ردیف 197

1- تفسیر خلاصه و کلی از مفاهیم آیات انتخابی

بيان کلی آيات سوره ضحی

بعضى گفته اند: چند روزى به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم) وحى نشد، به طورى كه مردم گفتند خدا با او وداع كرده، در پاسخشان اين سوره نازل شد و خداى تعالى به اين وسيله آن حضرت را شاد كرد، و در سوره مورد بحث، هم احتمال مكى بودن هست و هم مدنى بودن.

بيان کلی آيات سوره انشراح

در این سوره رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم) را امر مى كند به اينكه كمر خدمت در راه خدا ببندد، و به سوى او رغبت كند، و به اين منظور نخست منت هايى كه بر او نهاده تذكر مى دهد، و اين سوره هم مى تواند مكى باشد و هم مدنى، ولى سياق آياتش به مدنى بودن سازگارتر است.

بيان کلی آيات سوره تین

اين سوره مسأله بعث و جزا را ياد آور شده، مطلب را از راه خلقت انسان در بهترين تقويم، و سپس اختلاف افراد انسان در بقا بر فطرت اولى و خارج شدن از آن ، و در نتيجه تنزلش تا اسفل سافلين را بيان نموده، در آخر خاطر نشان مى كند كه به حكم حكمت الهى واجب است كه بين دو طايفه در دادن جزا فرق گذاشت، و پاداش هر دو نبايد يكسان باشد.

بيان کلی آيات سوره علق

در اين سوره رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم) را امر مى كند به اينكه قرآن را كه به وحى خدا نازل مى شود تلقى كند. و اين سوره اولين سوره اى است كه از قرآن نازل شده، و سياق آياتش آنچنان به هم ارتباط دارد كه بتوان گفت يكباره نازل شده، و به زودى بدان اشاره خواهيم كرد، و اين سوره به طور قطع در مكه نازل شده است.

بيان کلی آيات سوره قدر

اين سوره نزول قرآن در شب قدر را بيان مى كند، و آن شب را تعظيم نموده از هزار ماه بالاتر مى داند، چون در آن شب ملائكه و روح نازل مى شوند، و اين سوره، هم احتمال مكى بودن را دارد، و هم مى تواند مدنى باشد، و رواياتى كه درباره سبب نزول آن از امامان اهل (عليهم السلم) و از ديگران رسيده خالى از تأييد مدنى بودن آن نيست،

و آن روایتی است كه دلالت دارد بر اينكه اين سوره بعد از خوابى بود كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم) ديد، و آن خواب اين بود كه ديد بنى اميه بر منبر او بالا مى روند، و سخت اندوهناك شد، و خداى تعالى براى تسليتش اين سوره را نازل كرد (و در آن فرمود شب قدر بهتر از هزار ماه حكومت بنى اميه است ).

ردیف 118 و 119 سوره فرقان

انسانى عالى (فرقان /7-10)

در رواياتى از امام حسن عسگرى هست كه فرمود :از پدرم امام دهم سوال كردم :آيا پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله با يهود و مشركان در برابر سرزنش ها و بهانه گيرى هايشان به بحث و گفتگو و استدلال مى پرداخت .
پدرم فرمود :آرى ، بارها چنين شد، از جمله اين كه روزى پيامبر صلى الله عليه و آله در خانه خدا نشسته بود، عبدالله بن ابى اميه مخزومى در برابر او قرار گرفت و گفت :اى محمد! تو ادعايى بزرگى كرده اى ، و سخنان وحشتناكى مى گويى !
تو چنين مى پندارى كه رسول پروردگار عالميانى ، اما پروردگار جهانيان و خالق همه مخلوقات شايسته نيست ، رسولى مثل تو و انسانى مانند ما داشته باشد، تو همانند ما غذا مى خورى ، و همچون ما در بازار راه مى روى !
پيامبر صلى الله عليه و آله عرضه داشت :بار پروردگارا! تو همه سخنان را مى شنوى و به هر چيز عالمى ، آن چه را بندگان تو مى گويند مى دانى (خودت پاسخ آنها را بيان فرما)؛ در اين هنگام ، اين آيات نازل شد و بهانه گيرى هاى آنها پاسخ داد.

عهدى خوب (فرقان / 27- 29)

در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله دو نفر دوست در ميان مشركان به نام عقبه و ابى بودند. هر زمان عقبه از سفر مى آمد غذايى ترتيب مى داد و اشراف قومش را دعوت مى كرد و در عين حال دوست مى داشت به محضر پيامبر صلى الله عليه و آله برسد، هر چند اسلام را نپذيرفته بود.
روزى از آمد و طبق معمول غذا ترتيب داد و دوستان را دعوت كرد. در ضمن از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نيز دعوت نمود.
هنگامى كه سفره را گستردند و غذا حاضر شد، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود :من از غذاى تو نمى خورم تا شهادت به وحدانيت خدا و رسالت من دهى ، عقبه شهادتين بر زبان جارى كرد.
اين خبر به گوش دوستانش ابى رسيد. گفت اى عقبه از آيينت منحرف شدى ؟ او گفت نه به خدا سوگند من منحرف نشدم ، و لكن مردى بر من وارد شد كه حاضر نبود از غذايم بخورد جز اين كه شهادتين بگويم ، من از اين شرم داشتم كه او از سر سفره من برخيزد بى آن كه غذا خورده باشد؛ لذا شهادت دادم ! ابى گفت من هرگز از تو راضى نمى شوم مگر اين كه در برابر او بايستى و سخت توهين كنى ! عقبه اين كار را كرد و مرتد شد، سر انجام در جنگ بدر در صف كفار به قتل رسيد و رفيقش ابى نيز در روز جنگ احد كشته شد. آيات اين سوره نازل گرديد و سرنوشت مردى را كه در اين جهان گرفتار دوست گمراهش مى شود مى كشاند شرح داد.

با سلام چرا ردیف 196 یا 195 دقیق مشخص نیست برای بنده تایید شده ولی در لیست قرارنگرفته

ردیف :  سوره فجر - بلد - شمس - لیل

ردیف 131         سوره عنکبوت (24-45)

 فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (24) وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَوْثَاناً مَّوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُم بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُم بَعْضاً وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَ (25) فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (26) وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ (27) وَلُوطاً إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِّنَ الْعَالَمِينَ (28) أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَتَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمُ الْمُنكَرَ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ (29) قَالَ رَبِّ انصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ (30)‏ وَلَمَّا جَاءتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا إِنَّا مُهْلِكُو أَهْلِ هَذِهِ الْقَرْيَةِ إِنَّ أَهْلَهَا كَانُوا ظَالِمِينَ (31) قَالَ إِنَّ فِيهَا لُوطاً قَالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَن فِيهَا لَنُنَجِّيَنَّهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ (32) وَلَمَّا أَن جَاءتْ رُسُلُنَا لُوطاً سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعاً وَقَالُوا لَا تَخَفْ وَلَا تَحْزَنْ إِنَّا مُنَجُّوكَ وَأَهْلَكَ إِلَّا امْرَأَتَكَ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ (33) إِنَّا مُنزِلُونَ عَلَى أَهْلِ هَذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزاً مِّنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ (34) وَلَقَد تَّرَكْنَا مِنْهَا آيَةً بَيِّنَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ (35) وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْباً فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ (36) فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ (37) وَعَاداً وَثَمُودَ وَقَد تَّبَيَّنَ لَكُم مِّن مَّسَاكِنِهِمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَكَانُوا مُسْتَبْصِرِينَ (38)‏ وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَلَقَدْ جَاءهُم مُّوسَى بِالْبَيِّنَاتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَمَا كَانُوا سَابِقِينَ (39) فَكُلّاً أَخَذْنَا بِذَنبِهِ فَمِنْهُم مَّنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِباً وَمِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُم مَّنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُم مَّنْ أَغْرَقْنَا وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ (40) مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاء كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ (41) إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (42) وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ (43) خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ (44) اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ (45)

اما جواب قوم او ( ابراهيم) جز اين نبود كه گفتند: «او را بكشيد يا بسوزانيد!» ولى خداوند او را از آتش رهايى بخشيد; 

در اين ماجرا نشانه‏هايى است براى كسانى كه ايمان مى‏آورند. (24) 

(ابراهيم) گفت: «شما غير از خدا بتهايى براى خود انتخاب كرده‏ايد كه مايه دوستى و محبت ميان شما در زندگى دنيا باشد; 

سپس روز قيامت از يكديگر بيزارى مى‏جوييد و يكديگر را لعن مى‏كنيد; و جايگاه (همه) شما آتش است و هيچ يار و ياورى براى شما نخواهد بود!» (25) 

و لوط به او ( ابراهيم) ايمان آورد، و (ابراهيم) گفت: «من بسوى پروردگارم هجرت مى‏كنم كه او صاحب قدرت و حكيم است!» (26) 

و (در اواخر عمر،) اسحاق و يعقوب را به او بخشيديم و نبوت و كتاب آسمانى را در دودمانش قرار داديم و پاداش او را در دنيا داديم و او در آخرت از صالحان است! (27) 

و لوط را فرستاديم هنگامى كه به قوم خود گفت: «شما عمل بسيار زشتى انجام مى‏دهيد كه هيچ يك از مردم جهان پيش از شما آن را انجام نداده است! (28) 

آيا شما به سراغ مردان مى‏رويد و راه (تداوم نسل انسان) را قطع مى‏كنيد و در مجلستان اعمال ناپسند انجام مى‏دهيد؟! 

