ازدیاد مو

ازياد مو

• ازياد از طريق بذر
• ازياد از طزيق قلمه
• ازياد از طريق پيوند
• ازياد از طريق خوابانيدن شاخه
• ازياد از طريق كشت بافت يا ريزي ازيادي ((Micropropagation يا كشت درون شيشه اي (In vitro culture)
• ازياد از طريق بذر propagation seed: تكثير بذر از طريق بذر به دليل هتروزيگوت بودن و عدم به دست آمدن ژنوتيپ مشابه به گياه مادري رايج نيست. گياهان حاصل شده از بذر دوره نونهالي طولاني دارند. بنابراين كشت از طريق بذر براي كارهاي تحقيقاتي است.
• ازياد از طريق قلمه Cutting propagation: انگور يكي از قديمي ترين گياهاني است كه يا قلمه تكثير مي شود. معمولاً قلمه از شاخه هاي رسيده فصل رشد بعد از خزان گرفته مي شود (همان Caneها) انتخابCaneها براي گرفتن قلمه اهميت دارد.cane هاي مناسب داراي قدرت رشد متوسط هستند (نه خيلي پرپشت و نه خيلي ضخيم) بلكه داراي ذخيره مواد غذايي كافي باشند تا ريشه زايي خوبي داشته و گياه جديد به دست آمده را در مراحل اوليه به خوبي تأمين كنند. قلمه رسيده در مو چوبي است كه قسمت مغز آن كوچك تر باشد. گياهاني كه تحت استرس خشكي هستند،گياهاني كه توليد محصول زياد داشته اند و يا برگ خود را به دليل عوامل مختلف مانند حمله آفات و امراض از دست داده اند به دليل داشتن مواد ذخيره كم، قلمه هاي مطلوبي نيستند. سرماي شديد به قلمه آسيب مي زند، بنابراين بايد قبل از بروز سرماي شديد تهيه شود. گياهان مادري كه مقدار زيادي كود از ته دريافت كرده اندف اغلب قلمه مطلوبي نيستند. مناسب ترين قطر قلمه حدود mm 12-8 با فواصل ميان گرهي متوسط. قلمه را در هر زماني از سال مي توان تهيه كرد اما معمولاً در اوايل زمستان قبل از بروز سرماي شديد. طول قلمه براي گياهان خود ريشه) Own-rootedيا (Self-rooted  Cm 40-30 قلمه هايي كه قرار است به عنوان پايه مورد استفاده قرار بگيرند بايد طول آنها بيشتر از Cm 45-40 باشد. قلمه ها در دسته جات 50-100 تايي هم جهت بسته شده و با اتيكت نشانه دار مي شوند.

انواع قلمه در مو

• قلمه هاي خشبي Hard wood cutting
• قلمه هاي سبز Green wood cutting
• قلمه هاي خشبي در اوايل پاييز يا اوليل بهار قبل از بيدار شدن تهيه مي شوند

انواع قلمه هاي خشبي

• قلمه ساده (راست) Straight cutting
• قلمه پاشنه دار Hell cutting
• قلمه قنداقه دار mallet cutting

تيمار قلمه ها و نگهداري آنها بعد از تهيه

1. نگهداري در محيط مرطوب براي كالوس زايي و تشكيل آغازه هاي ريشه
2. نگهداري در سردخانه براي حفظ آنها به مدت طولاني تر و ضدعفوني قلمه ها با ماده قارچ كش براي جلوگيري از شيوع بيماري هاي قارچي. قارچ كش Chinosol (8-Hydroxy-quinoline sulphate) قلمه هاي تيمار شده در °C 1 سردخانه بهترين حالت را داشته كه در اين حالت حداقل فعاليت هاي متابوليكي را داشته و مواد غذايي قلمه مصرف نمي شود. در اين شرايط قلمه ها به مدت 1-2 سال قابل نگهداري هستند.
3. تيمار با آب گرم: براي از بين بردن آفت فيلوكسرا، نماتد، قارچ ها و بيماري هاي گال طوقه Crown gall. تيمار با آب گرم در °C50 به مدت min 30 مناسب است اما ممكن است منجر به باز شدن زودتر جوانه ها و تأخير در جوانه زني شود. تيمار در °C55  بيش از min 10 ممكن است از كالوس زايي جلوگيري و باعث مرگ قلمه شود. بعد از تيمار آب گرم قلمه ها براي كاهش دما در آب سرد قرار مي گيرند.

