سوسن چلچراغ

سوسن چلچراغ نخستین بار در سال 1354 توسط گیاه شناسی فرانسوی به نام «لدر بوری» شناخته شد و پس از معرفی این گل به دولت ایران در همان زمان از سوی شورای عالی محیط زیست در گروه آثار زیست محیطی ملی کشور به ثبت رسید و طی این سالها رویشگاه سوسن چلچراغ در روستای داماش به مساحت 4 هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است. و بعد از شناخت نامش در موزه تاریخ طبیعی ایران در فرانسه به صورت «لیلیوم لیدربور» به ثبت و ضبط رسید و بعد از آن روستای داماش، كانون توجه ملی و جهانی شد به طوریكه هر ساله بسیاری از علاقه مندان و متخصصان و گیاه شناسان از سراسر دنیا برای دیدن این گل به ایران سفر می كنند.

این گل كه به نام «سوسن سفید» نیز خوانده شده، به علت متعلق بودن به دوران چهارم زمین شناسی از لحاظ ژنـتیكی بسیار مورد توجه بوده و یكی از كمیاب ترین گونه های تیره «سوسنیان» است كه تنها در روستای «داماش» در ارتفاعات «عمارلو» از توابع شهرستان «رودبار» یافت می شود.

سوسن چلچراغ (نام علمی: 'Lilium ledebourii') یکی از گونه‌های تیرهء سوسن است. ارتفاع آن بین 50 تا 150سانتیمتر است.

سوسن چلچراغ گیاهی است با گل های سفید واژگون، گلبرگ هایی برگشته، دانه هایی برجسته و پرچم هایی بلند.بعضی ها می گویند كه رنگ مهتابی و شكل واژگون آن كه شباهتی به چلچراغ دارد، باعث شده كه چنین نامی بر آن نهاده شود. اما مردم محلی بر این باورند كه سوسن چلچراغ در شب نور افشانی می كند و به همین دلیل چلچراغ نامیده شده. اما اصل قضیه - برطبق گفته گیاه شناسان- این است كه به واسطه مواد فلئورسانس در پرچم سوسن چلچراغ، این گل قابلیت بازتابش نور را دارد.این گیاه كه نوع ایرانی آن زیبایی و شهرت بسیار دارد، از اواسط خرداد گل می دهد و گل های آن تا نیمه تیر ماه پایدار می ماند. بنابراین بهترین زمان برای دیدن سوسن چلچراغ معمولا هفته آخر خرداد و هفته اول تیر ماه است كه البته بسته به شرایط آب و هوایی ممكن است طول این مدت كمی كوتاه و بلند شود.

متأسفانه امروزه نسل این گل از آن جهت كه بسیار آسیب پذیر و حساس است، ونیز بخاطر عوامل مختلف در حال انقراض است و متأسفانه به گفته كاشف آن لدر بوری: «این گل از تكثیر می گریزد.» از این رو تا كنون تلاش همه كسانی كه خواسته اند آن را در مكان های دیگر پرورش دهند، بی ثمر مانده. به همین علت امروزه ازنژاد آن به طور كامل محافظت می شود.گل ملی سوسن چلچراغ، تنها گلی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

سوسن چلچراغ تنها گونه ایرانی جنس سوسن است که از لحاظ زیبایی هم ردیف اکثر گونه‌های شناخته شده و پرورش یافته این جنس است. نمونه‌هایی از آن که بیشتر از 15 گل دارند، نیز دیده شده است اما معمولاً دارای 4 تا 10 گل است که قطعات گل پوش آن در حدود 7 سانتیمتر طول دارند. این گونه تاکنون فقط در یک محل در استان گیلان کشف شده و در خارج از ایران نیز تنها در شهرستان لنکران در جمهوری آذربایجان کشف شده‌است. در این منطقه از استان گیلان که هم اکنون محافظت می‌گردد در حدود 2000 نمونه از آن در یک ناحیهء کوچک از جنگل‌های مخروبهء راش اطراف ده و در ارتفاع 1700 تا 1900 متری دیده شده‌است.

سوسن چلچراغ هنوز هم به طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری می شود و با توجه به نادر بودن این گل ملی و ثبت شده در فهرست میراث طبیعی، سازمان محیط زیست اطراف این زمین را حصار کشی کرده و از آنجا که این منطقه جزء مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور است هرگونه بهره برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور ممکن خواهد بود.