روز مادر و هدیه این روز، از معدود فرصت‌های نابی است كه با كمك آن می‌توان گوشه‌ای از محبت‌های بی‌دریغ مادر را جبران كرد و اگر از آن دسته فرزندانی كه حتی به صورت كلامی هم از تبریك گفتن روز مادر ابا دارند، بگذریم خرید هدیه روز مادر برای اغلب شهروندان ایرانی، وظیفه‌ای عاشقانه و كاری اخلاقی به حساب می‌آید.
معمولا مادر ایرانی در مواجهه با فرزندش، بسیار كم‌توقع است و كمتر مادری پیدا می‌شود كه انتظار هدیه‌ای نفیس و آنچنانی از فرزندش داشته باشد، ولی این اصلا دلیل نمی‌شود كه فرزندان نیز كم‌توقعی مادر را به بهانه‌ای برای فراموشی هدیه روز مادر تبدیل كنند.
اما هر چه كه باشد، انتخاب هدیه‌ای درخور و شایسته برای مادری كه زندگی را به فرزندش هدیه داده است، كار چندان ساده‌ای هم به نظر نمی‌رسد و به همین دلیل، در این نوشتار سعی كرده‌ایم به تعدادی از هدیه‌های مناسب روز مادر و برخی ریزه‌كاری‌های این روز فراموش نشدنی اشاره كنیم.
هدیه اختصاصی بگیرید
اگر می‌خواهید مادر یا همسر خود را در روز زن خوشحال كنید، بهتر است سراغ لوازم خانگی قابل استفاده برای همه اعضای خانواده نروید. دلیلش هم ساده است، خیلی از خانم‌ها دوست دارند در این روز، هدیه‌ای به مراتب عاشقانه‌تر دریافت كنند.
در حقیقت، هر زنی دوست دارد هدیه‌ای كه به عنوان روز مادر می‌گیرد، هدیه‌ای شخصی و نشان‌دهنده علاقه و احترام ما به شخصیت فردی او باشد، نه این كه هدیه روز زن به درد همه اعضای خانواده بخورد.
البته رعایت این قاعده مهم در روز زن، برای همسران به مراتب حساس‌تر از مادران است.
مثلا اگر با مادرتان زندگی می‌كنید، جالب نیست برای هدیه روز مادر، یك دست پارچ و لیوان بخرید؛ زیرا این هدیه، قابل استفاده برای شما و همه اعضای خانواده است و نمی‌تواند هدیه‌ای اختصاصی برای مادرتان باشد.
اما اگر ازدواج كرده باشید و همین هدیه را به مادرتان بدهید ـ البته درست است كه در همین شرایط هم می‌توانستید هدیه‌ای با ذوق‌تر انتخاب كنید ـ اما چون با مادرتان زندگی نمی‌كنید، این هدیه فقط به مادرتان اختصاص دارد. به بیان دیگر، اگر هدیه‌ای برای روز مادر می‌گیرید كه مادرتان، خواه ناخواه مجبور است شما را نیز در مزایا و منافع آن هدیه شریك كند، انتخاب خیلی درستی انجام نداده‌اید.
خرید لوازم خانگی قابل مصرف برای همه اعضای خانواده و تقدیم آن به مادری كه با او زندگی می‌كنید، می‌تواند ناخودآگاه این حس ناخوشایند را در مادرتان به وجود بیاورد كه فقط به صورت اسمی و در كلام، این هدیه به او تعلق دارد.
البته در یك صورت، خرید لوازم خانگی كه قابل‌مصرف برای همه اعضای خانواده است، می‌تواند به عنوان هدیه‌ای اختصاصی و عاشقانه برای مادر باشد و آن موقعی است كه شما با خرید هدیه برای مادرتان، انجام بخشی از كارهای خانه را برای او راحت‌تر كرده باشید.
به طور مثال، اگر مادر شما برای شستن لباس‌ها از دست استفاده می‌كند، شما با خرید ماشین لباسشویی به عنوان هدیه روز مادر، عملا به او در انجام فعالیت‌های منزل كمك كرده‌اید.
