در فاصله 50 کیلومتری غرب کامیاران و در مسیر جاده این شهر به مریوان بعد از گذشتن از دل روستاهای آباد بخش مرکزی شهرستان همچون ماویان، گشکی، گازرخانی، بزوش، کاشتر و یوزیدر به روستایی تاریخی با قدمتی کهن نزدیک می‌شویم برای بازدیدکنندگان در ابتدا مشخص نیست ابتدا از روستا دیدن کنند یا از مجتمع شیلات.
به هر حال از جاده آسفالته که به سمت چپ گردش کنی در بین درختان بلوط و زمین‌های کشاورزی اندک محصور شده با سنگ‌های کوچک جمع‌آوری شده مردمان سخت‌کوش این دیار به روستا می‌رسی. وقتی به ورودی روستا می‌رسی با دنیایی از تعجب و تحسین روبرو می‌شوید که خدای من چه مردمانی با چه اراده‌هایی توانسته‌اند مکانی را برای جان پناه و زندگی فراهم کنند.
تا قبل از اجرای طرح بزرگ تولید و پرورش ماهیان سردابی، روستا گمنام و تنها با شجاعت و سخت‌کوشی مردمانش در منطقه شناخته شده بود کمتر مورد توجه مسولان و بازدیدکنندگان قرار گرفته بود که از سال‌های 1376 به بعد با بررسی‌های به عمل آمده منطقه دارای استعداد و توانایی احداث انتقال آب به منظور تاسیس مجتمع پرورش ماهیان سردآبی زمینه‌های توسعه و اشتغال پایدار در منطقه فراهم شد و امروز تولید سالانه بیش از 600 تن ماهی در 51 مزرعه را شاهد هستیم که موجب اشتغال ساکنان و مهاجرت معکوس و ورود گردشگران و تغییراتی در منطقه شده است.
بافت روستا از لحاظ معماری به صورت پلکانی است و رودخانه تنگی‌ور روستا را به 2 قسمت تبدیل می‌کند که با رشد و توسعه امکانات رفاهی قسمت ورودی به روستا بیشتر مورد توجه بوده و ساکنان قسمت روبرو به مرور زمان کوچ کرده و منازل مسکونی در بالا دست دچار تخریب و ویرانی شده است.
در سال‌های اخیر با توجه به حجم گسترده مسافران و گردشگران به روستا و درآمدزا بودن آن، مالکان خانه‌های مخروبه قسمت روبرو با احداث جاده‌های دسترسی دوباره به روستا بازگشته و اقدام به ساخت منازل خود نموده‌اند.
بافت پلکانی و مصالح به کار برده شده در این روستا که عمدتا ًسنگ و چوب بوده، پالنگان را به یک روستای هدف در استان کردستان تبدیل کرده و با وجود آنکه معماری آن جز آثار ملی ثبت نشده است اما روستا جز بافت‌های با ارزش شناخته می‌شود.
وقتی قصد ورود به داخل روستا را داشته باشی از همان ابتدا با کار احداث طرح هادی با مشقات سخت توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی روبرو می‌شوید که تردد را آسان نموده و به آسانی به قسمت‌های پایین دست دسترسی پیدا خواهید کرد البته با خودروهایی که شاسی بلند داشته باشند هم می‌توان از کنار روستا و در داخل دره به پایین حرکت کرد و تا ابتدای آب‌بند هدایت آب مجتمع شیلات با خودرو تردد کرد.
وقتی به پایین روستا می‌رسی به راحتی می‌توان از روی کانال انتقال آب به سمت بالا دست رودخانه تنگی‌ور حرکت کرد و از پایین مات و مبهوت اراده و استقامت مردمانی شد که در سال‌های دور و کهن چگونه با تلاش و سخت‌کوشی مکان و سرپناهی را برای خود فراهم نموده‌اند.
مردم این روستا حدود 5 ماه از سال (از ابتدای اردیبهشت تا آخر شهریور ماه) محل سکونت خود را در روستا به جا گذاشته و در ارتفاعات در محل‌های ییلاقی به نام هوار (هانیه و گوزیبان در ارتفاعات شاهو) زندگی می‌کنند.
کوچ موقت روستا‌نشینان پالنگان از لحاظ فرهنگی و اجتماعی بسیار زیبا و دیدنی است.
