اعتیاد به اینترنت، یک بیماری مدرن

از سال ۱۹۹۵ میلادی روانپزشكی بنام گلد برگ ، اعتیاد جدیدی را كشف كرد.

ساعت ۴ صبح از خواب بیدار می‌شوید و می‌خواهید برای آب خوردن به آشپزخانه بروید، در‌ ‌بین راه‌ Email ها‌ی خود را چك می‌كنید.

تصمیم می‌گیرید یكی‌ ‌دو سالی بیشتر در دانشگاه باشید، فقط بخاطر دسترسی رایگان به اینترنت‌. اگر یك روز<كانكت> نشوید احساس می‌كنید چیزی كم دارید، روزهای تعطیل و حتی روزهای معمولی روزتان را با چت آغاز می كنید و به پایان می برید... بله ، شما معتادید!

تا چند سال پیش پرسیدن این سوال كه آیا امكان دارد كسی به استفاده از اینترنت معتاد شود، سوالی عجیب بود اما اكنون اعتیاد به اینترنت به یك واژه آشنا تبدیل شده است.

از سال ۱۹۹۵ میلادی روانپزشكی بنام گلد برگ ، اعتیاد جدیدی را كشف كرد او با مردمی روبرو می‌شد كه برای دیدن مونیتور كامپیوترشان‌،‌‌خانواده‌را‌رها كرده‌اند ، این‌ها در‌ بسیاری‌از‌مواقع‌ترجیح می‌دادند وقت خود را با كامپیوتر و در سایت‌های مختلف اینترنت بگذرانند. گلدبرگ این اعتیاد جدید را كشف كرد و بتدریج سایر محققان جنبه‌های دیگر این اعتیاد را شناسائی كردند.

اعتیاد به اینترنت در یك برداشت كلی به استفاده مستمر از اینترنت اطلاق می‌شود و امكان دارد دامنه نتایج آن به كم خوابی، به خطر افتادن موقعیت شغلی و دگرگونی در روابط خانوادگی و اجتماعی منجر شود.

● بازی با كلمات

واژه‌های استفاده <طبیعی> و استفاده <اعتیادآور> از اینترنت واژه‌هایی هستند كه هنوز هم در میان محققان مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. البته از آنجا كه تحقیق در زمینه اعتیاد اینترنتی هنوز مراحل آغازین خود را طی می‌كند، به همین خاطر، شاهد تفسیرهای متفاوتی از استفاده اعتیادی اینترنت، اهمیت و شرایط آن هستیم. امروزه روانشناسان حتی مطمئن نیستند كه اسم این پدیده را چه بگذارند. برخی از آنها ترجیح می‌دهند به جای واژه <اعتیاد به اینترنت>، از واژه <اعتیاد به كامپیوتر> استفاده كنند. چراكه هستند افراد زیادی كه ساعت‌ها با كامپیوتر كار كرده و به آن وابسته‌اند، اما اصلاً، به اینترنت حتی فكر نمی‌كنند. حتی بسیاری از روانشناسان در این مسئله تردید دارند كه آیا واژه <اعتیاد> برای توصیف زمانی كه مردم وقت زیادی را صرف استفاده از اینترنت می‌كنند، واژه مناسبی است.به هر حال واژه را هر چه كه بنامیم این واقعیتی‌است كه وجود دارد.

● علائم اعتیاد اینترنتی

مانند تمامی انواع دیگر اعتیادها، اعتیاد اینترنتی، نوعی اختلال و بی نظمی روانی ـ اجتماعی با مشخصه‌هایی چون تحمل (نیاز به افزایش زمان لازم برای كسب مطلوبیت برابر با زمان های اولیه استفاده)، علائم كناره‌گیری (به‌ویژه رعشه و ارتعاش، اضطراب، بی‌حوصلگی)، اختلالات عاطفی (افسردگی، تندخویی و بدخلقی)، و ازهم گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی (كاهش و یا فقدان روابط اجتماعی به لحاظ كمی یا كیفی) است.