روز مادر، روز محبت است
شاید فكر كنید شعار است، اما مهم‌ترین هدیه‌ای كه مادر می‌تواند در این روز از فرزندش بگیرد، توجه و محبت است.
شما اگر گرانبهاترین هدیه را برای مادرتان بگیرید، اما این كار را بدون ابراز محبت به مادر و شبیه یك عادت یا یك كار تكراری انجام بدهید، نباید توقع داشته باشید كه مادر شما از هدیه روز مادر ذوق‌زده شود.
ماهیت هدیه روز مادر به این معنی است كه شما به مادرتان توجه و محبت دارید، حالا اگر همین هدیه دادن را با توجه و محبت تركیب نكنید، فرصت طلایی روز مادر را از دست داده‌اید.
روز شادی بسازید
هدیه روز مادر، فقط در خرید یك شئی خلاصه نمی‌شود، شما بهتر است این هنر را داشته باشید كه در كنار خرید هدیه روز مادر، محیط شاد و لذتبخشی را هم برای مادری خلق كنید كه عمر و جوانی اش را پای شما ریخته است.
در این‌گونه موارد هم، هیچ‌كسی جز خود شما از روحیه مادرتان آگاه نیست. دعوت او به یك رستوران، باغ یا هر جایی كه مادرتان دوست دارد آنجا باشد، می‌تواند هدیه روز مادر را تكمیل كند.
البته اغلب مادرها ترجیح می‌دهند در چنین روزی در‌كنار فرزندانشان باشند و از جمع آنها لذت ببرند، بنابراین نباید كار سختی باشد كه یك روز را با مادرتان بگذرانید.
چه هدیه‌ای بخریم؟
سلیقه‌ها متفاوت است، اما آن چیزی كه بی‌تعارف بر‌انتخاب هدیه روز مادر تاثیر زیادی می‌گذارد، مقدار پولی است كه برای هدیه روز مادر كنار گذاشته‌اید.
اگر با شرایط اقتصادی امروز مشكل مالی ندارید، طلا و جواهرات همواره گزینه خوبی برای هدیه روز مادر است، زیرا تقریبا كمتر مادری پیدا می‌شود كه از یك هدیه طلایی خوشحال نشود.
اما در سطح متوسط، خرید لباس، كیف، كفش و دیگر لوازمی كه مادرتان در طول روز از آنها استفاده می‌كند و آنها را دوست دارد، می‌تواند انتخاب مناسبی برای هدیه روز مادر باشد.
حتی تامین هزینه یك سفر تفریحی برای مادرتان هم می‌تواند هدیه‌ای باشد كه او هرگز آن را فراموش نكند، اما برای نوجوانان و فرزندانی كه سن و سال كمتری دارند، شرایط خرید هدیه روز مادر، قدری متفاوت است.
درست است كه مادر انتظار ندارد فرزند نوجوانش برای او یك هدیه نفیس بخرد، اما نداشتن پول برای خرید یك هدیه گرانبها، موجب نمی‌شود فرزندان كم‌سن و سال‌تر از خرید هدیه‌های ارزان‌قیمت‌تر روز مادر غافل شوند.
خرید كارت پستال، كتاب، یك شاخه گل و حتی یك لبخند و تبریك ساده می‌تواند همان تاثیر هدیه‌های بزرگسالان را داشته باشد.
--------------------------------------------------------------------------------
مادران؛ حافظان فرهنگ و سنت
شاید در ابتدا به نظر برسد صحبت‌كردن از انسانی كه معنا و مفهوم مادر و مادری را در قلب و جان خود می‌پروراند، كار مشكلی نخواهد بود، اما این تنها ظاهر قضیه است بخصوص در زمانی كه فقط به اصلی‌ترین مفهوم مادر یعنی مظهری از ایثار، فداكاری، گذشت و مهربانی بیندیشی و این جمله معروف را به یاد بیاوری كه بهشت زیر پای مادران است. یعنی بهشت، فقط به واسطه مادر بودن و نه چگونه مادری بودن، بر یك مادر رواست.