در فاصله 800 متری جنوب شرقی روستا چشمه‌های پرآب شیخ خاتون، شیخ عمر، شیخ علاء‌الدین قرار گرفته‌اند که مجاورت این چشمه‌ها با رودخانه تنگی‌ور در کنار صخره‌ها و کوه‌های بلند چشم‌اندازهای بدیعی را به وجود آورده و رهگذران را ناخواسته و ناخودآگاه در قدرت و خلاقیت خداوندگار طبیعت فرو خواهد برد و برای دوست داشتن و آنجا ماندن دیگر بهانه لازم نیست بلکه جلوه‌های طبیعت آدمی را در خود غرق خواهد کرد.
پس از طی مسافتی از روی کانال سرپوشیده انتقال آب به قسمت پیاده‌روی در کنار صخره‌ها خواهی رسید و می‌بینید این مردمان تلاشگر چگونه توانسته‌اند با قدرت دست و فکر خلاق خود جایگاه‌های استراحت برای مسافران فراهم کنند و برای خود کسب رزق کنند.
در ادامه با گذر روی پل ارتباطی می‌توان در هر دو سمت رودخانه تردد کرد و شاهد مناظر زیبای آبشارها و چشمه‌سارهای خروشانی بود که از آب شدن برف کوه‌های شاهو بوجود آمده‌اند و شاهد خواهی بود که مسافران و گردشگران با چه شور و شوقی در کنار این آبشارها و چشمه‌ها به دنبال گرفتن عکس‌های یادگاری هستند تا خاطرات زیبا و دیدنی را برای همیشه در داخل قاب‌های عکس ماندگار کنند.
در فاصله 800 متری جنوب شرقی روستای پالنگان در دره تنگی‌ور و در محل چشمه‌های پرآب قرار دارد که آثار و بقایای اتاق‌ها، آتشکده‌ها و پل‌های قدیمی آن نمایان است.
آثار و یادمان‌های به دست آمده از این قلعه نشان می‌دهد که قدمت تاریخی پالنگان به دوران‌های کهن می‌رسد. این آثار شامل یک لنگه دروازه از یک تخته‌سنگ بزرگ و پل‌های ساخته شده روی رودخانه است که هنوز به جای مانده‌اند.
بدون شک به دلیل موقعیت استراتژیکی، این قلعه از خیلی قرن‌ها پیش از قلاع مهم و غیرقابل دسترس بوده است. در دوران حکومت اردلان‌ها بر کردستان چند قلعه موجود بوده است.
به گزارش فارس؛ قلعه پالنگان که از زمان خسروخان اردلان در 594 هجری شمسی به تصرف خاندان اردلان درآمد و در سال 1066 هجری شمسی پس از حدود 472 سال میهمانداری حکام اردلان ویران می‌شود.
برخی از گردشگران در ابتدا گردش خود را از مجتمع پرورش ماهیان سردابی شروع می‌کنند که با گذر از کنار استخرهای پرورش ماهی و عرضه ماهی به صورت زنده و پخت شده دل هر مسافر را به وجد می‌ورد و سبب خواهد شد که یک وعده غذایی خود را که عموماً ناهار خواهد بود را ماهی به صورت کبابی میل خواهند کرد.
البته وجود آب‌های بسیار گوارا از دل چشمه‌های محیط بکر و دست نخورده موجب شده است که ماهی عرضه شده از نوع قزل‌آلای پالنگان دارای شهرت و معروفیتی فرامنطقه‌ای شود.
پهن‌کردن بساط دست‌فروشی با ارائه وسایل عینک آفتابی، کلاه، لوح‌های تصاویر و مناظر پالنگان، عکاسی فوری با بگراندی از روستا، راه‌اندازی سیستم حمل و نقل اسباب و وسایل مسافران و گردشگران توسط کودکان و نوجوانان با استفاده از چرخ‌های دستی، پخت نان محلی، از دیگر منبع‌های درآمد ساکنان پالنگان با رونق گرفتن این قطب گردشگری است.
اما در کنار این همه مناظر زیبا و دیدنی، نبود امکانات مناسب رفاهی و بهداشتی با توجه به حجم گسترده ورود مسافران به منطقه، رعایت‌نکردن نظافت و بهداشت از سوی گردشگران و ریختن زباله در مسیر شیلات تا باغ‌های پالنگان هم از نکات قابل تأمل در این منطقه است که جا دارد مدیران و مسئولان شهرستان و استان بیشتر به این منطقه اهمیت بدهند.
============
گزارش از جمال ویسی
============