علائم اعتیاد اینترنتی عبارتند از: مشكلات میان فردی و یا مشكلات در هنگام كار یا مطالعه، نادیده گرفتن مسئولیت‌های مربوط به دوستان، خانواده، كار و یا مسئولیت های فردی، كناره‌گیری پس از دست كشیدن از اینترنت، كج خلقی هنگام تلاش برای دست كشیدن از اینترنت، آن‌لاین ماندن بیش از زمان برنامه‌ریزی شده، دروغ گفتن یا مخفی نگهداشتن زمان واقعی كار با اینترنت از نظر دوستان یا خانواده، تغییر در سبك زندگی به منظور گذران وقت بیشتر با اینترنت، كاهش فعالیت فیزیكی، بی‌توجهی به سلامت شخصی و بی‌خوابی یا كم خوابی و یا تغییر در الگوی خواب به منظور گذران وقت در اینترنت.از طرفی، افراد در صورت استفاده از اینترنت، نه تنها رفتارهایی متفاوت با الگوهای رایج در جامعه از خود نشان می‌دهند، بلكه نوع تفكرشان نیز با اكثریت افراد جامعه، متفاوت می‌شود. این افراد اندیشه‌های وسواسی راجع به اینترنت دارند، كنترل چندانی بر وسواس و انگیزه‌های اینترنتی‌شان نداشته و حتی فكر می‌كنند، اینترنت تنها دوست آنهاست. همچنین، این‌گونه افراد فكر می‌كنند كه اینترنت تنها جایی است كه آنها در آن، احساس خوبی نسبت به خود و جهان اطراف دارند.

● وسواس های فكری‌- ‌عملی

یكی از آسیب‌های روانی اینترنت به وجود آمدن وسواس است. از ویژگی های برجسته‌ وسواس، عدم‌ ‌توانایی مهار رفتارها یا اندیشه های خاص است.

برای مثال فردی كه وسواس شست وشو‌ ‌دارد، نمی تواند میل به شست وشو را كنترل كند و گاهی تا ساعت‌ها‌مشغول‌شستن دست‌ها‌ ‌می‌شود.

اگر از فرد وسواسی بخواهیم عمل یا فكر وسواسی‌اش را كنار بگذارد دچار‌ اضطراب ‌شدیدی‌ ‌خواهد شد‌.‌این اختلال را می‌توان در بررسی كردن‌های پی در پی پست‌ ‌الكترونیك (وسواس عملی) یا دل نگرانی از‌ Online نشدن یك دوست (وسواس فكری) مشاهده‌ ‌كرد‌.

● هرزه‌ ‌نگاری

امروزه، به روز شدن فن آوری‌ها با سرعت زیادی صورت می‌پذیرد. در این میان اینترنت نه تنها توانسته در مدتی كوتاه عادت‌های خرید كردن،‌ ‌داده‌پردازی، تجارت و به طور كلی سطح زندگی ما را دچار دگرگونی كند بلكه، اصول و باورهای‌ ‌اخلاقی و حتی رفتار جنسی ما را هم دستخوش تغییر كرده است.

اگرچه هرزه نگاری یك كژكاری جنسی با تاریخچه طولانی است اما‌ ‌اینترنت اقدام به آن را آسان تر ساخته است. این كژكاری اغلب خود سرآغازی جهت ابتلا‌ ‌به سایر اختلال‌های جنسی مانند آزارگری، آزارخواهی، همجنس گرایی و... شناخته می‌ ‌شود‌.

● آزارگری‌

‌شاید كسانی را دیده باشید كه همیشه در اینترنت در حال‌ ‌پرسه زدن هستند تا دیگران را آزار دهند. مثلاً با هك كردن . آزارگری را شاید بتوان رفتار ضداجتماعی در دنیای مجازی‌ ‌نام نهاد. آیا تا به حال به واژه‌‌‌-SPAM هرزنامه- كه مثل مور و ملخ از دیوار صندوق های پست الكترونیكی بالا می روند برخورد كرده اید؟

SPAM ها را امروزه اغلب اهالی دهكده جهانی به عنوان یك‌ ‌مزاحم می شناسند. حال اگر فردی مثل یك هرزنامه مزاحم خلوت شما در دنیای مجازی شود، در واقع به آزارگری پرداخته است‌.