«اما پاسخ قومش جز اين نبود كه گفتند:» اگر راست مى‏گويى عذاب الهى را براى ما بياور! (29) 

(لوط) عرض كرد: «پروردگارا! مرا در برابر اين قوم تبهكار يارى فرما!» (30) 

و هنگامى كه فرستادگان ما (از فرشتگان) بشارت (تولد فرزند) براى ابراهيم آوردند، گفتند: س‏خ‏للّهما اهل اين شهر و آبادى را 

(و به شهرهاى قوم لوط اشاره كردند) هلاك خواهيم كرد، چرا كه اهل آن ستمگرند!» (31) 

(ابراهيم) گفت: «در اين آبادى لوط است!» گفتند: «ما به كسانى كه در آن هستند آگاهتريم! او و خانواده‏اش را نجات مى‏دهيم; 

جز همسرش كه در ميان قوم (گنهكار) باقى خواهد ماند.» (32) 

هنگامى كه فرستادگان ما نزد لوط آمدند، از ديدن آنها بدحال و دلتنگ شد; گفتند:«نترس و غمگين مباش، ما تو و خانواده‏ات را نجات خواهيم داد، 

جز همسرت كه در ميان قوم باقى مى‏ماند. (33) 

ما بر اهل اين شهر و آبادى به خاطر گناهانشان، عذابى از آسمان فرو خواهيم ريخت!» (34) 

و از اين آبادى نشانه روشنى (و درس عبرتى) براى كسانى كه مى‏انديشند باقى گذارديم! (35) 

و ما بسوى «مدين‏»، برادرشان «شعيب‏» را فرستاديم; گفت: «اى قوم من! خدا را بپرستيد، و به روز بازپسين اميدوار باشيد، و در زمين فساد نكنيد!» (36) 

(ولى) آنها او را تكذيب كردند، و به اين سبب زلزله آنان را فراگرفت، و بامدادان در خانه‏هاى خود به رو در افتاده و مرده بودند! (37) 

ما طايفه «عاد» و «ثمود» را نيز (هلاك كرديم)، و مساكن (ويران شده) آنان براى شما آشكار است; شيطان اعمالشان را براى آنان آراسته بود، 

از اين رو آنان را از راه (خدا) بازداشت در حالى كه بينا بودند. (38) 

و «قارون‏» و «فرعون‏» و «هامان‏» را نيز هلاك كرديم; موسى با دلايل روشن به سراغشان آمد، اما آنان در زمين برترى جويى كردند، 

ولى نتوانستند بر خدا پيشى گيرند! (39) 

ما هر يك از آنان را به گناهانشان گرفتيم، بر بعضى از آنها طوفانى از سنگريزه فرستاديم، و بعضى از آنان را صيحه آسمانى فروگرفت، 

و بعضى ديگر را در زمين فرو برديم، و بعضى را غرق كرديم; خداوند هرگز به آنها ستم نكرد، ولى آنها خودشان بر خود ستم مى‏كردند! (40) 

مثل كسانى كه غير از خدا را اولياى خود برگزيدند، مثل عنكبوت است كه خانه‏اى براى خود انتخاب كرده; 

در حالى كه سست‏ترين خانه‏هاى خانه عنكبوت است اگر مى‏دانستند! (41) 

خداوند آنچه را غير از او مى‏خوانند مى‏داند، و او شكست‏ناپذير و حكيم است. (42) 

اينها مثالهايى است كه ما براى مردم مى‏زنيم، و جز دانايان آن را درك نمى‏كنند. (43) 

خداوند، آسمانها و زمين را بحق آفريد; و در اين آيتى است براى مؤمنان. (44) 

آنچه را از كتاب (آسمانى) به تو وحى شده تلاوت كن، و نماز را برپا دار، كه نماز (انسان را) از زشتيها و گناه بازمى‏دارد، و ياد خدا بزرگتر است; 

و خداوند مى‏داند شما چه كارهايى انجام مى‏دهيد! (45) 

تفسیر

                                                                                                                                                                

ردیف 132          عنکبوت(46-69)

 وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْنَا وَأُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَإِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (46) وَكَذَلِكَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمِنْ هَؤُلَاء مَن يُؤْمِنُ بِهِ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ (47) وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذاً لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ (48) بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ (49) وَقَالُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَاتٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِندَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُّبِينٌ (50) أَوَلَمْ يَكْفِهِمْ أَنَّا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَى عَلَيْهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَرَحْمَةً وَذِكْرَى لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (51) قُلْ كَفَى بِاللَّهِ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ شَهِيداً يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالْبَاطِلِ وَكَفَرُوا بِاللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ (52)‏ وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَوْلَا أَجَلٌ مُّسَمًّى لَجَاءهُمُ الْعَذَابُ وَلَيَأْتِيَنَّهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ (53) يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ (54) يَوْمَ يَغْشَاهُمُ الْعَذَابُ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ (55) يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ (56) كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ (57) وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مِّنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ (58) الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ (59)وَكَأَيِّن مِن دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ (60) وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ (61) اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (62) وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّن نَّزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ (63)‏ وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ (64) فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ (65) لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (66) أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَماً آمِناً وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ (67) وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِّلْكَافِرِينَ (68) وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ (69)

و اين گونه، كتاب ( قرآن) را بر تو نازل كرديم، كسانى كه كتاب (آسمانى)به آنها داده‏ايم به اين كتاب ايمان مى‏آورند; 

و بعضى از اين گروه ( مشركان) نيز به آن مؤمن مى‏شوند; و آيات ما را جز كافران انكار نمى‏كنند. (47) 

تو هرگز پيش از اين كتابى نمى‏خواندى، و با دست خود چيزى نمى‏نوشتى، مبادا كسانى كه در صدد (تكذيب و) ابطال سخنان تو هستند، شك و ترديد كنند! (48) 

ولى اين آيات روشنى است كه در سينه دانشوران جاى دارد; و آيات ما را جز ستمگران انكار نمى‏كنند! (49) 

گفتند: «چرا معجزاتى از سوى پروردگارش بر او نازل نشده؟!» بگو: «معجزات همه نزد خداست (و به فرمان او نازل مى‏شود، نه به ميل من و شما); 

من تنها بيم دهنده‏اى آشكارم! (50) 

آيا براى آنان كافى نيست كه اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه پيوسته بر آنها تلاوت مى‏شود؟! در اين، رحمت و تذكرى است براى كسانى كه ايمان مى‏آورند 

(و اين معجزه بسيار واضحى است) . (51) 

بگو: «همين بس كه خدا ميان من و شما گواه است; آنچه را در آسمانها و زمين است مى‏داند; و كسانى كه به باطل ايمان آوردند و به خدا كافر شدند 

زيانكاران واقعى هستند! (52) 

آنان با شتاب از تو عذاب را مى‏طلبند; و اگر موعد مقررى تعيين نشده بود، عذاب (الهى) به سراغ آنان مى‏آمد; و سرانجام اين عذاب بطور ناگهانى 

بر آنها نازل مى‏شود در حالى كه نمى‏دانند (و غافلند). (53) 

آنان با عجله از تو عذاب مى‏طلبند، در حالى كه جهنم به كافران احاطه دارد! (54) 

آن روز كه عذاب (الهى) آنها را از بالاى سر و پايين پايشان فرامى‏گيرد و به آنها يد: «بچشيد آنچه را عمل مى‏كرديد» (روز سخت و دردناكى براى آنهاست!) (55) 

اى بندگان من كه ايمان آورده‏ايد! زمين من وسيع است، پس تنها مرا بپرستيد (و در برابر فشارهاى دشمنان تسليم نشويد)! (56) 

هر انسانى مرگ را مى‏چشد، سپس شما را بسوى ما بازمى‏گردانند. (57) 

و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند، آنان را در غرفه‏هايى از بهشت جاى مى‏دهيم كه نهرها در زير آن جارى است; 

جاودانه در آن خواهند ماند; چه خوب است پاداش عمل‏كنندگان! (58) 

همانها كه (در برابر مشكلات) صبر (و استقامت) كردند و بر پروردگارشان توكل مى‏كنند. (59) 

چه بسا جنبنده‏اى كه قدرت حمل روزى خود را ندارد، خداوند او و شما را روزى مى‏دهد; و او شنوا و داناست. (60) 

و هر گاه از آنان بپرسى: «چه كسى آسمانها و زمين را آفريده، و خورشيد و ماه را مسخر كرده است؟» مى‏گويند: 

«الله‏»! پس با اين حال چگونه آنان را (از عبادت خدا) منحرف مى‏سازند؟! (61) 

خداوند روزى را براى هر كس از بندگانش بخواهد گسترده مى‏كند، و براى هر كس بخواهد محدود مى‏سازد; خداوند به همه چيز داناست! (62) 

و اگر از آنان بپرسى: «چه كسى از آسمان آبى فرستاد و بوسيله آن زمين را پس از مردنش زنده كرد؟ مى‏گويند: «الله‏»! بگو: 

«حمد و ستايش مخصوص خداست!»اما بيشتر آنها نمى‏دانند. (63) 

اين زندگى دنيا چيزى جز سرگرمى و بازى نيست; و زندگى واقعى سراى آخرت است، اگر مى‏دانستند! (64) 

هنگامى كه بر سوار بر كشتى شوند، خدا را با اخلاص مى‏خوانند (و غير او را فراموش مى‏كنند); اما هنگامى كه خدا آنان را به خشكى رساند و نجات داد، 

باز مشرك مى‏شوند! (65) 

(بگذار) آنچه را (از آيات) به آنها داده‏ايم انكار كنند و از لذات زودگذر زندگى بهره گيرند; اما بزودى خواهند فهميد! (66) 

آيا نديدند كه ما حرم امنى (براى آنها) قرار داديم در حالى كه مردم را در اطراف آنان (در بيرون اين حرم) مى‏ربايند؟! آيا به باطل ايمان مى‏آورند 

و نعمت خدا را كفران مى‏كنند؟! (67) 

چه كسى ستمكارتر از آن كس است كه بر خدا دروغ بسته يا حق را پس از آنكه به سراغش آمده تكذيب نمايد؟! آيا جايگاه كافران در دوزخ نيست؟! (68) 

و آنها كه در راه ما (با خلوص نيت) جهاد كنند، قطعا به راه‏هاى خود، هدايتشان خواهيم كرد; و خداوند با نيكوكاران است. (69)

آیه 46-49

تفسیر:

براى بحث بهترین روش را برگزینید
در آیات گذشته بیشتر سخن از نحوه برخورد با ((بت پرستان )) لجوج و جاهل بود که به مقتضاى حال با منطقى تند، با آنها سخن مى گفت ، و معبودانشان را سستتر از تارهاى عنکبوت معرفى مى کرد، و در آیات مورد بحث ، سخن از مجادله با ((اهل کتاب )) است که باید به صورت ملایمتر باشد، چه اینکه آنها حداقل بخشى از دستورهاى انبیاء و کتب آسمانى را شنیده بودند و آمادگى بیشترى براى برخورد منطقى داشتند که با هر کس باید به میزان عقل و دانش و اخلاقش سخن گفت .
نخست مى فرماید: با اهل کتاب جز به روشى که از همه بهتر است مجادله نکنید (و لا تجادلوا اهل الکتاب الا بالتى هى احسن ).
((لاتجادلوا)) از ماده ((جدال )) در اصل به معنى تابیدن طناب و محکم کردن آن است ، این واژه در مورد ساختمان محکم و مانند آن نیز به کار مى رود و هنگامى که دو نفر به بحث مى پردازند، و در حقیقت هر کدام مى خواهد دیگرى را از عقیده اش بپیچاند به این کار مجادله گفته مى شود، به کشتى گرفتن نیز ((جدال ))

