عمارت تاریخی دارایی، یکی از کهن‌ترین بناهای ماندگار زنجان است که به موزه تاریخی و مرکز هنرهای سنتی صنایع‌دستی استان زنجان تبدیل شده است.
بنای منحصر به فرد دارایی یادگار گذشته‌ای دور است و معماری این بنای زیبا نشان‌دهنده شکوه و عظمت تاریخ ایران است.
عمارت دارایی در بافت تاریخی شهر زنجان قرار دارد، این بخش از شهر در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت رضا خان که مقارن با اواخر جنگ جهانی دوم بود، از سوی دولت به اماکن و ساختمان‌های دولتی اختصاص یافت.
تاریخ ساخت بنای دارایی طبق کتیبه سردر ورودی جبهه شمالی و جنوبی بنا، سال 1316 هجری شمسی است که از همان ابتدا به امور مالی اختصاص یافت.
عمارت دارایی حاصل فعالیت و نوآوری معمارانی چون وارطان هوان سیان، پل آبکار و گابریل گورکیان است که از معماران ارامنه کشور بودند و در دهه نخست قرن بیستم تاثیر مثبت و مهمی بر معماری نوین ایران داشتند.
این اثر به شماره 2335 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
بنای دارایی در مرکز شهر زنجان موسوم به سرچشمه است که در ضلع شمالی مجموعه تاریخی سبزه‌میدان و قسمت غربی خیابان طالقانی است که به کوچه دارایی و در قسمت غربی به کوچه کریم انصاری و دادگستری منتهی می‌شود.
*مشخصات عمارت دارایی
عمارت دارایی با پلانی مستطیل شکل به ابعاد 15 در 22 متر در وسط باغی به مساحت 18 هزار مترمربع واقع است.
این بنا در سه طبقه و با خصوصیات معماری دوره پهلوی از قبیل پنجره‌های متعدد، تراس، قرینه‌سازی در طبقات، ساخته شده است.
مصالح به کار رفته در این بنا سنگ، آجر، آهک، سیمان و آهن است که آجر عمده‌ترین مصالح و پس از آن سنگ نیز به تناسب استفاده شده است.
ارتباط طبقات با 16 واحد پله سنگی در ضلع شمالی است. اتاق‌ها به صورت متقارن در دو طرف راه پله ساخته شده‌اند.
ارتفاع ساختمان از کف تا زیر سقف طبقه دوم حدود 11.5 متر و ارتفاع داخلی طبقه‌ها 3.5 متر است و نمای پنجره‌ها از بیرون با اجرای قوس هلالی، زیبایی خاصی به بنا بخشیده است.
در ورودی شمالی و جنوبی بنا دو حوض زیبا است که حوض شمالی به قطر 12 متر و حوض جنوبی در حال حاضر موجود نیست.
این دو حوض به قرینه و از طریق آب‌راهی که از زیر بنا می‌گذشت به‌هم ارتباط داشته‌اند و آبیاری باغ آن نیز از طریق قناتی که از محل می‌گذشت، بود.
با توجه به قرار گرفتن این بنای باشکوه در مرکز شهر و در مسیر مجموعه تاریخی سبزه‌میدان، بازار تاریخی و هم‌جواری با بناهای تاریخی دیگر از جمله عمارت ذوالفقاری، مسجد جامع، مسجد خانم و خانه وزیری با استقبال خوب گردشگران مواجه است.
بنای تاریخی دارایی از سال 1390 موزه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی زنجان شده است.
اشیاء نمایشی این موزه شامل انواع ظروف مسی قلمزنی شده دوره قاجار، انواع چاقو و شمشیر معاصر، صنایع‌دستی استان زنجان که شامل گلیم‌بافی، چاروق‌دوزی و ملیله‌کاری و... است.
متاسفانه طی سال‌های اخیر به علت ایجاد خیابان، قسمتی از این بنای زیبا و درختان آن تخریب شده است.
با توجه به اینکه استان زنجان در عرصه صنایع‌دستی کشور قدمتی طولانی دارد و سابقه هنرهای دستی این استان هزاران سال است، موزه‌های این استان رشد چشمگیری داشته است.
عمارت تاریخی دارایی با دیرینه‌ای طولانی از ارزش‌های استان زنجان است که در تعطیلات پیش رو منتظر حضور گردشگران و بازدیدکنندگان است.
