معبد تاریخی داشکسن یکی از جذاب‌ترین بناهای دیدنی استان زنجان که در حاشیه روستای ویر در حدود 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر تاریخی سلطانیه واقع شده است.
این معبد تاریخی از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشرافیت دارد.
صخره‌ها در این بنا با هنرمندی خاصی تراشیده شده و به همین خاطر نام آن را داشکسن که به معنی «سنگ بر» است نام نهاده‌اند.
این بنا تاثیر متقابل ایران و چین بر یکدیگر را بیش از هر محل دیگری در این مکان به نمایش گذاشته است، چنانچه تلفیق طرح های اسلیمی و نقش اژدها این موضوع را متذکر می‌شود.
با رسیدن به روزهای پایانی سال و آغاز تعطیلات سال نو تماشای منحصر به فردترین معبد ایران لذت خاص خود را دارد و اژدهای موجود در این معبد منتظر گردشگران است.
معبدی با طرح اژدها که یادگاری باقیمانده از دوره ایلخانیان است که به شکلی ماهرانه توسط هنرمندان آن زمان تراشیده شده است.
این بنای صخره‌ای ماندگار در زنجان با طرح اژدهای خود گردشگران را در فکر فرو می‌برد و تصور می‌کنند با معبدی چینی روبرو هستند، اما این بنای تاریخی از آثار به جا مانده از حکومت مغول‌ها است.
طبق نظر برخی باستان شناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام می‌رسد که در نوع خود در ایران منحصر به فرد است.
این بنای صخره ای، پس از مرگ ارغون‌شاه، با پشتکار الجای خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده آغاز شد ولی به پایان نرسید.
مجموعه تاریخی داشکسن مرکب از ایوان‌ها، نقوش برجسته و محوطه‌های باستانی است که در جهات مختلف به ویژه نقش حجاری شده اژدها، منحصر به فرد و قابل توجه است.
آثار به جای مانده در محل این احتمال را قوت می‌بخشد که ایلخان مغول ارغون پیش از گرایش به دین اسلام، اقدام به ساخت این معبد نموده‌است.
*معبد اژدها نشان
در ساخت این معبد، همواره پیروی از تقارن طولی مد نظر بوده و این تقارن در همه بخش‌های معبد به چشم می‌خورد.
بنای منحصر به فرد داشکسن به دو نقش برجسته اژدها و چند محراب اسلامی در دو سمت آن و به قرینه یکدیگر مزین است که نمونه مشابه نقش‌های آن در هیچ جای ایران دیده نمی‌شود.
از نظر نقوش تزئینی یکی از با ارزش‌ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای در تاریخ معماری ایران به شمار می‌رود.
نقش‌های اژدها به طول پنج متر و عرض 1.5 متر بزرگ‌ترین نقوش تزئینی این معبد است.
دیگر نقوش تزئینی این معبد، طاقچه‌های فاخری است که در ضلع شرقی و غربی معبد در کنار نقوش اژدها کنده شده‌اند. همچنین نقوش اسلیمی که ماهرانه تراشیده شده‌اند با طرح‌های متنوع در آن دیده می‌شود.
محدوده معبد اژدها مستطیلی و به ابعاد تقریبی 100 متر در 50 متر است که یک قسمت از آن به واسطه حفاری در تپه ایجاد شده است.
با اینکه این معبد بی‌نظیر از دوره ایلخانیان است ولی در حال حاضر آثار زیادی از شکل نخست این معبد باقی نمانده و تنها سنگ‌های بزرگ و پراکنده در گوشه کنار معبد دیده می‌شود و توجه زیادی به آن نمی شود.
*مسیر رسیدن به معبد مناسب نیست
مسیر رسیدن به معبد داشکسن در سال 1389 زیرسازی شده و تا خود معبد راهی خاکی است.
در طی مسیر تابلوها تا حدودی نشان دهنده راه هستند و امکانات رفاهی برای گذراندن شب نیز کم و بیش فراهم شده ولی کافی نیست.
در کنار معبد یک کانکس کوچک و نمازخانه نیز وجود دارد که نگهبان معبد در آن زندگی می‌کند.
در حال حاضر پس از گذشت سال‌ها مردم زیادی از نقاط مختلط کشور برای دیدن این بنای باشکوه راهی زنجان می‌شوند بنایی که هیچ مشابهی مثل آن در کشور وجود ندارد.