مى گویند، و به هر حال منظور در اینجا بحث و گفتگوهاى منطقى است .
تعبیر به ((التى هى احسن ))، تعبیر بسیار جامعى است که تمام روشهاى صحیح و مناسب مباحثه را شامل مى شود، چه در الفاظ، چه در محتواى سخن ، چه در آهنگ گفتار، و چه در حرکات دیگر همراه آن .
بنابراین مفهوم این جمله آن است که الفاظ شما مؤ دبانه ، لحن سخن دوستانه محتواى آن مستدل ، آهنگ صدا خالى از فریاد و جنجال و هر گونه خشونت و هتک احترام ، همچنین حرکات دست و چشم و ابرو که معمولا مکمل بیان انسان هستند همه باید در همین شیوه و روش انجام گیرد.
و چه زیبا است تعبیرات قرآن که در یک جمله کوتاه یک دنیا معنى نهفته است .
اینها همه به خاطر آن است که هدف از بحث و مجادله برترى جوئى و تفوق طلبى و شرمنده ساختن طرف مقابل نیست ، بلکه هدف تاثیر کلام و نفوذ سخن در اعماق روح طرف است ، و بهترین راه براى رسیدن به این هدف همین شیوه قرآنى است .
حتى بسیار مى شود که انسان اگر سخن حق را به صورتى منعکس کند که طرف مقابل آن را فکر خود بداند نه فکر گوینده ، زودتر انعطاف نشان مى دهد چرا که انسان به افکار خود همچون فرزندان خود علاقمند است .
درست به همین دلیل است که قرآن مجید بسیارى از مسائل را به صورت سؤ ال و استفهام طرح مى کند، تا جوابش را از درون فکر مخاطب بجوشد و آن را از خود بداند.
ولى البته هر قانونى استثنائى هم دارد، از جمله همین اصل کلى در بحث و مجادله اسلامى در مواردى ممکن است حمل بر ضعف و زبونى شود، و یا طرف مقابل آنچنان مست و مغرور باشد که این طرز برخورد انسانى ، بر جراءت و جسارتش

بیفزاید لذا در دنبال آیه به صورت یک استثناء مى فرماید: ((مگر کسانى از آنها که مرتکب ظلم و ستم شدند)) (الا الذین ظلموا منهم ).
همانها که بر خود و دیگران ظلم کردند و بسیارى از آیات الهى را کتمان نمودند تا مردم به اوصاف پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آشنا نشوند.
آنها که ظلم کردند و فرمانهاى الهى را در آنجا که بر خلاف منافعشان بود زیر پا گذاردند.
آنها که ظلم کردند و خرافاتى همچون مشرکان به میان آوردند، مسیح یا عزیز را فرزند خدا خواندند.
و بالاخره آنها که ظلم کردند و بجاى بحث منطقى دست به شمشیر برده و متوسل به زور شدند و به شیطنت و توطئه چینى پرداختند.
و در آخر آیه یکى از مصداقهاى روشن مجادله به احسن را که مى تواند الگوى زنده اى براى این بحث باشد به میان آورده ، مى فرماید:
((بگوئید ما به تمام آنچه از سوى خدا بر ما و شما نازل شده است ایمان داریم ، معبود ما و شما یکى است ، و در برابر او تسلیم هستیم )) (و قولوا آمنا بالذى انزل الینا و انزل الیکم و الهنا و الهکم واحد و نحن له مسلمون ).
چه تعبیر زیبا و چه آهنگ جالبى ؟ آهنگ وحدت و ایمان به همه آنچه از سوى خداى واحد نازل شده ، و حذف همه تعصبها، و ما و شماها، و بالاخره توحید معبود و تسلیم بى قید و شرط در برابر ((اللّه )).
این یک نمونه از مجادله به احسن است که هر کس بشنود مجذوب آن مى شود، و نشان مى دهد اسلام گروه گرا، و تفرقه طلب نیست ، آواى اسلام آواى وحدت است و تسلیم بودن در برابر هر سخن حق .
نمونه هاى این بحث در قرآن فراوان است ، از جمله نمونه اى است که امام صادق (علیه السلام ) در حدیثى به آن اشاره کرده ، مى فرماید: ((مجادله به احسن ، مانند

مطلبى است که در آخر ((سوره یس )) در مورد منکران معاد آمده است ، هنگامى که استخوان پوسیده را در مقابل پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آوردند و گفتند: چه کسى قدرت دارد آن را احیا کند؟ فرمود: یحییها الذى انشاها اول مرة ... ((همان خدائى که روز نخست آن را آفرید، زنده مى کند، همان خدائى که از درخت سبز، براى شما آتش بیرون مى فرستد)).
آیه بعد به عنوان تاءکید بر اصول چهارگانه اى که در آیه قبل آمد، مى فرماید: ((این گونه ما کتاب آسمانى (قرآن ) را بر تو نازل کردیم (و کذلک انزلنا الیک الکتاب ).
آرى این قرآن بر اساس وحدت معبود، وحدت دعوت همه پیامبران راستین تسلیم بى قید و شرط در برابر فرمان حق ، و مجادله با بهترین شیوه ها نازل شده .
بعضى از مفسران گفته اند: منظور از جمله فوق تشبیه نزول قرآن بر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به نزول کتب پیشین بر سایر انبیاء است ، یعنى همانگونه که بر پیامبران گذشته کتاب آسمانى نازل کردیم بر تو نیز قرآن را نازل نمودیم .
ولى تفسیر اول دقیقتر به نظر مى رسد هر چند جمع میان هر دو معنى نیز ممکن است .
سپس مى افزاید: ((کسانى که پیش از این کتاب آسمانى به آنها داده ایم (و به راستى به آن پایبند و معتقدند) به این کتاب ایمان مى آورند)) (و الذین آتیناهم الکتاب یؤ منون به ).
چرا که هم نشانه هاى آن را در کتب خود یافته اند، و هم محتوایش را از نظر اصول کلى هماهنگ با محتواى کتب خود مى بینند.
البته مى دانیم همه اهل کتاب (یهود و نصارى ) به پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) ایمان

نیاوردند، بنابراین جمله فوق ، اشاره به آن گروه مؤ منان واقعى و حقجویان خالى از تعصب است که نام ((اهل کتاب )) تنها شایسته آنها است .
بعد مى افزاید: ((گروهى از اینها (از اهل مکه و مشرکان عرب ) نیز به آن ایمان مى آورند)) (و من هؤ لاء من یؤ من به ).
و در پایان در مورد کافران هر دو گروه مى گوید: ((آیات ما را جز کافران انکار نمى کنند)) (و ما یجحد بایاتنا الا الکافرون ).
با توجه به اینکه مفهوم ((جحد)) آنست که انسان ، به چیزى معتقد باشد و آن را انکار کند مفهوم جمله فوق این مى شود که حتى کفار در دل به عظمت این آیات معترفند و نشانه هاى صدق و راستى را در جبین آن مى نگرند، و راه و رسم پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و زندگى پاکیزه و پیروان پاکباخته او را دلیلى بر اصالت آن مى شمرند اما به خاطر لجاجت و تعصب و تقلید کورکورانه از نیاکان ، و یا براى حفظ منافع نامشروع زودگذر به انکار برمى خیزند.
به این ترتیب قرآن موضع گیریهاى اقوام مختلف را در برابر این کتاب آسمانى مشخص مى کند: در یک صف اهل ایمانند، اعم از علماى اهل کتاب و مؤ منان راستین و مشرکانى که تشنه حق بودند و حق را یافتند و دل به آن بستند، و در صف دیگر منکران لجوجى که حق را دیدند اما همچون خفاشان خود را از آن پنهان داشتند، چرا که ظلمت کفر جزء بافت وجودشان شده و از نور ایمان وحشت دارند!

قابل توجه اینکه این گروه قبلا نیز کافر بوده اند، ولى تاءکید مجدد بر کفرشان ممکن است به این جهت باشد که قبلا اتمام حجت بر آنها نشده بود، کفر حقیقى الان است که بر آنها اتمام حجت شده و با علم و آگاهى صراط مستقیم را رها کرده در بیراه ه گام مى زنند.
سپس به یکى دیگر از نشانه هاى روشن حقانیت دعوت پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) که تاءکیدى است بر محتواى آیه گذشته اشاره کرده مى گوید: ((تو قبل از نزول قرآن هرگز کتابى را نمى خواندى ، و هرگز با دست خود چیزى نمى نوشتى مبادا دشمنانى که در صدد ابطال دعوت تو هستند گرفتار شک و تردید شوند)) (و بگویند آنچه را او آورده نتیجه مطالعه کتب پیشین و نسخه بردارى از آنها است ) (و ما کنت تتلوا من قبله من کتاب و لا تخطه بیمینک اذا لارتاب المبطلون ).
تو هرگز به مکتب نرفتى و خط ننوشتى ، اما با اشاره وحى الهى ، مساءله آموز صد مدرس شدى !.
چگونه مى توان باور کرد، شخصى درس نخوانده و استاد و مکتب ندیده با نیروى خودش کتابى بیاورد و از همه جهان بشریت دعوت به مقابله کند و همگان از آوردن مثل آن عاجز شوند؟ آیا این دلیل بر آن نیست که نیروى تو از قدرت بیپایان پروردگار مدد مى گیرد؟ و کتاب تو وحى آسمانى است که از ناحیه او بر تو القاء شده است ؟ توجه به این نکته لازم است که اگر کسى بگوید ما از کجا بدانیم که پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) هرگز به مکتب نرفت و خط ننوشت ! در پاسخ مى گوئیم : او