● یك چهارم معتاد

بنا بر گفته دكتر سعید معیدفر رییس انجمن جامعه‌شناسان ایران ‌۲۴/۳ درصد یعنی نزدیك به یك چهارم كاربران اینترنت در تهران اعتیاد به اینترنت دارند و این میزان بین سنین ‌۱۵ تا ‌۱۸ سال در مقایسه با سایر سنین بیشتر است به گفته دكتر معیدفر، بازدهی پایین، تا‡خیر در رسیدن به محل كار، عدم تحرك جسمی و چاقی، دردهای ناشی از استفاده از كامپیوتر مثل درد چشم و مفاصل، از جمله مواردی هستند كه مسئله اعتیاد اینترنتی را مهم جلوه می دهند.

وی معتقد است بر اساس پژوهش‌های انجام شده بین مسوِولیت پذیری و اعتیاد به اینترنت رابطه معنی داری وجود دارد. یعنی هر چه اعتیاد به اینترنت بیشتر باشد، مسئولیت پذیری اجتماعی كمتر است.

● هفت معیار اعتیاد

انجمن روانپزشكی آمریكا برای شناخت اعتیاد اینترنتی و افرادی كه به استفاده مفرط از اینترنت معتادند، معیارهایی را مشخص كرده است كه طبق آن، چنانچه بخواهیم فردی را معتاد به اینترنت بنامیم، باید حداقل سه مورد از معیارهای هفتگانه زیر، در طول یك دوره ۱۲ماهه (یك ساله) در وی دیده شود. معیارهای پیشنهادی این انجمن شامل ۷ مورد به شرح زیر است:

۱. تحمل. این معیار به معنای صرف زمان بیشتری برای اینترنت به منظور رسیدن به رضایت است.

در این شرایط، با وجود صرف همان میزان وقت، میزان رضایتمندی كاربر كمتر است و نیاز به زمان بیشتری دارد تا به همان درجه از رضایت قبلی برسد.

۲. وجود دو یا چند علامت كناره‌گیری در طی دو روز در ماه كه بعد از كاهش و یا ترك مداوم استفاده از اینترنت حاصل می‌شود. این مسئله باید موجب بروز دردها و رنج‌ها و یا اختلالاتی در عملكرد اجتماعی، فردی و یا آموزشی شود.

۳. از اینترنت به منظور تخفیف و یا اجتناب از علائم كناره‌گیری استفاده ‌شود.

۴. از اینترنت، اغلب در دوره‌های زمانی پیش از آنچه كه در ابتدا مدنظر بود، استفاده‌شود.

۵. حجم قابل توجهی از وقت، صرف فعالیت‌های مربوط به كاربری اینترنتی (برای مثال، كتاب‌های اینترنتی، یافتن جستجوگرهای جدید وب، جست‌و جوی فروشندگان اینترنتی و جز این‌ها) ‌شود.

۶. به‌خاطر استفاده از اینترنت، از فعالیت‌های مهم اجتماعی، شغلی و یا تفریحی دست كشیده و یا كاسته ‌شود.

۷. فرد به‌دلیل استفاده مفرط از اینترنت، خطر فقدان روابط مهم، شغل، و فرصت‌های آموزشی و شغلی را بپذیرد.

● برای درمان چه كنیم

روان‌پزشكان معتقدند كه در صورت‌ ‌بروز علائم اعتیاد به اینترنت، منع كامل دسترسی به اینترنت نیاز نیست و توصیه هم‌ ‌نمی شود. اما باید تمهیداتی اندیشیده شود تا در نهایت به كاهش این دسترسی تا مرز‌ ‌اعتدال منجر شود‌. ‌برای مثال استفاده فرد از ۸ ساعت در روز به یك‌ ‌ساعت كاهش یابد‌. ‌قدم بعدی یافتن جایگزین مناسب برای اینترنت است. بازگشت به گذشته و مقایسه آن با حال نشان خواهد داد كه كدام فعالیت خانوادگی و اجتماعی و شخصی مانند گذراندن وقت با همسر و فرزندان، دوستان، ورزش، مطالعه و خواب جای خود را با اینترنت تعویض كرده‌اند.

شناخت نقاط ضعف و قدرت هر شخص جهت ترك اعتیاد كاملاً به آمادگی روحی وابسته است و مراجعه به پزشك و در میان نهادن مشكلات شخصی و خانوادگی با وی كاملاً ضروری به نظر می‌رسد و نباید از آن غفلت كرد.