حال اگر پای صحبت پدرها و مادرهایمان كه نسل پیش از ما هستند، بنشینی، خواهی شنید كه مادرانشان پختند، شستند، دوختند، سوختند و ساختند تا آنها چیزی بشوند كه امروز هستند.
یعنی مادرانشان زنانی بودند كه هیچ لذتی از زندگی‌شان نبردند تا برای فرزندانشان تا پایان عمر خود مادری كنند.
چنین ماهیتی از وجود مادر در كمتر جامعه یا فرهنگ دیگری دیده شده و می‌شود و حتی در جامعه امروز ما نیز تحت تاثیر زندگی صنعتی پرشتاب امروزی و ساختارهای فرهنگی وابسته به آن، در حال كمرنگ شدن است.
پس با دیدی فراتر و نگاهی عمیق‌تر درمی‌یابی كه مفهوم و معنای مادر پیچیده‌تر از آن است كه از عهده و توان هر زنی تنها به واسطه مهر و عطوفت ذاتی‌اش نسبت به فرزند برآید. به گونه‌ای كه در جوامع مدرن و صنعتی امروز دنیا برخلاف جوامعی همچون ما كه باورها و نگاه‌های سنتی در آن همچنان رنگ نباخته است، مفهوم مادری در عشق و ازخودگذشتگی بی‌مثال و بی‌رقیب و نقش حمایتی مادام‌العمر یك مادر از فرزندانش، خلاصه نمی‌شود.
مهم‌تر این كه در جوامع مدرن امروزی دنیا همچون جوامعی كه نگاه‌های سنتی و دینی به مبانی فرهنگی، خانوادگی و تربیتی دارند مادر، به عنوان انتقال‌دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و رفتار اجتماعی از نسلی به نسل دیگر تلقی نمی‌شود.
در واقع مادران در چنین جوامعی دیگر احیاكننده و محافظ فرهنگ‌ها و سنت‌ها نیستند و قرار نیست سنت‌ها را به صورت غیررسمی به نسل‌های بعدی بیاموزند.
تفاوت مفهوم مادری در هر فرهنگ
وقتی خانواده‌ای تشكیل می‌شود دو ركن اولیه آن پدر و مادر هستند و بعد فرزندان به این مجموعه اضافه می‌شوند و یك خانواده كامل را می‌سازند. یكی از اركان خانواده، مادر است و جایگاه مادر نه‌تنها در فرهنگ ایران بلكه در سایر فرهنگ‌ها نیز والا و قابل ستایش است، اما به گفته دكتر مهرنوش دارینی، روان‌شناس بین واژه مادر و مفهوم مادری كردن فرهنگ‌های مختلف تفاوت وجود دارد.
یعنی مادر از نظر زیست‌شناختی به زنی گفته می‌شود كه بارور شده و فرزند دارد، اما مادری مفهوم وسیع‌تری است كه تحت تاثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی قرار دارد و با تربیت و تعلیم، مراقبت و حفاظت و آموزش همراه است.
این مشاور خانواده با تاكید بر این كه مفهوم مادری است كه در فرهنگ‌های مختلف متفاوت می‌شود، می‌گوید: یعنی انتظاراتی كه از مادر وجود دارد تحت تاثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی قرار دارد.
در جامعه ایرانی از مادر انتظار می‌رود كه پس از تولد فرزند، او را رشد دهد و وظیفه تربیت فرزندان، رسیدگی به امور منزل و برقراری آرامش در منزل به عهده مادر است.
این انتظار هم از زنان شاغل و هم از زنان خانه‌دار یكسان است و تنها مشغولیت‌ها و نوع شغل و شیوه زندگی است كه انجام این وظایف را دستخوش تغییر می‌كند، اما انتظار اولیه این است كه مادر به فرزند و همسر خود رسیدگی كند و وظیفه تربیت فرزند در هر حال، به عهده مادر است.