در محیطى زندگى کرد که با سواد در آنجا بسیار محدود و معدود بود به طورى که مى گویند در تمام شهر مکه بیش از 17 نفر قدرت بر خواندن و نوشتن نداشتند در چنین محیطى اگر کسى درس بخواند، مکتبى ببیند محال است بتواند کتمان کند، در همه جا مشهور و معروف مى شود، و استاد و درسش شناخته خواهد شد.
چنین شخصى چگونه مى تواند ادعا کند پیامبر راستین است اما دروغى به این آشکارى بگوید؟ بخصوص اینکه این آیات در مکه در مهد نشو و نماى پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نازل گردیده آنهم در برابر دشمنان لجوجى که کوچکترین نقطه ضعفها از نظرشان مخفى نمى ماند.
در آیه بعد نشانه هاى دیگرى براى حقانیت قرآن بیان مى کند، مى گوید:این کتاب آسمانى مجموعه اى است از آیات بینات که در سینه هاى صاحبان علم قرار مى گیرد (بل هو آیات بینات فى صدور الذین اوتوا العلم ).
تعبیر به ((آیات بینات )) بیانگر این واقعیت است که نشانه هاى حقانیت قرآن در خود آن به چشم مى خورد و در پیشانى آیات مى درخشد، و دلیل آن با خود آن است .
در حقیقت همچون آیات تکوینى است که انسان از مطالعه آن بدون نیاز به چیز دیگر به حقیقت پى مى برد؟ این آیات تشریعى نیز از نظر ظاهر و محتوى چنان است که خود دلیل صدق خویش است .
از این گذشته ، طرفداران این آیات و طالبان و دلدادگان آن ، کسانى هستند که بهره اى از علم و آگاهى دارند، هر چند دستشان تهى و پایشان برهنه است .
به تعبیر روشنتر یکى از طرق شناخت اصالت یک مکتب بررسى حال مؤ منان به آن مکتب است ، اگر گروهى نادان یا شیاد، دور کسى را گرفتند به نظر مى رسد که او نیز از همین قماش باشد، اما اگر کسانى که اسرار علوم در سینه هاى

آنها نهفته است اعلام وفادارى به مکتبى کردند دلیل بر حقانیت آن است ، و ما مى بینیم گروهى از علماى اهل کتاب و شخصیتهاى با تقواى ممتازى همچون ابوذرها و سلمانها، مقدادها و عمار یاسرها و شخصیت والائى همچون على (علیه السلام ) حامیان و عاشقان این مکتب بودند.
در روایات زیادى که از طرق اهل بیت (علیهم السلام ) وارد شده این آیه به ائمه اهل بیت (علیهم السلام ) تفسیر شده است ، این نه به معنى انحصار است ، بلکه بیان مصداق روشنى است براى((الذین اوتوا العلم )).
و اگر مى بینیم در بعضى از روایات ، تصریح شده به اینکه منظور خصوص امامان است در حقیقت اشاره به مرحله کامل علم قرآن مى باشد که در اختیار آنها است و هیچ مانعى ندارد که علما و دانشمندان بلکه توده هاى فهمیده مردم بهره اى از این علوم قرآن داشته باشند.
ضمنا این آیه نشان مى دهد که علم و دانش منحصر به آنچه در کتاب و از محضر استاد مى خوانند و مى آموزند نیست ، چرا که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) طبق صریح آیات گذشته به مکتب نرفت و خط ننوشت ولى برترین مصداق ((الذین اوتوا العلم )) بود، پس در ماوراى علم رسمى ، علمى است برتر و والاتر که از سوى پروردگار به صورت نورى در قلب آدمى القاء مى شود که العلم نور یقذفه الله فى قلب من یشاء و این جوهره علم است ، و علوم دیگر پوسته علم .
در پایان آیه اضافه مى کند: ((آیات ما را جز ستمگران از روى عناد انکار نمى کنند)) (و ما یجحد بایاتنا الا الظالمون ).
چرا که نشانه هاى آن روشن است : پیامبر امى و درس نخوانده آورنده آن است .
آگاهان اندیشمند مؤ منان به آن هستند.

از این گذشته خود آن نیز مجموعه آیات بینات (سخنانى با محتواى روشن و آشکار) مى باشد.
و در کتب پیشین نیز نشانه هاى آن آمده است .
با اینهمه آیا کسى جز آنها که بر خویشتن و بر جامعه ستم مى کنند آن را انکار مى نماید؟ (تکرار مى کنیم که تعبیر به جحد در موردى است که انسان چیزى را مى داند و بر خلاف علمش انکار مى کند).
نکته ها :
1 - نگار من که به مکتب نرفت !...
درست است که خواندن و نوشتن براى هر انسانى کمال محسوب مى شود ولى گاه شرائطى پیش مى آید که نخواندن و ننوشتن کمال است .
و این در مورد پیامبران مخصوصا خاتم انبیاء (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) کاملا صدق مى کند، چه اینکه اگر دانشمندى درس خوانده ، و فیلسوفى آگاه و پر مطالعه ادعاى نبوت کند و کتابى ارائه دهد به عنوان یک کتاب آسمانى در چنین شرائطى ممکن است وسوسه و تردیدهائى پیش بیاید که آیا این کتاب و مکتب مولود اندیشه هاى خود او نیست ؟.
اما اگر ببینیم از میان یک قوم عقب افتاده یک انسانى که هرگز محضر استادى را درک نکرده ، کتابى نخوانده ، و صفحه ننوشته ، برخاست ، کتابى به عظمت عالم هستى ، با محتوائى بسیار بلند و عالى ، ارائه داد، در اینجا خیلى خوب مى توان درک کرد که این تراوش مغز او نیست ، بلکه وحى آسمانى و تعلیم الهى است .
در آیات دیگر قرآن نیز روى ((امى )) بودن پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) تکیه شده ، و چنانکه ذیل آیه 157 سوره اعراف گفتیم سه تفسیر براى کلمه امى ذکر کرده اند که از همه روشنتر ((درس نخوانده )) است .
اصولا در محیط حجاز درسى نبود که پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بخواند و معلمى

نبود که از محضرش استفاده کند، و گفتیم تعداد کسانى که فقط سواد خواندن و نوشتن داشتند در تمام مکه در مردان از 17 نفر تجاوز نمى کرد مى گویند از زنان نیز تنها یک نفر بود که خواندن و نوشتن مى دانست .
طبیعى است که در چنین محیطى که ابتدائى ترین مرحله علم (خواندن و نوشتن ) اینقدر کمیاب و محدود است ممکن نیست کسى درس خوانده باشد و مردم از آن آگاه نشوند و اگر کسى با قاطعیت ادعا کرد من هیچ درسى نخواندهام و کسى آن را انکار نکرد دلیل روشنى بر صدق گفته او است ، و به هر حال این وضع خاص پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) که در آیات فوق آمده براى تکمیل اعجاز قرآن و قطع بهانه هاى بهانه جویان بسیار مؤ ثر و مفید بود، آرى او عالم بزرگ و بى نظیرى بود که فقط در مکتب وحى درس خوانده بود.
تنها بهانه اى براى بعضى مانده این است که پیامبر قبل از دوران نبوتش یکى دو سفر به شام کرد (براى مدتى کوتاه که مشغول انجام برنامه تجارت بود) مى گویند شاید در این یکى دو سفر با علماى اهل کتاب تماس گرفته و مسائل را از آنها دریافت داشته است !
دلیل سستى این ادعا در خودش نهفته است که اینهمه تاریخ پیامبران و احکام و قوانین و مقررات و معارف عالى را چگونه ممکن است که انسان درس نخوانده و مکتب نرفته به این زودى از افرادى بشنود و به خاطر بسپارد و در مدت 23 سال پیاده کند؟ و در برخورد با حوادثى که بیسابقه و غیر منتظره بود عکس العمل لازم نشان دهد و این درست به آن مى ماند که بگوئیم فلان لیست بزرگ تمام علوم و فنون طب را در آن چند روزى آموخت که در فلان بیمارستان ناظر حال مداواى بیماران وسیله پزشکان بود، این سخن به شوخى شبیه تر است !
توجه به این نکته نیز لازم است که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بعد از رسیدن به مرحله

نبوت احتمالا توانائى بر نوشتن و خواندن از طریق تعلیمات الهى داشت هر چند در هیچ تاریخى دیده نشده است که او از این علم و دانشش استفاده کرده باشد، چیزى را از رو بخواند و یا با دست خود نامه اى بنویسد، و شاید پرهیز پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) در تمام عمرش از این کار باز براى این بود که دستاویزى به دست بهانه - جویان ندهد.
تنها موردى که در بعضى کتب تاریخ و حدیث آمده که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) خودش مطلبى را نوشت در ماجراى صلح حدیبیه است که در مسند احمد آمده است : ((پیامبر شخصا قلم به دست گرفت و صلحنامه را نوشت )).
ولى جمعى از علماى اسلام این حدیث را انکار کرده اند و آن را مخالف صریح آیات فوق مى دادند، هر چند به عقیده بعضى صراحتى هم ندارد، زیرا این آیات ناظر به وضع پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) قبل از نبوت است چه مانعى دارد که بعد از نیل به مقام نبوت استثنائا در یک مورد خطى بنویسد که آن خود معجزهاى محسوب مى شود.
ولى به هر حال در چنین مساله اى تکیه کردن بر خبر واحد دور از حزم و احتیاط و مخالف چیزى است که در علم اصول اثبات شده ، هر چند این خبر چنانکه گفتیم مشکلى ایجاد نکند.
2 - راه نفوذ در دیگران
براى تسخیر دلها و نفوذ سخن حق در افکار دیگران تنها توسل به استدلالات قوى و نیرومند کافى نیست ، نحوه برخورد با طرف ، و شیوه بحث عمیقترین اثر را

در این مرحله مى گذارد، چه بسیارند کسانى که در بحثها دقیق و موشکاف ، و بر مسائل علمى مسلط و آگاهند، اما چون از شیوه ((جدال احسن )) و بحثهاى سازنده آگاه نیستند کمتر در گفتگو با دیگران موفق به نفوذ در قلب آنها مى شوند.
حقیقت این است که اقناع ((عقل و فکر)) به تنهائى کافى نیست ، باید عواطف نیز اقناع گردد که نیمى از وجود انسان را تشکیل مى دهند.
به تعبیر دیگر نفوذ در مرحله ((خود آگاه )) روح انسان به تنهائى کفایت نمى کند باید در مرحله ((ناآگاه ))که بخش مهم روح را تشکیل مى دهد نیز نفوذ کرد.
از بررسى حال پیامبران مخصوصا حال پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و ائمه هدى (علیهم السلام ) بخوبى استفاده مى شود که این بزرگواران براى تحقق بخشیدن به اهداف تبلیغى و تربیتى خود از اخلاق اجتماعى و اصول روانشناسى و انسانیترین شیوه هاى نفوذ در قلبها استفاده مى کردند.
طرز برخورد آنها با مردم چنان بود که به سرعت آنها را به سوى اهداف خود جلب و جذب مى کردند، گرچه بعضى میل دارند به این امور همیشه جنبه اعجاز دهند اما چنین نیست ، اگر ما هم سنت و روش و شیوه بحث آنها را در برخورد با دیگران به کار بندیم به سرعت مى توانیم در آنها اثر بگذاریم و در اعماق جانشان نفوذ کنیم .
قرآن با صراحت به پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى گوید: فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک : ((به خاطر رحمت الهى است که نسبت به آنها نرمخو شده اى که اگر خشن و سنگدل بودى از اطراف تو پراکنده مى شدند)) (آل عمران - 159).
بسیار دیده شده است که بعضى بعد از ساعتها بحث و گفتگو نه تنها پیشرفتى در مذاکرات خود حاصل نمى کنند بلکه طرف را در عقیده باطل خویش را سختر