كالوس دار كردن قلمه ها و انتقال به خزانه:

بعداز تيمار ضدعفوني قلمه ها داخل محيط مرطوب (ماسه، پرليت و يا حتي خاك اره، به صورت عمودي خيس خورده و روي سطح آنها حدود cm 0/5 خاك ريخته تا قلمه ها تا زمان كاشت در بهار كالوس و حتي آغازه هاي ريشه هم تشكيل دهند.سپس قلمه هاي كالوس دار به خزانه منتقل مي شوند.

محلي با خاك بافت متوسط (شني-لومي) عميق، نرم، حاصلخيز، زهكشي مناسب و عاري از عوامل مضرباشد.محل خزانه بايد مسطح و محفوظ از باد كه زود خشك نشود.

ابتدا شخم عميق cm 30، بعد از چند هفته با ديسك و تيلر صاف و نرم و در صورت آلودگي در خاك با متيل برومايد و متيل برومايد كلروپيكرين ضدعفوني شود.

كشت قلمه در خزانه در اوايل تا اواسط بهار قبل از گرم شدن زياد هواباید صورت گیرد.فواصل رديف ها در خزانهحدود m 1/2-1/5 است.

چون بيشتر از يك رقم در موستان كشت مي شود براي عدم اختلال بين ارقام، بين در رقم در يك رديف بايد يك فاصله m 1 وجود داشته باشد، رقم ها اتيكت داشته باشند و نقشه جداگانه نيز موجود باشد.

تكثير با روش هاي سريع تر

• استفاده از گلخانه
• سيستم ميست mist system براي ريشه زايي قلمه هاي سبز مو
• ريز ازيادي موجب تسريع ريشه زايي و افزايش قلمه هاست
• استفاده از پاگرما (Bottom bed) براي ريشه زايي قلمه هاي مو

موارد استفاده از اين روش ها

ارقامي كه مواد اوليه كمي از آنها در دسترس است مانند ژنوتيپ هايي كه در اثر كارهاي اصلاحي به دست آمده اند.

در موسسه هايي كه توليد در سطح بالا دارند و استفاده بهينه از مواد اوليه مطرح است با اين روش ها مي توان تعداد گياهان بيشتري در زمان كمتر توليد كرد.

تيمارهاي هورموني جهت تسريع ريشه دار كردن قلمه ها

بيشتر براي ارقام و گونه هاي سخت ريشه زاست، معمولاً براي هيبريدهاي V.berlandieri و V.champiniهستند.

معمولاً ريشه زايي براي ارقام سهل ريشه زا در طي دو هفته صورت مي گيرد و يك هفته بعد قلمه هاي ريشه دار شده به داخل كيسه هاي پلاستيكي منتقل مي شوند.

هورمون مورد استفاده جهت ريشه زايي مو IBA با غلظت ppm  1000 به مدت sec 5 و يا غلظت حدود ppm 200 در مدت زمان بيشتر.

مزاياي روش ريز ازيادي

• روش سريع
• ازياد پايه هاي مادري با ارزش از طريق كشت بافت با تهيه ريز نمونه هايي از شاخساره هايي كه حاوي 3-1 گره هستند.
• زماني كه پايه هاي آلوده به ويروس و باكتري داريم (جهت ويروس زدايي).

تكثير مو به روش خوابانيدن Layering

اين روش امروزه در انگور كاربرد تجاري ندارد، چرا كه پرهزينه و وقت گير است و تنها براي ارقام سخت ريشه زا كاربرد دارد. عمل خوابانيدن شاخه در دوره استراحت و يا قبل از بيدار شدن جوانه در اوايل بهار انجام مي شود.

تكثير مو به روش پيوند زدن Grafting:

• معمولاً مو به راحتي ريشه توليد مي كند اما در صورت موارد زير از پيوند استفاده مي شود.
• استفاده از پايه هاي مقاوم به آفات و بيماري ها به خصوص آفت فيلوكسرا و نماتدها.
• استفاده از پايه هاي مقاوم به شرايط نامساعد خاك مانند شوري زياد، pH بالا يا پايين، آهك زياد و...
• تغيير رقم
• تسريع و تأخير در رسيدن ميوه

