در طبیعت ذرات معدنی خاک به صورت مجزا وجود ندارد. آنها به وسیله اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن، مواد آلی ترشح شده توسط ریشه گیاهان، فشار ریشه ای، مواد حاصل از تجزیه بقایای گیاهی و سلول‌های میکروبی، هیف‌های قارچ‌ها، مواد تولید شده توسط میکروارگانیسم‌ها و مواد ژلاتینی تولید شده بوسیله کرم‌های خاکی به همدیگر اتصال پیدا کرده و می‌چسبند؛ خاکدانه بزرگتر ایجاد می‌شود که شکل‌ها و اندازه‌های متفاوتی دارند و تعیین کننده ساختمان خاک هستند. چهار نوع از ساختمان که به طور معمول در خاک‌ها یافت می‌شود عبارتند از:
ورقه ای(Platy):
خاکدانه‌ها به صورت ورقه‌های افقی نازک روی هم قرار گرفته‌اند چنین ساختمانی در خاک‌های غنی از سیلیکات‌های لایه‌ای 1:2 یافت می‌شوند.
ستونی یا منشوری(Columnar or Prismatic):
خاکدانه‌ها ستونی و ساختمان لوله مانند است، که قطر آن از چند تا 15 سانتی‌متر یا بیشتر نیز می‌رسد. وقتی که رأس منشور به صورت گرد درآید، به چنین ساختمانی ستونی گفته می‌شود؛ و وقتی که رأس آنها مسطح باشد، به ساختمان خاک منشوری اطلاق می‌گردد. چنین ساختمان‌هایی درخاک‌های تحت الارض مناطق خشک و نیمه خشک و در خاک‌های حاصل از لس‌های بادی یافت می‌شوند.
مکعبی(Blocky):
خاکدانه‌ها به صورت مکعبی می‌باشند و ممکن است اندازه اضلاع در سه جهت مساوی یا نامساوی باشند و یکی از اضلاع آن امکان دارد 1 تا 10 سانتی متر ضخامت داشته باشد.
دانه‌ای یا مدور(Granular or Crumb):
خاکدانه‌ها به شکل گرد می‌باشند. وقتی خاکدانه‌ها متخلخل نباشند، ساختمان دانه‌ای نامیده می‌شود در حالی که متخلخل باشد(در خاک‌های سطحی غنی از مواد آلی یافت می‌گردد) ساختمان مدور گفته می‌شود. برای بیشتر گیاهان زراعی ساختمان متخلخل خیلی مطلوب و مناسب است.
در حالی که بافت خاک به آسانی به وسیله عملیات مدیریت خاک تغییر نمی‌کند، ساختمان خاک می‌تواند تغییر یابد. یک مثال تخریب ساختمان خوب خاک توسط غرقاب و گل‌خرابی در کشت برنج است. ساختمان خاک می‌تواند به وسیله الگوی استفاده از زمین تغییر نموده یا اصلاح شود. تراکم وقتی اتفاق می‌افتد که از ماشین‌های سنگین بر روی زمین مرطوب استفاده شود و باعث تخریب خاکدانه‌ها گردد.
artahort.blogsky.com