و متعصبتر مى بیند، دلیل آن این است که از روش جدال به احسن استفاده نشده است .
خشونت در بحث ، برترى جوئى ، تحقیر طرف مقابل ، اظهار کبر و غرور، عدم احترام به افکار دیگران ، و عدم صمیمیت در بحثها همه از امورى است که باعث شکست انسان در بحث مى شود، لذا در مباحث اخلاق اسلامى بحثى تحت عنوان تحریم ((جدال )) و ((مراء)) مى بینیم که منظور از آن بحثهائى است که در آن روح حقجوئى و حقطلبى نباشد، بلکه هدف از آن پرخاشگرى و برتریطلبى و به کرسى نشاندن سخن خویش است !
تحریم جدال و مراء گذشته از جنبه هاى معنوى و اخلاقى ، براى همین است که در اینگونه بحثها هرگز پیشرفت فکرى حاصل نمى شود.
تحریم ((جدال )) و ((مراء)) به هم نزدیک است ولى دانشمندان اسلامى میان آنها فرقهائى گذارده اند:((مراء)) به معنى اظهار فضل و کمال است ، و ((جدال )) به منظور تحقیر طرف مقابل .
جدال به حملات ابتدائى در بحث گفته مى شود ولى ((مراء)) به حملات دفاعى .
((جدال )) در مسائل علمى است و مراء اعم است (البته تضادى در میان این تفسیرها وجود ندارد).
به هر حال مجادله و بحث با دیگران گاهى ((جدال به احسن )) است و آن بحثى است که شرایطى که در بالا گفتیم دقیقا در آن رعایت شود، و گاهى به غیر احسن است و آن در صورتى است که امور بالا به دست فراموشى سپرده شود.
این گفتار را با ذکر چند روایت گویا و آموزنده پایان مى دهیم .
در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى خوانیم : لایستکمل عبد حقیقة الایمان حتى بدع المراء و ان کان محقا: ((هیچکس حقیقت ایمان را به طور

کامل درک نمى کند مگر اینکه ((مراء)) را ترک گوید، هر چند حق با او باشد)).
در حدیث دیگرى مى خوانیم که پیامبر خدا ((سلیمان )) به فرزندش گفت : یا بنى ایاک و المراء، فانه لیست فیه منفعة ، و هو یهیج بین الاخوان العداوة : ((پسرم ! از جدال بپرهیز، زیرا نه تنها سودى در آن نیست ، بلکه آتش دشمنى را میان برادران شعلهور مى سازد)).
و نیز از پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده است که فرمود: ما ضل قوم بعد ان هداهم الا اوتوا الجدال : ((هیچ گروهى پس از هدایت گمراه نشدند مگر اینکه از راه جدال و بحثهاى پرخاشگرانه و برتریجویانه ، که حقیقت در آن دنبال نمى شود وارد شدند)).
3 - ((کافران )) و ((ظالمان ))
در آیات فوق یک بار با این جمله برخورد مى کنیم که ((آیات ما را جز کافران از روى عناد انکار نمى کنند)) و بار دیگر با همین جمله با این تفاوت ، که عنوان ظالمان به جاى کافران نشسته و مى گوید:((آیات ما را جز ظالمان انکار نمى کنند)).
مقایسه این دو با هم نشان مى دهد که مساءله از قبیل تکرار نیست ، بلکه بیان دو مطلب مختلف است ، یکى به جنبه هاى عقیدتى اشاره مى کند و دیگرى به جنبه هاى عملى .
نخست مى گوید: ((آنها که با پیشداوریهاى نادرست خود و یا تقلیدهاى کورکورانه از نیاکان ، کفر و شرک را برگزیده اند، هر آیت و نشانهاى را از خدا

ببینند نفى مى کنند هر چند عقلشان آن را به درستى پذیرفته باشد)).
در تعبیر دوم مى گوید: آنها که با ظلم و ستم بر خویشتن و جامعه راهى را انتخاب کرده اند، و منافع نامشروعشان را در آن مى بینند، و مصمم به ادامه این ستمگرى هستند طبیعى است که زیر بار آیات ما نمى

روند، چرا که آیات ما همانگونه که با خط فکرى آنها سازگار نیست با خط عملى آنها نیز سازگار نمى باشد.

آیه 50-55

آیه 67-69

در تفسیر ((در المنثور)) ذیل آیه مورد بحث از ((ابن عباس )) چنین نقل شده

((گروهى از مشرکان گفتند: اى محمد! اگر ما داخل در دین تو نمى شویم تنها به خاطر این است که مى ترسیم مردم ما را بربایند (و به سرعت نابود کنند) چون جمعیت ما کم است و جمعیت مشرکان عرب بسیارند، به محض اینکه به آنها خبر رسد که ما وارد دین تو شده ایم به سرعت ما را مى ربایند، و خوراک یک نفر از آنها هستیم !
در اینجا آیه ا و لم یروا... نازل شد و به آنها پاسخ گفت .

در آیات گذشته نیز به این بهانه مشرکان به صورت دیگرى اشاره شده بود که ما مى ترسیم اگر اظهار ایمان کنیم و به دنبال آن هجرت نمائیم زندگى ما مختل گردد که قرآن از طرق مختلف به آنها پاسخ گفت .
در آیات مورد بحث قرآن از طریق دیگرى به آنها پاسخ مى گوید و مى فرماید: ((آیا آنها ندیدند که ما براى آنها حرم امنى قرار دادیم )) (سرزمین پاک و مقدس مکه ) (اولم یروا انا جعلنا حرما آمنا).
در حالى که عرب در ناامنى به سر مى برند، و در بیرون این سرزمین انسانها را مى ربایند، همه جا غارت است و کشتار، اما این سرزمین همچنان امن و امان باقى مانده است (و یتخطف الناس من حولهم ).
خدائى که قادر است در این دریاى متلاطم و طوفانى سرزمین حجاز حرم مکه را همچون جزیرهاى آرام و امن و امان قرار دهد چگونه قدرت ندارد آنها را در برابر دشمنان حفظ کند؟ و چگونه آنها از این مردم ضعیف و ناتوان در برابر خداوند بزرگ و قادر متعال وحشت دارند؟!
((آیا با این حال آنها به باطل ایمان مى آورند و نعمت خدا را کفران مى کنند))؟!

(افبالباطل یؤ منون و بنعمة الله یکفرون ).
کوتاه سخن اینکه خداوندى که مى تواند در میان یک سرزمین گسترده بحرانى ، که جمعى از مردم نیمه وحشى در آن سکونت دارند یک منطقه کوچک را در امنیت فرو برد چگونه نمى تواند انسانهاى مؤ من را در میان انبوهى کافر و بى ایمان حفظ کند؟
پس از ذکر این دلیل روشن در آیه بعد چنین نتیجه گیرى و جمع بندى مى کند: ((آیا کسى ظالمتر از آنها که بر خدا دروغ مى بندند، یا حق را پس از آن که به سراغشان آمد انکار مى کنند پیدا مى شود))؟! (و من اظلم ممن افترى على الله کذبا او کذب بالحق لما جائه ).
ما دلائل آشکارى براى شما اقامه کردیم که جز ((الله )) شایسته پرستش نیست اما شما بر خدا دروغ مى بندید و شریکانى براى او مى تراشید، و حتى مدعى هستید که این یک برنامه الهى است !
از سوى دیگر قرآنى بر شما نازل کردیم که نشانه هاى حق در آن لائح است ، اما شما همه اینها را نادیده گرفته و پشت سر افکندید، آیا ظلم و ستمى از این برتر تصور مى شود؟ ظلم بر خویشتن ، و ظلم بر همه انسانها، چرا که شرک و کفر ظلم عظیم است .
به تعبیر دیگر آیا ظلم به معنى وسیع کلمه جز انحراف و خارج ساختن چیزى از محل شایسته اش مى باشد؟ آیا بدتر از این پیدا مى شود که انسان یک مشت سنگ و چوب بیارزش را همردیف خالق آسمانها و زمین قرار دهد؟
بعلاوه شرک خمیر مایه همه مفاسد اجتماعى است و ستمهاى دیگر در واقع از آن سرچشمه مى گیرد، هواپرستى ، مقام پرستى ، و دنیاپرستى هر کدام نوعى از شرک است .

ولى بدانید عاقبت شومى در انتظار مشرکان است ((آیا محل و جایگاه کافران دوزخ نیست ))؟ (الیس فى جهنم مثوى للکافرین ).
قابل توجه اینکه در 15 مورد از قرآن مجید افرادى به عنوان ((ظالمترین مردم )) معرفى شده اند که همه آنها با جمله استفهامیه ((من اظلم )) (استفهام انکارى ) شروع شده است .
دقت در این آیات نشان مى دهد که آیات مزبور گرچه مسائل متنوعى ظاهرا در آنها مطرح است ، اما همه آنها به ریشه شرک باز مى گردد، بنابراین هیچ تضادى در میان آنها نیست (براى توضیح بیشتر به جلد پنجم صفحه 183 - ذیل آیه 21 سوره انعام - مراجعه فرمائید).
آخرین آیه مورد بحث که در عین حال آخرین آیه سوره عنکبوت است واقعیت مهمى را بیان مى کند که عصارهاى از تمام این سوره و هماهنگ با آغاز آن است .
مى فرماید: راه خدا گرچه مشکلات فراوان دارد، مشکل از نظر شناخت حق ، مشکل از نظر وسوسه هاى شیاطین جن و انس ، مشکل از نظر مخالفت دشمنان سرسخت و بى رحم ، و مشکل از نظر لغزشهاى احتمالى اما در اینجا یک حقیقت است که به شما در برابر این مشکلات نیرو و اطمینان مى دهد و حمایت مى کند و آن اینکه : ((کسانى که در راه ما جهاد کنند ما آنها را به طرق خویش هدایت مى کنیم ، و خداوند با نیکوکاران است )) (و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا و ان الله لمع المحسنین ).
در اینکه منظور از ((جهاد)) در اینجا چیست ؟ و آیا جهاد با دشمن است ، یا جهاد با نفس ، یا جهاد در راه شناخت خدا از طرق علمى و استدلالى ؟ مفسران احتمالات متعددى داده اند.