شرايط لازم براي موفقيت پيوند

• شرايط مساعد محيطي مانند درجه حرارت اپتيمم براي جوش خوردن °C 25-30 و رطوبت نسبي 90-100% در محل جوش خوردن پيوند.
• وجود آلودگي هاي ويروسي برخي از موارد پيوند گونه Vinifera روي گونه هاي آمريكايي. كه در اين صورت از پايه هاي هيبريدي استفاده مي كنند كه مقاومت به آفات و بيماري ها دارند.
• پيوند معمول و تجاري در انگور پيوند روميزي (Bench grafing) هم روي پايه هاي ريشه دار و هم قلمه هاي بدون ريشه كه جوش خوردن پيوند و تشكيل كالوس همزمان صورت مي گيرد.
• قلمه هاي جمع آوري شده در سردخانه در صورت ضدعفوني بايد شسته شوند، ارقام براي پايه 4-5 روز و براي پيوندك 1-2 روز قبل از عمل پيون بايد در آب قرار بگيرند كه باعث حذف مواذ بازدارنده از كالوس زايي و ريشه زايي مي شود.
• قلمه هايي كه قرار است نقش پايه را داشته باشند جوانه هايشان با چاقو جدا تا در محل اصلي با توليد پاجوش ايجاد مزاحمت نكنند.
• قلمه هايي كه قرار است پيوندك باشند حاوي 1-2 جوانه و طول cm 5 هستند.
• پيوند نيمانيم زبانه دارtongue grafing) (Whip & به وسيله ماشين هاي پيوند زني (Twin-head revolving machine) و يا پيوند زيني (Saddle grafing) به شكل امگا (Omega-type) با ماشين هاي امگا
• بستن محل برش روي پايه و پيوندكبا نوارهاي نازك
• قرار گرفتن در دسته هاي 50-100 تايي داخل جعبه و رو و زير آنها را با پرليت و يا ورميكوليت و يا مخلوط هر دوي آنها و يا خاك استريل به جاي دو ماده ذكور مي پوشانند به صورت مرطوب.
• قرار دادن جعبه در داخل كيسه نايلوني كوچك تا رطوبت جعبه حفظ شود.
• انتقال جعبه ها به اتاق كالوس (Callusing room)
• در عرض دو هفته در محل پيوند كالوس تشكيل و پيوند جوش مي خورد.
• تشكيل كالوس زياد مطلوب نيست چون تشكيل آوندها و تمايز سلولي دچار اختلال مي شود.
• قلمه ها شروع به رشد كرده و جوانه ها فعال مي شوند، قبل از رشد زياد جعبه ها از اتاق كالوس خارج و انتقال به گلخانه.
• در جعبه ها باز، تا شاخه ها ي تازه رشد كرده از نور استفاده كنند.
• حداقل درجه حرارت گلخانه °C 18-20 و حداكثر °C 28
• بعد از حدود يك هفته در گلخانه به زير سايبان براي عادت به شرايط سخت بيرون منتقل مي شوند.
• براي خارج كردن از جعبه ها بيشتر شاخه ها را حذف و محل پيوند را باز مي كنند، به خزانه هواي آزاد منتقل مي شوند.
• عمق خاك خزانه cm 20 و درجه حرارت °C 15
• محل پيوند بايد بالاتر از سطح خاك باشد.

پيوند در شرايط هواي آزاد

• مي توان قلمه هاي پايه كه ريشه دار شده اند را در خزانه هواي آزاد قرار داد و پيوند زد.
• از پيوند شكمي (T) براي شاخه هايي با قطر حداقل cm 5/2 و وصله اي يا قاشي (Bud chip) براي تنه هايي با قطر cm 5 استفاده مي شود.
• هم از شاخه هاي سال قبل در خزانه و هم جوانه هايي كه در فصل رشد جاري هستند استفاده مي شود.
• در صورتي كه پيوند در اوايل بهار باشد از پيوندك ذخيره شده و اگر در اواخر بهار تا اواخر تابستان باشد از جوانه هاي در حال رشد استفاده مي شود.
• پيوند اسكنه (Cleft grafing) براي تنه هايي با قطر زياد. در زمان فواصل خواب (اواخر زمستان)

پيوند در باغ Top working

• انواع پيوندهايي كه روي بوته هاي مستقر در باغ و يا در ارتفاع بالا انجام مي شود.
• براي تغيير در رقم هاي باغ است در مواردي كه تقاضاي مردم دچار تغيير شده و مجبور به تعويض رقم هستند كه اين كار با تغيير رقم انجام مي شود.      
  براي موفقيت در سرشاخه كاري بايد گريه مو كنترل شود چرا كه مزاحم جوش خوردن محل پيوند است.