نكته مهم اینجاست كه چنین انتظاری با گذشت زمان و افزایش سن فرزند نیز رنگ نمی‌بازد و تا پایان عمر مادر همراه او خواهد بود، اما نقش و انتظاراتی كه از یك مادر به واسطه مادر وجود دارد در جوامع مدرن، به زمان خاصی و تا پیش از پررنگ شدن جامعه پذیری در فرزند خلاصه می‌شود و پس از آن جامعه و حمایت‌های پررنگ اجتماعی دولت‌ها جایگزین نقش حمایتی مادر و در واقع والدین می‌شود.
خوبی و بدی تو پای مادرت نوشته نمی‌شود
پس نقش مادران در جوامع سنتی مانند جامعه ما به عنوان عاملان انتقال ارزش‌های فرهنگی و سنت‌ها از نسلی به نسل دیگر با جوامع مدرن همچون جوامع غربی متفاوت است كه دكتر فیروزه جعفرزاده‌پور، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «جام‌جم» این تفاوت را چنین توصیف می‌كند: بی‌تردید تعاملات مناسب بین نسلی سبب انتقال ارزش‌ها و هنجارها از نسلی به نسل دیگر می‌شود، اما در جوامع سنتی به دلیل محدودیت الگوها و تشابه منابع جامعه‌پذیری، در واقع افراد، تكرار نسل‌های پیشین خود هستند، زیرا در این جوامع الگوهای موجود برای جامعه‌پذیری افراد نسل آینده معدود و مشابه است.
در حالی كه در جوامع مدرن كه الگوهای متعدد جامعه‌پذیری وجود دارد، انتقال فرهنگی از این طریق ممكن نیست. در واقع در جامعه‌ای سنت‌گرا با باورهای پررنگ مذهبی همچون جامعه ما درستكاری، موفقیت و درخشش‌های شخصیتی و اجتماعی یك فرد، ابتدا به پای تربیتی گذاشته می‌شود كه از مادر گرفته است و برعكس.
در حالی كه به گفته دكتر امان قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در جوامع صنعتی و مدرن امروزی نقش مادر به آماده‌سازی فرزند برای ورود به جامعه تا هجده‌سالگی خلاصه می‌شود و پس از آن یك فرد بیشتر تاثیراتش را باید از جامعه دریافت كند.
یعنی یك مادر در جامعه مدرن امروزی نقش حفاظت و حمایت از فرزندش را پس از این سن، از وظایف خود نمی‌داند و این یك باور فرهنگی است كه برای همه مردم شكل گرفته است.
توانمندسازی خود و فرزندان و نه نگهداری و حمایت از آنان
در عصر حاضر، تمام مردم دنیا تحت تاثیر تغییرات شتابان ابعاد مختلف زندگی از اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تا علمی و تكنولوژیك قرار گرفته‌اند: به گونه‌ای كه این تغییرات در ابعاد مختلف زندگی مردم، تاثیر شگرفی را بر‌جای‌گذاشته است.
حتی پذیرش الگوهای جدید جامعه‌پذیری بشدت تحت‌تاثیر سرعت‌پذیری و آسان شدن تعاملات در دنیای كنونی ما قرار گرفته است؛ به گونه‌ای كه دكتر جعفرزاده‌پور تاكید می‌كند در هیچ دوره‌ای از زندگی بشری تعاملات با چنین سرعت و آسانی انجام نمی‌شده است و این شرایط، از یكی دو نسل پیش تاكنون در جوامع مدرن امروزی، الگوها و مدل‌های مختلفی را برای جامعه‌پذیری به بدنه فرهنگی این جوامع تزریق كرده است.
در واقع این شرایط نهاد خانواده و والدین را به عنوان مسئولان آن در وضع خاصی قرار داده و تعاملات و ارتباطات بین آنها را به گونه‌ای متفاوت از جوامع سنتی تعریف می‌كند. به بیان دیگر، امروز تنها مسأله والدین و بویژه مادران، نگهداری از خانواده و حمایت از آنان نبوده بلكه توانمندسازی خود و فرزندانشان از مسائل مهم پیش‌روی آنان است.