و همچنین در مورد تعبیر ((فینا)) که آیا منظور در راه رضاى خدا است ، یا در راه جهاد با نفس ، یا در طریق عبادت ، یا در طریق مبارزه با دشمن ؟
ولى پیدا است که هم تعبیر به ((جهاد)) تعبیر وسیع و مطلقى است و هم تعبیر ((فینا))، بنابراین هرگونه جهاد و تلاشى را که در راه خدا و براى او و به منظور وصول به اهداف الهى صورت گیرد شامل مى شود، خواه در طریق کسب معرفت باشد، یا جهاد با نفس ، یا مبارزه با دشمن یا صبر بر طاعت ، یا شکیبائى در برابر وسوسه معصیت ، یا در مسیر کمک به افراد مستضعف ، و یا انجام هر کار نیک دیگر.
کسانى که در این راه ها به هر شکل و هر صورت براى خدا مجاهده کنند مشمول حمایت و هدایت الهى هستند.
ضمنا از آنچه گفتیم روشن شد که منظور از ((سبل )) در اینجا راه هاى مختلفى است که به سوى خدا منتهى مى شود: راه جهاد با نفس ، راه مبارزه با دشمنان ، راه علم و دانش و فرهنگ ، خلاصه جهاد در هر یک از این راه ها سبب هدایت به مسیرى است که به خدا منتهى مى شود.
این وعده اى است که خداوند مؤ کدا به همه مجاهدان راهش داده ، و با انواع تاءکیدات (لام تاءکید و نون تاءکید ثقیله ) آن را مؤ کد ساخته و پیروزى و ترقى و موفقیت را در گرو دو چیز شمرده ، ((جهاد))و ((خلوص نیت )).
جمعى از فلاسفه معتقدند که اندیشه و مطالعه و تفکر ایجاد علم و دانش نمى کند، بلکه روح انسانى را براى پذیرش صور معقولات آماده مى سازد و هنگامى که روح انسانى آماده پذیرش شد فیض علم از خالق متعال و واهب الصور بر روح انسان پاشیده مى شود.
بنابراین انسان باید در این راه جهاد کند ولى هدایت به دست خدا است .
و اینکه در حدیث وارد شده است که علم به کثرت تعلیم و تعلم نیست بلکه نورى است که خداوند به قلب هر کس بخواهد و شایسته بداند مى افکند نیز ممکن

است اشاره به همین معنى باشد.
نکته ها:
1 - ((جهاد)) و ((اخلاص ))
از آیه فوق به خوبى استفاده مى شود که هرگونه شکست و ناکامى نصیب ما شود معلول یکى از دو چیز است : یا در جهاد کوتاهى کرده ایم ، و یا اخلاص در کار ما نبوده است ، و اگر این دو با هم جمع شود بنا به وعده مؤ کد الهى ، پیروزى و هدایت حتمى است .
و اگر درست بیندیشیم مى توانیم سرچشمه مشکلات و مصائب جوامع اسلامى را در همین امر پیدا کنیم .
چرا مسلمانان پیشرو دیروز، امروز عقب مانده اند؟
چرا دست نیاز در همه چیز حتى در فرهنگ و قوانین خویش به سوى بیگانگان دراز مى کنند؟
چرا براى حفظ خود در برابر طوفانهاى سیاسى و هجومهاى نظامى باید به دیگران تکیه کنند؟
چرا یک روز دیگران ریزه خوار خوان نعمت علم و فرهنگ آنها بودند اما امروز باید بر سر سفره دیگران بنشینند؟
و بالاخره چرا در چنگال دیگران اسیرند و سرزمینهاى آنها در اشغال متجاوزان ؟!
تمام این ((چراها)) یک پاسخ دارد و آن اینکه یا جهاد را فراموش کرده اند و یا نیتها آلوده شده است .
آرى جهاد در صحنه هاى علمى و فرهنگى و سیاسى و اقتصادى و نظامى به دست فراموشى سپرده شده ، حب نفس و عشق به دنیا و راحت طلبى و کوته نگرى و اغراض

شخصى بر آنها چیره شده ، تا آنجا که کشتگانشان به دست خودشان بیش از کشتگانى است که دشمن از آنها قربانى مى گیرد!
خودباختگى گروهى غربزده و شرقزده ، خودفروختگى جمعى از زمامداران و سران ، و یاس و انزواى دانشمندان و متفکران هم جهاد را از آنها گرفته ، و هم اخلاص را.
هر گاه مختصر اخلاصى در صفوف ما پیدا مى شود و مجاهدان ما تکانى به خود مى دهند پیروزیها پشت سر یکدیگر فرا مى رسد.
زنجیرهاى اسارت گسسته مى شود.
یاءسها تبدیل به امید و ناکامیها مبدل به کامیابى ، ذلت به عزت و سربلندى ، پراکندگى و نفاق به وحدت و انسجام تبدیل مى گردد، و چه عظیم و الهام بخش است قرآن که در یک جمله کوتاه هم درد و هم درمان را بیان کرده !
آرى آنها که در راه خدا جهاد مى کنند مشمول هدایت الهى هستند و بدیهى است که با هدایت او گمراهى و شکست مفهومى ندارد.
اگر مى بینیم در بعضى از روایات اهلبیت (علیهم السلام ) این آیه تفسیر به آل محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و پیروان آنها شده است بیان مصداق کاملى از آن است ، چرا که آنها در طریق جهاد و اخلاص پیشگام و پیشقدم بودند و هرگز دلیل بر محدودیت مفهوم آیه نخواهد بود.
به هر حال هر کس این حقیقت قرآنى را به روشنى در تلاشها و کوششهایش لمس مى کند که وقتى براى خدا و در راه او به تلاش و پیکار برمى خیزد درها به روى او گشوده مى شود، و مشکلات آسان و سختیها قابل تحمل و سرانجام مى گردد.
2 - مردم سه گروهند:
گروهى منکران لجوجند که هیچ هدایتى براى آنها سودى نمى دهد،

و گروهى پیکارگر مخلص هستند که به حق مى رسند.
اما گروه سومى از اینها هم برترند، آنها دور نیستند تا نزدیک شوند، از او جدا نیستند که به او بپیوندند، چرا که همیشه با اویند!
آیه گذشته (و من اظلم ممن افترى ) اشاره به گروه اول بود.
جمله و الذین جاهدوا فینا اشاره به گروه دوم است .
و جمله ان الله لمع المحسنین اشاره به گروه سوم !.
ضمنا از این تعبیر روشن مى شود که مقام ((محسنین )) از مجاهدین فراتر است چرا که آنها علاوه بر جهاد و تلاش در راه نجات خود داراى مقام ایثار و احسانند و براى دیگران نیز تلاش مى کند.
پروردگارا! آنچنان توفیقى به ما مرحمت کن که در تمام عمر دست از تلاش و کوشش در راه تو باز نداریم .
خداوندا! آنچنان اخلاصى مرحمت فرما که به غیر از تو نیندیشیم ، و براى غیر تو گام برنداریم .
بارالها! ما را از مقام مجاهدان فراتر بر، و به مقام احسان و ایثار محسنین نائل گردان ، و در همه عمر زیر پوشش هدایتت قرار ده ! آمین یا رب العالمین !

ردیف  175              سوره: طور

پنجاه و دومین سوره قرآن كریم است كه مكی  و 49 آیه دارد.

در فضیلت این سوره از نبی مكرم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم روایت شده: كسی كه سوره طور را قرائت نماید خداوند او را از عذاب ایمن داشته و به بهشت وارد می كند. ¹

در سخنی از امام صادق و امام باقر علیهما السلام نقل شده: هر كس سوره طور را قرائت كند خیر دنیا و آخرت را برای او جمع خواهد كرد. ²

محتواى سوره :

اين سوره نيز از سوره هائى است كه سنگينى بحثهاى آن روى مساله معاد وسرنوشت نيكان و پاكان از يكسو, و بدان و مجرمان در آن روز عظيم از سوى ديگراست .

و روى هم رفته مى توان محتواى اين سوره را به شش بخش تقسيم كرد.

1 ـ آيات نخستين سوره كه با سوگندهاى پى درپى شروع مى شود بحث ازعذاب الهى و نشانه هاى قيامت و آتش دوزخ و كيفر كافران مى كند (آيه 1 تا 16).

2 ـ بـخـش ديـگـرى از ايـن سـوره نـعـمـتـهاى بهشتى و مواهب الهى را در قيامت كه در انتظار پـرهـيـزكـاران اسـت مـشروحا برمى شمرد, و يكى را پس از ديگرى مورد توجه قرار مى دهد, و در حقيقت به غالب نعمتهاى بهشتى در اين بخش از سوره اشاره شده است (آيه 17 تا 28).

3 ـ در بـخـش ديـگرى از ين سوره از نبوت پيامبر(ص ) سخن مى گويد, واتهاماتى را كه دشمنان براى او ذكر مى كردند برمى شمرد, و بطور فشرده به آن پاسخ ‌مى دهد (آيه 29 تا 34).

4 ـ در بخش ديگر سخن از توحيد است , و با استدلالى روشن اين مساله راتعقيب مى كند (آيه 35 تا 43).

5 ـ در بـخش ديگر سوره باز به مساله معاد و پاره اى از مشخصات روز قيامت باز مى گردد (آيه 44 تا 47).

6 ـ سـرانـجـام در آخـريـن بـخـش سـوره كـه دو آيه بيشتر نيست با دستوراتى به پيامبر گرامى اسلام (ص ) در زمينه صبر و استقامت و تسبيح و حمد پروردگار ووعده حمايت او از سوى خداوند بحثهاى گذشته را پايان مى بخشد.

نامگذارى اين سوره به ((طور)) به تناسب نخستين آيه آن است .

آثار و بركات سوره

1) از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است: هر كس سوره طور را قرائت نماید و بر قرائت آن مداومت ورزد، اگر در زندان و در غل و بند باشد خداوند راه خروج و آزادی او را آسان می كند هر چند جرم های بزرگ داشته باشد. ³

2) امام جعفر صادق علیه السلام در بركات این سوره فرموده اندك هر كس بر قرائت سوره طور مداومت ورزد اگر زندانی باشد خداوند راه خروجش را آسان می كند هر چند بر گردنش حدّ واجب شده باشد و اگر مسافر باشد در طول مسافرتش از امور ناخوشایند و خطرات در امان می ماند و اگر بر موضع عقرب گزیدگی بپاشند به اذن خدا بهبود می یابد. ⁴

پی نوشت ها :

(1) مجمع البیان، ج9،ص270

(2) ثواب الاعمال، ص116

(3) تفسیرالبرهان، ج5، ص175

(4) همان

منبع: «قرآن درمانی روحی و جسمی، محسن آشتیانی، سید محسن موسوی»

ردیف 174         سوره : ذاریات

ردیف 175

بند 1 و2 :

سوره طور:طور(نام یک کوه)

در اولین آیه به کوه طور در سینا که محل مناجات موسی (ع) با خداوند بوده سوگند یاد شده است.

