خداترسى
آن كس كه بيمناك است، مراقب است و آن كه هراسى ندارد، دست به هر كارى مىزند. «بيم»، بازدارنده از اقدامهاى بدعاقبت است وانسان بىپروا، مثل ماشين بىترمز است وآن كه از نعمت «خوف» و«خشيت» برخوردار است، از وسوسههاى ابليسى مصونتر است; چرا كه شيطان، بىپروايان را راحتتر به تور مىاندازد ونفس اغواگر وفريبكار، براى افراد فاقد خوف از خدا، آسانتر دام مىگسترد و به گناه مىكشاند.
خوف از خدا، خوف از جهنم و حساب وكتاب قيامت نيز هست; چرا كه دوزخ سوزان پيامد معصيتهاست و كيفر وپاداش را خدا مىدهد و بهشت وجهنم، بازتاب اعمال انسان در دنياست، پس «خداترسى»، يك گام انسان را به فلاح نزديكتر مىكند.
اميرمؤمنان به مردى نگريست كه «خوف» بر او اثر گذاشته بود. پرسيد: تو را چه مىشود، چرا اين گونهاى؟
گفت: از خدا مىترسم.
فرمود: اى بنده خدا، از گناهانت بترس و از عدالت خدا نسبت به ستمهايى كه بر بندگانش كردهاى. از خود خدا نترس، چرا كه او نه به كسى ستم مىكند و نه بيش از استحقاق، افراد را كيفر مىدهد.
خدا كوچكترين كارهاى ما را مىبيند; آهستهترين سخنان ما را مىشنود و از پنهانىترين گناهان ما در خلوت و جلوت خبر دارد. انسان خداترس، او را در همه حال حاضر و ناظر مىبيند وجهان را محضر پروردگار مىيابد.
امام صادق(عليه السلام) به اسحاق بن عمار كه از اصحابش بود، چنين موعظه كرد:
«خَفِ اللّهَ كَانَّكَ تَراهُ وَ اِنْ كُنْتَ لا تَراهُ فَاِنَّهُ يراكَ ... .»
«از خدا چنان بترس كه گويا او را مىبينى و اگر تو او را نمىبينى او تو را مىبيند.»
چنين بيمى سازنده و چنين خوفى كمالآور است و بازدارنده از گناه. همين گونه «خداترسى»، انسان سالك و در مسير خودسازى را به «محاسبه» و «مراقبه» مىكشاند و او را پيوسته در حال آماده باش نسبت به پاسخگويى اعمالش در محكمه الهى قرار مىدهد و نسبت به سخن و سكوت خود و گريه و خندهاش، بريدن و پيوستن و دوستى و دشمنى و خوشرويى وتندخويىاش، معيار و مبنا دارد و انگيزههايش را زير دقيقترين ارزيابى مىبرد.
سيماى جان و چهره درون و صورت دل را از خدا نمىتوان پنهان كرد و نقش بازى كردن پيش مردم، نزد خداوند متعال و علم او رنگى ندارد. هيهات كه چه قدر خدا را فراموش مىكنيم وبه دنبال «خدافراموشى»، دچار «خودفراموشى» مىشويم[14] و عمر را به بىخيالى و غفلت وبىپروايى مىگذرانيم. خداترسى، كيميايى است گرانبها كه تضمين كننده رستگارى انسان است و كسب آن، معرفت مىخواهد و زدودن زنگار غفلت از اين كه ما «بنده»ايم و او «خدا»ست!
هفت گام
جواد محدثي
