روزنامه كيهان، شماره 20014 به تاريخ 13/6/90، صفحه 6
معیار شناخت دوست از دشمن
علی(ع) چه تعبیرات زیبایی دارد. حضرت می‌فرماید: «الصدیق من كان ناهیا عن الظلم و العدوان» دوست كسی است كه انسان را از ظلم و دشمنی باز دارد. «رفیق» به كسی می‌گویند كه جلوی تو را بگیرد و نگذارد تو حق كشی و مرزشكنی كنی. «معینا علی البر و الاحسان» (غررالحكم/514) از این طرف وقتی كه می‌بیند تو می‌خواهی مرز الهی را رعایت كنی و اطاعت الهی را به جا آوری، به تو كمك می‌كند. معیارهای رفیق، این است.
«صدیقك من نهاك و عدوك من اغراك» (همان) دوست تو كیست؟ آن كه وقتی می‌خواهی مرزشكنی كنی، جلوی تو را می‌گیرد و نمی‌گذارد كه مرزشكنی كنی. به تو می‌گوید: این كار را نكن! این خیانت است! این جنایت است! این معصیت است! رفیق با رفیق خود این طور حرف می‌زند. «و عدوك من اغراك» آن كسی كه تو را فریب می‌دهد، مغرورت می‌كند و تو را به وادی مرزشكنی می‌كشاند، دشمن تو است. كاری می‌كند كه تو، نه شرع سرت بشود و نه عقل. كسی كه تو را از وادی انسانیت و الهیت دور می‌كند، دشمن تو است.
حضرت یك تعبیر در ارتباط با ریاست دارد كه به نظر من خیلی گویا است، آنجا كه می‌فرماید: «عند زوال القدره یتبین الصدیق من العدو» (همان ص424) هنگام پایان قدرت، دوست از دشمن شناخته می‌شود. وقتی كه به ریاست (و به تعبیر امروزی‌ها مسئولیت) رسیدی دنبال تو هستند اما همین كه مسئولیت را از تو گرفتند، همه می‌گویند: خداحافظ! به سلامت! آن جا دوست از دشمن شناخته می‌شود. آنجا می‌بینید كه چه كسانی پشت كردند و رفتند و چه كسانی هم باقی ماندند. حضرت معیار می‌دهد تا كسانی را كه برای دنیا به سوی تو آمدند و معیار رفاقتی شان دنیا بود و كسانی را كه معیار رفاقتی شان دنیا نبود، بشناسی.
قدرت در اینجا اعم است یعنی هر نوع تمكن و توانایی. چون ظهور قدرت در ریاست است من این طور گفتم وگرنه بحث دنیا است كه سرآمدش ریاست و قدرت مالی است. تمكن مالی هم قدرت است. لذا تا موقعی كه از نظر دنیایی دست تو پر بود با تو رفیقند، اما وقتی كه دست تو خالی شد، آنجا دیگر رفاقت بی‌رفاقت.
این تعبیرات علی(ع) معیار است. یك بحث اساسی این قانون الهی است كه در باب رفاقت باید توضیح می‌دادم. لذا ما می‌بینیم كه قرآن به پیغمبرش می‌گوید با چه كسی رفاقت كن و با چه كسی رفاقت نكن! جهت آن هم روشن است، چون این رابطه نقش سازندگی دارد. لذا اگر طبق معیار الهی باشد، اصلاح می‌كند و اگر نباشد، نقش تخریبی دارد و سازندگی و تخریب هم برای انسان بسیار سرنوشت ساز است. هم در نشئه دنیا و هم در نشئه آخرت كه جاودانه است. آن وقت در آیه ای می‌فرماید: «الاخلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الاالمتقین»(زخرف/76) توجه كن كه با كه رفاقت می‌كنی! گروهی رفاقتشان به دشمنی تبدیل می‌شود، اما دوستی گروهی دیگر پایدار می‌ماند.