سوره یادآور قیامت و بهشت و جهنم و بیانگر نعمتهای بی پایان بهشتیان و عذاب های گوناگون مکذبین و کفار در دوزخ است و نیز احتجاج و مجادله ای با مشرکین و تردیدشان در ایمان آوردن و نقد تفکرالحادی و مشرکانه و در پایان باز هم دعوت به صبر.

این سوره با 49 آیه در سال 4 بعثت در مکه نازل گردید.

در احادیث زیاد خواندن آن سبب خلاصی از زندان بیان شده است.

فضیلت و خواص سوره جن

هفتاد و دومین سوره قرآن کریم است که مکی  و 28 آیه دارد.

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در فضیلت این سوره فرمودند: هر کس سوره جن را قرائت کند خداوند به تعداد همه جنیان و شیطان هایی که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم را تصدیق یا تکذیب کردند ثواب آزادی بنده به او خواهد داد.(1)

امام صادق علیه السلام در روایتی آورده اند: هر کس سوره جن را زیاد قرائت کند در دنیا آزاری از جنیان به ائ نمی رسد و نه چشم زخمی و نه سحر و نه مکری و نیز، همراه حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم خواهد بود و می گوید : پروردگارا چیزی در عوض آن نمی خواهم و آن را با هیچ چیز عوض نمی کنم و نمی خواهم تغییری در آن ایجاد شود.(2)

آثار و برکات سوره

1) ملاقات کردن پیامبر اکرم صلی اله علیه و آله وسلم در خواب

از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم روایت شده است: هر کس بر تلاوت سوره جن مداومت ورزد پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم را در خواب می بیند و هر چه بخواهد به او داده می شود. (3)

2) افزایش فهم و درک

هر که این سوره را بخواند و بشوید و بنوشد هر چه بشنود یاد بگیرد و با هر کس مناظره کند غالب گردد...(4)

3) ادای قرض

...اگر صاحب حزن و اندوه این سوره را بخواند اندوهش به شادی مبدل می گردد و اگر قرض دار این سوره را به نیت ادای قرض بخواند ادا می گردد...(5)

4) آزاد شدن محبوس

...اگر این سوره برای اسیری خوانده شود آزاد می شود...(6)

5) برای دور شدن جن و...

امام صادق علیه السلام فرمودند: قرائت سوره جن موجب فرار شییطان از آن جایگاه می شود و کسی که می خواهد به سراغ سلطان و حاکم ستمگری برود با خواندن این سوره امنیت می یابد. و نیز کسی که سرگردان است با قرائت این سوره خداوند راه برون شدنش را آیان می کند همچنین هر کس بر قرائت این سوره مداومت ورزد در حالی که در تنگی و سختی باشد خداوند در گشایش را بر روی او باز می کند. (7)

___________________

پی نوشت:

(1) مجمع البیان، ج1، ص140

(2) ثواب الاعمال، ص120

(3) بحارالانوار،ج53، ص33

(4) المصباح کفعمی، ص459

(5) همان

(6) همان

 (7) تفسیرالبرهان، ج5، ص505فضیلت و خواص سوره جن

تفسیری از 3 آیه ابتدایی سوره معراج

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏
سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ (1)  پرسنده‏اى از عذابى پرسید که

لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ (2)  بر کافران فرود خواهد آمد و کس آن را دفع نتواند کرد،
مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِجِ (3)  از جانب خدا که صاحب آسمانها.

بسیارى از مفسران و ارباب حدیث شأن نزولى براى این آیات نقل کرده‏اند که حاصل آن چنین است:                    
هنگامى که رسول خدا ص على علیه السلام را در روز " غدیر خم " به خلافت منصوب فرمود و درباره او گفت: " من کنت مولاه فعلى مولاه" « هر کس من مولى و ولى او هستم على مولى و ولى او است » ، چیزى نگذشت که این مساله در بلاد و شهرها منتشر شد.

" نعمان بن حارث فهرى" خدمت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آمد و عرض کرد تو به ما دستور دادى شهادت به یگانگى خدا و اینکه تو فرستاده او هستى دهیم ما هم شهادت دادیم، سپس دستور به جهاد و حج و روزه و نماز و زکات دادى ما همه اینها را نیز پذیرفتیم، اما با اینها راضى نشدى تا اینکه این جوان ( اشاره به على علیه السلام است) را به جانشینى خود منصوب کردى، و گفتى: من کنت مولاه فعلى مولاه، آیا این سخنى است که از ناحیه خودت یا از سوى خدا؟!

پیامبر ص فرمود:" قسم به خدایى که معبودى جز او نیست این از ناحیه خدا است".

" نعمان" روى بر گرداند در حالى که مى‏گفت اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ:" خداوندا! اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگى از آسمان بر ما بباران"!

اینجا بود که سنگى از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت، همین جا آیه سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ نازل گشت".

آنچه را در بالا گفتیم مضمون عبارتى است که در" مجمع البیان" از " ابو القاسم حسکانى" با سلسله سندش از " امام صادق علیه السلام" نقل شده است «1».

همین مضمون را بسیارى از مفسران اهل سنت، و روات حدیث با مختصرى تفاوت نقل کرده‏اند.

مرحوم" علامه امینى" در" الغدیر" آن را از سى نفر از علماى معروف‏ اهل سنت نقل مى‏کند ( با ذکر مدرک و نقل عین عبارت ) از جمله:
تفسیر غریب القرآن" حافظ ابو عبید هروى".
تفسیر شفاء الصدور" ابو بکر نقاش موصلى".
تفسیر الکشف و البیان" ابو اسحاق ثعالبى".
تفسیر ابو بکر یحیى" القرطبى".
تذکره ابو اسحاق" ثعالبى".
کتاب فرائد السمطین" حموینى".
کتاب" درر السمطین"" شیخ محمد زرندى".
تفسیر سراج المنیر" شمس الذین شافعى".
کتاب" سیره حلبى".
کتاب" نور الأبصار"" سید مؤمن شبلنجى".
و کتاب شرح جامع الصغیر سیوطى از" شمس الدین الشافعى".
و غیر اینها «2».
در بسیارى از این کتب تصریح شده که آیات فوق در همین رابطه نازل شده است، البته درباره اینکه این شخص" حارث بن نعمان" بوده یا " جابر بن نذر" یا " نعمان بن حارث فهرى " اختلاف است، و مى‏دانیم این امر تاثیرى در اصل مطلب ندارد.

سوره معارج از اینجا آغاز مى‏شود که مى‏فرماید: تقاضا کننده‏اى تقاضاى عذابى کرد که واقع شد" ( سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ ).

این تقاضا کننده همانگونه که در شأن نزول آیه آمده " نعمان بن حارث" یا" نضر بن حارث" بود که به هنگام منصوب شدن على علیه السلام به مقام خلافت و ولایت در غدیر خم و پخش شدن این خبر در شهرها بسیار خشمگین گشت، و خدمت رسول خدا آمد و گفت:آیا این از ناحیه تو است، یا از ناحیه خداوند؟

پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم صریحا فرمود: از ناحیه خدا است،

او بیشتر ناراحت شد، و گفت خداوندا! اگر این حق است و از ناحیه تو است سنگى از آسمان بر ما فرود آور، و در این هنگام سنگى فرود آمد و بر سر او خورد و او را کشت. 

_____________________________
 (1)" مجمع البیان" جلد 10 صفحه 352.
 (2)" الغدیر" جلد 1 صفحه 239 تا 246.    

*********************

تفسیر نمونه، ج‏25، ص: 7 تا 9

 

سوره مبارکه نوح

نام سوره	نوح
معنی	نام یکی از پیامبران الهی
محل نزول	مکه
شماره سوره	۷۱
شروع در جزء	۲۹
تعداد آیه	۲۸
تعداد کلمه	۲۲۴
تعداد حروف	۹۲۹
نامهای دیگر	ندارد
علت نامگذاری	آيه اول سوره مي باشد كه دعوت و پيام نوح (ع) را مطرح كرده است. نوح (ع) كه يكي از پيامبران اولوالعزم است سوره اختصاص به شرح داستان او دارد و به جهت تجليل از مقام اين پيامبر بزرگ به اين نام ناميده شده است.
ترتیب سوره	به ترتيب جمع آوري، هفتاد و يكمين سوره است و به ترتيب نزول، هفتادمين سوره است كه بعد از سوره «نحل» و قبل از سوره «ابراهيم» نازل شده است.
داستان های سوره	نوح: 1 تا 28.
اولین آیه	إِنَّا أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ أَنْ أَنذِرْ قَوْمَكَ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
آخرین آیه	رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَن دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا تَبَارًا
محتوای سوره	نوح (ع) و دعوت مستمر و پيگير او به سوي توحيد و كيفيت اين دعوت و موضعگيري مخالفان و استقامت نوح و هلاكت قوم نوح. تبليغ از طريق استدلال منطقي و توأم با محبت و دلسوزي. نبايد در راه تبليغ و دعوت به سوي خدا خسته شد. (هر چند سالها طول بكشد و دشمن كارشكني كند.) بايد از دو طريق تشويق و انذار استفاده نمود. هشدار براي مشركان كه در صورت گردن ننهادن به فرمان خدا منتظر عاقبت دردناك باشند. تسلي خاطر به پيامبر اسلام (ص) و مؤمنان و دعوت به استقامت. مبارزه دائمي طرفداران حق و باطل.

 

فضیلت و خواص سوره نوح

كسی كه به خدا ایمان دارد و كتابش را قرائت می كند قرائت سوره نوح را رها نكند. هر بنده ای كه با امید به پاداش الهی و شكیبایی در راه خدا سوره نوح را در نمازهای واجب و مستحب خود بخواند خداوند او را در خانه های نیكوكاران مسكن دهد و سه بهشت از بهشت هایش را به كرامت خود به او عطا می كند و با تعدادی زیادی از حوریان بهشتی تزویج نماید.

سوره نوح بعد از سوره نحل، در مكه و در سال 4 بعثت نازل شده است داراى 28 آیه مى‏باشد.

این سوره چنانکه از نامش پیداست سرگذشت نوح پیامبر را بیان می‌کند در سوره‌های متعددی از قرآن مجید به سرگذشت این پیامبر بزرگ اشاره شده از جمله سوره‌های «شعرا»، «مؤمنون»، «اعراف»، «انبیا» و از هـمه مشروحتر در سوره «هود» آمده ولی آنچه در سوره نوح آمده قـسمت خاصی از زندگی اوست که در جائی دیگر به این سبک نیامده‌ است و این قسمت مربوط به دعوت مستمر و پی گیر او به سوی توحید و کیفیت و عناصر این دعوت است.