از نقش مادری تا حفظ منافع و نیازهای یك زن
دكتر قرائی‌مقدم در گفت‌وگو با «جام‌جم» ضمن تاكید بر این كه در جوامع صنعتی آنقدر روند زندگی و تعاملات آن پرشتاب شده كه روابط درون خانواده را نیز موزائیكی ساخته است، می‌گوید: این روند طی سال‌ها تغییرات مفهومی، ارزشی و تربیتی متفاوتی را در خانواده و نقش والدین و بخصوص مادران ایجاد كرده است. یعنی در كشورهای صنعتی، تن دادن به زندگی مشتركی كه مبنای ارزشی خود را برای یك زن به عنوان همسر و مادر از دست داده، به بهانه مادر بودن بی‌معنی است و به معنای نادیده گرفتن نیازهای روحی، روانی، عاطفی و حتی حقوق اجتماعی یك زن تلقی می‌شود، در حالی كه در جامعه ما در گذشته كه نزدیك به صددرصد موارد و در جامعه امروزی ما نیز همچنان در موارد زیادی فرزندان می‌توانند عامل تداوم و بقای زندگی زناشویی حتی در شرایطی باشند كه روابط و علایق همسران نسبت به یكدیگر دچار از هم گسیختگی شده و به بیانی طلاق عاطفی میان یك زوج صورت گرفته است.
دكتر جعفرزاده‌پور نیز با تائید این دیدگاه می‌گوید: در جوامع مدرن امروزی كه فردگرایی و منافع فردی بر خانواده و ارزش‌های آن در حال پیشی گرفتن است، مادران و پدران خواسته‌های فردی خود را بر حفظ این ارزش‌ها ارجح می‌دانند و در بسیاری موارد این تغییر نگرش اجتماعی به از هم پاشیدگی خانواده منجر می‌شود.
مادری كردن در ساعت شنی
آیا زمان مشخصی برای مادری كردن وجود دارد؟ ابتدایی‌ترین پاسخ به این پرسش این است كه در جامعه ما در ماه‌های اولیه و پس از آن سال‌های كودكی و نوجوانی فرزند و در واقع پیش از ورود او به دانشگاه و فعالیت اجتماعی، نقش مادر بشدت پررنگ است و از لحاظ امنیت جسمانی، عاطفی و روانی فرزند ضروری است، اما مسأله اینجاست كه چنین نقشی نسبت به فرزندانی كه خود پدر و مادر هستند نیز تداوم می‌یابد و این سوال را در ذهن ایجاد می‌كند كه آیا گذاشتن چنین بار مسئولیت مادام العمری بر شانه‌های مادر منصفانه است؟
دكتر دارینی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: البته لازم است كه یك مادر برای خود نیز زمان در نظر بگیرد و علاوه بر فرزند و همسرش، خودش را نیز در اولویت قرار دهد و زمانی را برای انجام امور خود اختصاص دهد، اما میسر شدن این موضوع به دیدگاه‌های فرهنگی موجود در خانواده و جامعه بستگی دارد. به طوری كه در فرهنگ حاكم بر جوامع مدرن و صنعتی اگر مادری به انجام امور شخصی خود نیز بپردازد، برخلاف جوامع سنتی او را متهم به مادری نالایق نمی‌كنند.
--------------------------------------------------------------------------------
از انزوا تا حضور فعالانه در جامعه
نیمی از نیروهای انسانی و بدنه فعال هر جامعه‌ای را زنان تشكیل می‌دهد و تاریخ اثبات كرده كه در هر كشوری كه بسترهای لازم برای حضور پررنگ زنان فراهم شده، آن جامعه با شتاب بیشتری در مسیر تعالی و پیشرفت گام برداشته است.
اما در جوامعی كه تنها به صرف جنسیت زن، او را از فعالیت‌های اجتماعی و تصمیم‌گیری‌های كلان كشور محروم كرده‌اند، فقط به گروه زنان اجحاف نشده است، بلكه اگر از بعد كلی به این موضوع نگاه كنیم، در حقیقت این جامعه است كه رسما خود را از نیمی از نیروهای فعال جامعه محروم كرده است.
