-لطافت يا خوشخويي عبارتست از اينكه آنگونه با ديگران معاشرت كنيم كه از معاشرت با ما خرسند باشند، همانگونه كه ما دوست ميداريم با ما رفتار نمايند.
امام باقر(ع) فرمود: با ايمانترين مردم خوشخوترين آنهاست. امام صادق(ع) فرمود: چهار چيز در هر كس باشد ايمانش كامل است و اگر از سر تا پا گناه باشد آسيبي به او نرسد، آنها عبارتند از راستگويي، اداي امانت، شرم و خوشخويي. و نيز آنحضرت فرمود: براي شخص خوشخو اجري مانند اجر روزهدار و شب زندهدار است. در حديث ديگري است كه گناهان را ذوب ميكند.
عَنبَسه عابد از حضرت صادق(ع) حديث كرد كه آنحضرت فرمود: مردم را از لحاظ خُلقت در وسعت گذار. بحر بن كثير گويد از آنحضرت(ع) شنيدم كه ميفرمود: خوش خلقي مايه آساني امور، آبادي خانهها و زيادي عمر است.
امام سجاد(ع) فرمود: از ميزان اعمال چيزي بهتر از خوشخلقي نيست و پيامبر(ص) فرمود: اولين چيزي است كه سنجيده ميشود.
امام صادق(ع) فرمود: تا ميتواني با كساني معاشرت كن كه نفع تو به آنها برسد، زيرا گاهي بنده در عبادت كوتاهي ميكند ولي اخلاقش نيكوست و به همين سبب خداوند او را به درجه روزهدارِ شب زندهدار ميرساند. در حديث ديگري است كه درجه جهاد كننده در راه خدا را دارد. امام رضا(ع) فرمود: خوشخو ناگزير جايش در بهشت است. همان حضرت در حديث ديگري فرمود: بهترين وسيله براي ورود به بهشت است.
در روايتي از حضرت رضا(ع) خوشخويي به مهرباني تفسير شده است، آنحضرت فرمود: خوشخوئي نسبت به خانواده مهمتر است. پيامبر(ص) فرمود: نيمي از دين است و بهترين نعمت است؛ و نيز آنحضرت فرمود: كاملترين مؤمنين از حيث ايمان خوشخوترين آنهاست و بهترين شما كسي است كه با همسرش بهترين رفتار را داشته باشد.
امام صادق(ع) فرمود: خوشخويي، بخشش خداوند به مخلوقات است. برخي از آن فطري است يعني شخص جز آن نميتواند انجام دهد، برخي از آن نيز با اراده محقّق ميشود. اين قسم تحققّش صبر و سختي ميطلبد، پس اين قسم بهتر است.
گوئيم خوشخوئي، سبب مردم داري و رفت و آمد با مردم ميگردد كه خود مورد تشويق دين قرار گرفته است. پيغمبر(ص) فرمود: برترين امت من خوشخوترين و بخشندهترين ايشان است. آنها كه با مردم انس ميگيرند و ديگران با آنان مأنوس ميشوند و با مردم رفت و آمد دارند. امام صادق(ع) فرمود: آنكه انس نگيرد و با او انس نگيرند خيري در او نيست.
ابوالبَختري ميگويد: از امام صادق(ع) شنيدم كه ميگفت: نرمخو باشيد چونان شتر رام، كه اگر بر روي سنگ خوابانده شود ميخوابد. و نيز آنحضرت فرمود: نشانه نرمخويي،آسانگيري است و ملايمت. امام صادق(ع) فرمود: ملاك خوش اخلاقي، فروتني است و خوش سخني و ديدار با برادرت با چهره باز.
امام صادق(ع) فرمود: سه چيز است كه اگر كسي يكي از آنها را براي خداوند انجام دهد بهشت بر او واجب ميشود: انفاق در فقر، خوشرويي با همه مردم و رعايت انصاف نسبت به ديگران. موسي بن جعفر(ع) فرمود: خوشرويي كينه را از بين ميبرد.
از مصاديق لطافت، حیـا است. چه زيباست سكوت پيامبر در حاليكه هر روز عدهاي ناخوانده خود را به خانه او دعوت كرده ساعتها به گفتگو نشسته، آمدن سفره غذا را به انتظار ميكشند. پيامبر اذيّت ميشود اما حيا ورزيده تحمّل مينمايد، مبادا دلي بشكند.
صاحبِ صفتِ حياء، محجوب است و ترسان. ترسان از شكستن حريم ديگران و آزردن خاطرشان. چه اين حريم، حريم خدا باشد و چه اين خاطر خاطر بندگان او. امام صادق(ع) فرمود: حيا بخشي از ايمان است و ايمان وسيله رفتن به بهشت. همان حضرت فرمود: كسي كه حياء ندارد ايمان ندارد. پيامبر(ص) فرمود: هر كه چهار خصلت داشته باشد اگر از سر تا پا غرق گناه باشد خداوند گناهانش را مبدّل به حسنات گرداند: راستگويي، داشتن حيا، خوشخلقي، سپاسگزاري.
پيامبر(ص) فرمود: حيا همهاش خير و نيكي است. علي(ع) فرمود: حيا، ديندار و بيدين را از كارهاي زشت باز ميدارد. پيامبر(ص) فرمود: اگر خداوند حياء را از بندهاش بگيرد، در آن صورت بنده، دشمن خدا ميشود. با رفتن حيا، ايمان نيز ميرود و او به شيطاني دور از رحمت خداوند مبدّل ميگردد.
حجه الاسلام دکتر مصطفی نیک اقبال