بـا تـوجـه بـه ایـن که این سوره در مکه نازل شده و پیامبر و مسلمانان اندک آن زمان در شرائطی مشابه شرائط زمان نوح و یارانش قرار داشتند مسائل زیادی را به آن ها می‌آموزد.

به آنها یاد می‌دهد که چگونه از طریق استدلال منطقی توام با محبت و دلسوزی کامل دشمنان را تبلیغ کنند. به آنها می‌آموزد که هرگز در طریق دعوت به سوی خدا خسته نشوند.

به آنها می‌آموزد که در یک دست وسائل تشویق و در دست دیگر عوامل انذار را داشته باشند, و از هر دو در طریق دعوت بهره گیرند.

آیـات آخر این سوره هشداری است برای مشرکان لجوج که اگر در برابر حق تسلیم نشوند و به فرمان خدا گردن ننهند عاقبت دردناکی در پیش دارند. بـه تـعبیر دیگر این سوره ترسیمی است از بیان مبارزه دائمی طرفداران حق و باطل و برنامه‌هایی که طرفداران حق در مسیر خود باید به کار بندند.

فضیلت سوره نوح :

رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم در فضیلت این سوره فرموده اند: هر كس سوره نوح را قرائت كند از مؤمنانی است كه دعای حضرت نوح علیه السلام شامل حال او می شود.¹ و دعا چنین است: «پروردگارا! بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی كه در سرایم درآید و بر مردان و زنان باایمان ببخشای و بر هلاكت ستمگران بیفزای» ²

از امام جعفر صادق علیه السلام نیز نقل شده است: هر كس كه به خدا ایمان دارد و كتابش را قرائت می كند قرائت سوره نوح را رها نكند. هر بنده ای كه با امید به پاداش الهی و شكیبایی در راه خدا سوره نوح را در نمازهای واجب و مستحب خود بخواند خداوند او را در خانه های نیكوكاران مسكن دهد و سه بهشت از بهشت هایش را به كرامت خود به او عطا می كند و با تعدادی زیادی از حوریان بهشتی تزویج نماید. ³

آثار و بركات سوره

1) رهایی از اسارت

در خواص و آثار این سوره مباركه از امام صادق علیه السلام روایت است: هر كس سوره نوح را قرائت نماید اگر در بند و اسارت یا زندان باشد راه برون شدنش آسان می شود و اگر برای سفر باشد در گشایش و بهره وری برای او باز می شود تا اینكه به خانه اش بازگردد.⁴

 2) بهبود وضعیت مالی

امام جواد علیه السلام نیز به یكی از یارانشان فرمودند تا برای رفع بدی حال و سختی وضعیت مالی بر قرائت این سوره مداومت نماید. ⁵

3) برآورده شدن حاجات

از مرحوم کفعمی در مصباح نقل شده است هر كس که بر قرائت سوره نوح مداومت ورزد و شب و روز آن را بخواند و انگاه در پی حاجتی روان شود حاجتش برآورده می شود.⁶

امام صادق علیه السلام نیز فرموده اند: هر كس بر قرائت سوره نوح مداومت كند پیش از مردن جایگاه خود را در بهشت خواهد دید و اگر هنگام طلب حاجتی خوانده شود به اذن خداوند حاجتش برآورده می شود.⁷

4) جهت فرزند دار شدن

از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است: كه مردی از كمی فرزند به امام شكوه نمود. امام به ایشان فرمود: سه روز بعد از نماز عشا و صبح این كارها را انجام دهد:

70 مرتبه  سبحان الله،

70 مرتبه استغفرالله،

و این اذكار را ختم كند به آیات 12-10 سوره نوح. و در شب سوم با همسرت تماس برقرار كن خداوند به تو فرزندی عنایت خواهد كرد. ⁸

ختم سوره  نوح و مزمل برای رفع هم و غم

برای رفع همّ و غم؛ سوره نوح در هر روز ، آثار لطیفی در روح انسان می گذرد.

در روایت دارد:  «همّ الساعة  هرم سنه» یک ساعت غم خوردن مساوی است با یک سال پیر شدن.

مداومت به تلاوت این سوره هم و غم های انسان را از بین می برد چه نسبت به گذشته و چه آینده و باعث می شود روح لطیف تر و تفکرات انسان زلال تر گردد.

همچنین هر روز سوره مزمل را خواندن برای انسان باعث ثروت و دولت می شود و گرفتاری ها و فقر و سختی های دنیوی و اخروی را از انسان برمی دارد و هم و غمّش را از بین می برد. ⁹

پی نوشت ها:

(1) مجمع البیان، ج10، ص130

(2) نوح، آیه 28

(3) ثواب الاعمال، ص120

4) مستدرک الوسائل، ج8، ص246

(5) الکافی، ج5، ص316

(6) المصباح کفعمی، ص459

(7) تفسیرالبرهان، ج5، ص495

(8) طب الائمه، ص130

(9) ثواب الاعمال شیخ صدوق

 محتوای  سوره روم چیست ؟

از آنجا که این سوره مطابق مشهور تماما در مکه نازل شده است ، محتوا و روح سوره‏هاى مکى در آن منعکس مى‏باشد ، یعنى بیش از همه چیز بحث از مساله مبدء و معاد مى‏کند ، چرا که دوران مکه دوران آموزشى اعتقادات اصیل اسلامى ، توحید و مبارزه با شرک ، و توجه به معاد و دادگاه رستاخیز بود ، و در لابلاى این مباحث مطالب دیگرى در ارتباط با آنها نیز مطرح شده است .

در حقیقت مطالب این سوره را در هفت بخش مى‏توان خلاصه کرد .

1 - پیشگوئى از پیروزى رومیان بر ایرانیان در جنگى که در آینده درگیر مى‏شد ، به مناسبت گفتگوئى که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روى داده بود که مشروح آن به خواست خدا خواهد آمد .

2 - گوشه‏اى از طرز فکر و چگونگى حالات افراد بى‏ایمان ، و سپس تهدیدهائى نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهى در رستاخیز .

3 - بخش مهمى از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ ، و مرگ از حیات ، خلقت انسان از خاک ، نظام زوجیت و آفرینش همسران براى انسانها و رابطه مودت در میان آنها ، آفرینش آسمان و زمین ، اختلاف زبانها ، نعمت خواب در شب و جنبش در روز ، ظهور رعد و برق و باران ، و حیات زمین بعد از مرگ ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا .

4 - سخن از توحید فطرى بعد از بیان دلائل آفاقى و انفسى براى شناخت خدا .

5 - بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بى ایمان و گنهکار ، و ظهور فساد  در زمین بر اثر گناهان آنها .

6 - اشاره‏اى به مساله مالکیت و حق ذى القربى و نکوهش از رباخوارى .

7 - بازگشت مجددى به دلائل توحید و نشانه‏هاى حق و مسائل مربوط به معاد .

روى هم رفته در این سوره همچون سوره‏هاى دیگر قرآن مسائل استدلالى و عاطفى و خطابى چنان بهم آمیخته شده است که معجون کاملى براى هدایت و تربیت نفوس فراهم ساخته است .

فضیلت سوره روم

در حدیثى از امام صادق (علیه‏السلام) که قبلا نیز به آن اشاره کردیم چنین آمده است : هر کس سوره عنکبوت و روم را در ماه رمضان در شب بیست و سوم بخواند بخدا سوگند اهل بهشت است و هیچ در این سخن استثنا نمى‏کنم ... و این دو سوره موقعیت مهمى نزد پروردگار دارند .

و در حدیث دیگرى از پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) چنین آمده : من قرئها کان له من الاجر عشر حسنات بعدد کل ملک سبح الله بین السماء و الارض و ادرک ما ضیع فى یومه و لیلته : هر کس سوره روم را بخواند پاداشى معادل ده حسنه به تعداد هر فرشته‏اى که در میان آسمان و زمین تسبیح خدا مى‏گوید خواهد داشت و آنچه را در روز و شب از دست داده جبران خواهد کرد بدیهى است کسى که محتواى این سوره را که سراسر درس توحید خدا و دادگاه بزرگ قیامت است در روح و جان خود جاى دهد و مراقبت پروردگار را در هر لحظه در خود ببیند و روز جزا و محکمه عدل الهى را مسلم بداند ، تقواى الهى چنان قلبش را پر مى‏کند که شایسته چنین پاداش بزرگى است .

قسمت کوتاهی از آیات

سورة الروم‏

 بِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

 الم(1) غُلِبَتِ الرُّومُ(2) فى أَدْنى الأَرْضِ وَ هُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سیَغْلِبُونَ(3) فى بِضع سِنِینَ  للَّهِ الأَمْرُ مِن قَبْلُ وَ مِن بَعْدُ  وَ یَوْمَئذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ(4) بِنَصرِ اللَّهِ  یَنصرُ مَن

یَشاءُ  وَ هُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ(5) وَعْدَ اللَّهِ  لا یخْلِف اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لَکِنَّ أَکْثرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ(6) یَعْلَمُونَ ظهِراً مِّنَ الحَْیَوةِ الدُّنْیَا وَ هُمْ عَنِ الاَخِرَةِ هُمْ غَفِلُونَ(7)

ترجمه :

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

1 - الم

2 - رومیان مغلوب شدند .

3 - ( و این شکست ) در سرزمین نزدیکى رخ داد ، اما آنها بعد از مغلوبیت به زودى غلبه خواهند کرد .

4 - در چند سال ، همه کارها از آن خدا است ، چه قبل و چه بعد ( از این شکست و پیروزى ) و در آن روز مؤمنان خوشحال خواهند شد .

5 - به سبب یارى پروردگار ، خداوند هر کس را بخواهد نصرت مى‏دهد و او عزیز و حکیم است .

6 - این چیزى است که خدا وعده کرده ، و وعده الهى هرگز تخلف نمى‏پذیرد ، ولى اکثر مردم نمى‏دانند .

7 - آنها تنها ظاهرى از زندگى دنیا را مى‏دانند ، و از آخرت ( و پایان کار ) بیخبرند .

آیه فطرت ( آیه 30 سوره روم )

ردیف 84- سوره ابراهیم -آیات 1-18

دوتا سوال داشتم:

میشه از اطلاعاتی که توی کلاس تفسیر قرآن بهمون میدن استفاده کنیم؟

و اینکه کی باید این کار (خواندن و به اشتراک گذاشتن تفسیر) رو انجام بدیم؟

متشکرم از طرح قشنگتون

با تشکر