اگر از بعد تاریخی هم به موضوع نگاه كنیم، شواهد تاریخی نشان می‌دهد كه در جوامع سنتی به دلیل اهمیت قدرت فیزیكی و همچنین رواج نیافتن علم و منطق، زنان در جامعه نقش حاشیه‌ای داشته‌اند، زیرا توان رقابت بدنی با مردان را نداشته‌اند، اما به مروز زمان و با گسترش مرزهای علم، دانش و فرهنگ در جهان، حضور زنان نیز پررنگ‌تر از اعصار سابق شده است.
به بیان دیگر، در جوامعی كه به سمت علم‌سالاری پیش رفته‌اند و ساختار جامعه به شكلی درآمده است كه قدرت علم، منطق و هنر فراتر از زور بازو شده است، زنان در چنین جوامعی پیشقراول نهضت تحولات مثبت بوده‌اند.
زنان ایران امروز
طی سال‌های اخیر، نقش زنان در كشور ما نیز هم راستا با پررنگ‌شدن نقش زنان در جهان با رشدی قابل ملاحظه همراه بوده است؛ طوری كه حالا می‌توانیم بگوییم در ادارات مختلف، مراكز علمی، هنری، فرهنگی و حتی ستون‌های اقتصادی كشور، زنان نقش تاثیرگذاری دارند.
امروزه در كمتر شاخه‌ای از فعالیت‌های اجتماعی، آموزشی و اقتصادی در ایران می‌بینیم كه زنان با همت و پشتكار به این حیطه‌ها نفوذ نكرده باشند و حتی در برخی موارد هم می‌بینیم كه نقش زنان در پیشبرد اهداف كلان كشور، قابل توجه‌تر از مردان است.
البته نمی‌توانیم بگوییم كه هم‌اكنون زنان ایرانی در همه زمینه‌های اجتماعی و سیاسی كشور، دوش به دوش مردان حركت می‌كنند، اما با نیم‌نگاهی به تاریخ حضور كمرنگ زنان ایرانی در چند دهه قبل، براحتی می‌توان به این نتیجه رسید كه حداقل امروزه چنین بستری فراهم شده است كه زنان برای حضور پررنگ‌تر در جامعه با مردان رقابت می‌كنند و در بسیاری از فعالیت‌های تولیدی نیز پابه‌پای مردان كار می‌كنند ولی در گذشته‌ای نه‌چندان دور، باور عامه این‌گونه شكل گرفته بود كه نقش زنان در جامعه باید تنها به نقش همسرداری و تربیت فرزندان خلاصه شود.
نقش پررنگ زنان در دانشگاه
هنوز صفحه‌های تاریخ فراموش نكرده است كه برای قرن‌های متوالی، سایه آپارتاید آموزشی بر سر زنان ایرانی سنگینی می‌كرد و درس خواندن و مكتب رفتن، كاری مردانه به حساب می‌آمد، اما حالا وضع آموزشی كشور به شكلی درآمده است كه حتی تعداد دختران راه یافته به دانشگاه‌ها از پسران پیشی گرفته است.
علاوه بر حضور صدها هزار دختر دانشجو در كشور، هرم جنسیتی استادان مراكز آموزشی هم در حال تغییر است و استادان زن در دانشگاه‌ها حضوری چشمگیر دارند.
شاید چنین تغییراتی در برهه فعلی، واقعه‌ای معمولی تلقی شود و حضور دانشجویان و استادان زن در دانشگاه‌ها، رفته‌رفته برایمان به امری عادی تبدیل شده باشد، اما نیم‌نگاهی به گذشته زن ایرانی و مقایسه آن با وضع آنها در عصر فعلی، نشان می‌دهد كه این یك اتفاق معمولی و ساده نیست و به همین خاطر است كه شاید بتوان براحتی پیش‌بینی كرد كه در آینده نیز حضور زن ایرانی در عرصه‌های گوناگون اجتماعی، پررونق‌تر از زمان حاضر شود.
