فرشته وحی نازل شد و آیات 107 تا 110 سورة توبه را بر پیامبر (ص) وحی کرد و پرده از اسرار کار آنها برداشت. بدنبال این وحی آسمانی ، پیامبر (ص) دستور دادند که مسلمانان ، مسجد مزبور را آتش زده و بقایای آن را نیز ویران کنند (1). قرآن کریم در این باره می فرماید:
«والذین التخذوا مسجداً ضِراراً و کفراً و تفریقاً بینَ المؤمنین و اِرصاداً لِمَن حارَبَ اللهَ و رسولَهُ مِن قبل و لَتَحْلفُنَّ إن ارَدْنا إلا الحسنی و الله یشهدُ إنَّهم لَکاذبون» یعنی «کسانی هستند که مسجدی ساختند برای زیان رساندن (به اسلام) و (تقویت) كفر و تفرقه افكنی میان مؤمنان و كمینگاهی برای كسی كه از قبل با خدا و پیامبرش مبارزه كرده بود. آنها سوگند یاد می كنند كه «جز نیكی (و خدمت) ، نظری نداشته ایم» اما خداوند گواهی می دهند كه آنها قطعآ دروگو هستند» (2)
«لا تَقُمْ فیه ابدا...» یعنی «هرگز در آن (مسجد به عبادت) نایست ...» (3)
«لا یَزالُ بنیانُهُمُ الذی بَنَوْا ریبةً فی قلوبهم إلا أن تقطَّع قُلُوبُهُم واللهُ علیم حکیم» یعنی «بنایی را که آنها ساخته اند ، همواره به صورت وسیله شک و تردید در دلهایشان باقی می ماند ؛ مگر اینکه دلهایشان پاره پاره شود (و بمیرند. وگرنه از دل آنها بیرون نمی‌رود) و خداوند دانا و حکیم است.» (4)
اما این منافقان چه کسانی بودند؟
قبل از هجرت پیامبر از مکه به مدینه ، فردی بود به نام ابوعامر پدر حنظله (شهید معروف غزوه احد) که از راهبان مسیحی و از عابدان و زاهدان به شمار می رفت و در میان قبیلة اوس و خزرج ، از نفوذ وسیعی برخوردار بود. هنگامی که پیامبر به مدینه هجرت کرد و مسلمانان گرد او را گرفتند و در جنگ بدر بر مشرکان پیروز شد ، ابوعامر که خود روزی از بشارت دهندگان ظهور پیامبر اسلام بود ، اطراف خود را خالی دید. از این‌رو به مبارزه با اسلام برخاست. از مدینه به سوی مشرکان مکه رفت و برای جنگ با پیامبر از آنها کمک خواست و حتی در غزوة احد نیز علیه مسلمانان وارد عمل شد. پس از جنگ احد ، به سوی فرمانروای روم (هرقل) رفت و از او برای مبارزه با پیامبر اسلام کمک خواست. از طرفی به هواداران خود در مدینه نیز نامه نوشت که بزودی با لشکری از سوی هرقل به سمت مدینه خواهد آمد و لازم است که منافقان مدینه ، کانونی را جهت فعالیت‌های آتی او برایش آماده کنند. هواداران وی نیز چون نمی توانستند علنآ خواسته خود را تحقق بخشند ، به بهانه ساختن مسجدی برای بیماران و پیران ، نیات شوم خود را عملی ساختند. اما وحی الهی نازل گشت و خیانت آنها آشکار گردید. شاید اینکه پیامبر قبل از رفتن به تبوک با آنها مخالفت نکرد ، بدان جهت بود که وضع کار آنها روشن تر شود. از طرفی هم شاید نمی‌‌خواست فضای آرام مدینه در آن اوضاع و احوال دچار تشنج شود. با توجه به آیاتی که در این باره نازل گشته ، معلوم می گردد که منافقان با این عملشان ، در واقع می خواستند مقدمات نابودی پیامبر اسلام و دین او را فراهم نمایند ، در میان صفوف مسلمانان ایجاد تفرقه کنند و کانونی جهت فعالیت‌های ضداسلامی خود فراهم کنند. داستان مسجد ضِرار درسی است برای عموم مسلمانان در هر عصر و دورانی که هرگز نباید ظاهربین و سطحی نگر باشند و فریب افراد به ظاهر حق به جانب را بخورند. چهرة نفاق و منافق در هر رنگ و لباسی ممکن است ظاهر شود. حتی در لباس طرفداری از قرآن و مسجد. مخالفین اسلام ممکن است در لباس دین بر ضددین فعالیت کنند. موضوع اتحاد میان مسلمانان بقدری اهمیت دارد، که حتی اگر ساختن مسجدی در کنار مسجدی دیگر موجب تفرقه و پراکندگی مسلمانان گردد ، مسجد تفرقه اندار نامقدس است و خانه خدا نیست. بلکه کانون شیطان است.
منابع و مآخذ:
1. تفسیر نمونه ، جلد 8 ، صفحه 1342
2. سوره مبارکة توبه ، آیه 107
3. سوره مبارکة توبه ، آیه 108
4. سوره مبارکة توبه ، آیه 110منبع: درگاه پاسخگویی به مسائل دینی (با اندكی تغییرات)
