پرورش وجدان اخلاقي
روزنامه رسالت، شماره 7195 به تاريخ 16/11/89، صفحه 6
نویسنده: جواد پوریا
نخستین نگرانی هر پدر و مادری این است كه «آیا نوزادم سالم است؟» پزشكان معمولاً می‌توانند به این پرسش پاسخ دهند. اما پاسخ به پرسش مهم بعدی كه: «آیا كودكم انسانی خوب و شایسته می‌شود؟» چندان ساده نیست. بیشتر پزشكان ناچار به این اعتراف هستند كه آنها نمی دانند و معمولاً والدین با این پرسش می‌مانند كه آیا واقعاً در تعیین آینده كودكانشان نقشی دارند یا نه. یافته‌های كارشناسان پرورش كودك نشان از آن دارد كه والدین به عنوان آموزگار اخلاق نقش مهمی در زندگی اخلاقی كودكان دارند و برخی روشهای تربیتی بیشتر از روشهای دیگر برای هدایت و رشد وجدان مفید است. وجدان قوی شالوده زندگی شایسته و رفتار اخلاقی است. وجدان محور اخلاقیات و در كنار همدلی و خویشتنداری یكی از سه زیربنای هوش اخلاقی است. هر والدی می‌خواهد فرزندش با وجدان باشد. كمك به فرزندانمان در دستیابی به این نیكخویی اساسی، حیاتی است. خوشبختانه مسیر اخلاقیات از خانه شروع می‌شود. پژوهشها نشان می‌دهد كه والدین نقش موثری در پرورش نیكی در فرزندانشان دارند، زیرا اخلاقیات اكتسابی است. وجدان صدای درونی قدرتمندی است كه به كودكانمان كمك می‌كند در مسیر اخلاقی و درستكاری باقی بمانند و چنانچه منحرف شوند، به آنها احساس گناه می‌دهد. از آنجا كه والدین آموزگار اخلاقی اصلی فرزندان هستند، برای پرورش نیكی در او، كارهای زیادی می‌توانند انجام دهند تا بر رشد اخلاقی فرزندان خود تاثیر گذارند.
شش تمرین تربیتی برای پرورش وجدان
1- سرمشق اخلاقی خوبی برای فرزندانتان باشید.
شما اولین و مهمترین آموزگار اخلاقی كودكتان هستید. او با مشاهده انتخاب‌ها و واكنشها و شنیدن حرفهای روزمره شما، معیارهای اخلاقی را می‌آموزد. پس رفتارهایتان در لحظات معمولی زندگی می‌توانند درسهای اخلاقی قدرتمندی باشند. با خویشاوندان، دوستان، همسایگان و بیگانگان چگونه رفتار می‌كنید؟ چه فیلمهایی تماشا و كدام كتابها و برنامه‌های تلویزیونی را انتخاب می‌كنید؟ با تضادهای اخلاقی روزانه چه برخوردی دارید؟ برای نمونه، نسبت به تقلب فرزندتان، دروغ دوستش و مزاحمت همسایه چه واكنشی نشان می‌دهید؟ كودكان به همه تصمیمها و ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری شما به دقت نگاه می‌كنند. پس به رفتارهایی توجه كنید كه می‌خواهید فرزندانتان از شما سرمشق بگیرند. یكی از بهترین سئوالهایی كه در پایان هر روز می‌توانید از خودتان بپرسید این است كه اگر من تنها سرمشق یادگیری فرزندم برای تشخیص درست از نادرست باشم، او امروز چه چیزهایی یاد گرفته است؟
2- رابطه صمیمانه و محترمانه با فرزندان خود برقرار كنید.
پژوهشها نشان می‌دهند كودكان بیشتر از همه تحت تاثیر اشخاصی قرار می‌گیرند كه بیشترین علاقه و احترام را برایشان قائل هستند. آنها معمولاً باورهای اخلاقی آن افراد را تقلید می‌كنند. یكی از مطمئن ترین راهها برای تقویت اخلاقیات فرزندتان برقراری رابطه ای صمیمانه و پر مهر با اوست. كارشناسان می‌گویند: كلید موفقیت آن است كه توجه كنید این رابطه از دو سو محترمانه باشد.، یعنی شما با محبت و احترام با فرزندتان رفتار كنید و او هم در مقابل به همین شیوه با شما رفتار كند. البته بی تردید برای برقراری چنین رابطه ای لازم است اوقاتی را به ارتباط نزدیك دو نفره اختصاص دهید و این كار قطعی ترین راه برای تضمین آن است كه شما آموزگار اخلاقی فرزندتان باشید.
3- باورهای اخلاقی تان را با فرزندتان در میان بگذارید.
با فرزندتان مرتب درباره ارزشها و اعتقاداتتان صحبت كنید. پژوهشها دریافته اند والدینی كه فرزندان با اخلاق پرورش می‌دهند، چنین رفتاری دارند. در پی موضوعات اخلاقی باشید و آنها را مطرح كنید. از هر منبعی كه در دسترس دارید، از اخبار و برنامه‌های تلویزیونی گرفته تا وضعیتهایی كه در مدرسه، خانه و در میان دوستان پیش می‌آید استفاده كنید و به فرزندانتان بگویید چه احساسی درباره این موارد دارید و چرا. برای نمونه می‌توانید وضعیتی را شرح دهید و بگویید: «اگر من در این وضعیت بودم به این علت این حرف را می‌زدم» یا «اگر تو جای او بودی، چه می‌گفتی؟ به نظر تو رفتار آن شخص درست بود یا اشتباه؟ چرا؟»
