مجموعه تاریخی دست كند در عمق چهار تا شش متری زمین در غرب روستای ارزانفود یادگاری از دوره ایلخانی در استان همدان است. این مجموعه شامل اتاق ها، سالن ها و راهروهای ارتباطی متعددی است كه فضاهای موجود را به هم مرتبط می‌كند. فضاها و اتاق های این مجموعه دارای ابعاد متغیر و احتمالا كاربری های متفاوتی هستند در بدنه بیشتر آنها سكوهای سنگی وجود دارد كه شباهت زیادی به آخور احشام دارد. كاوش های باستان شناسی در پنج كارگاه در نقاط مختلف تپه انجام شده و هر كارگاه متشكل از تعدادی اتاق است كه همگی به هم ارتباط دارند و در بعضی قسمت ها تك اتاق هایی دیده می شود كه دارای یك ورودی و به صورت مستقل هستند. یافته های باستان شناسی بیانگر این واقعیت است در بدنه این اتاق‌ها حفره‌های پیه سوز مانند متعددی دیده می‌شود و فضاهای بازدید شده از 25 اتاق تشكیل شده و راهروها و سالن‌های متعددی در آن به چشم می‌خورد. در كاوش های انجام شده به منظور بازگشایی ورودی ها آثار معماری منظمی شناسایی شد كه حاكی از وجود یك دوره استقراری قوی در سطح تپه بود كه خوشبختانه در كاوش های اخیر بخش هایی از این معماری به صورت سنگچین اجرا شده به دست آمد. نكته اینكه یكی از شهرهای پنهان شكل گرفته دوره اشكانی در همدان شهر زیرزمینی ارزانفود از توابع بخش مركزی همدان و در جنوب شرقی این شهر است كه تاكیدی بر ضرورت حفظ و معرفی آن به عنوان یكی از آثار منحصر به فرد تاریخی ایران زمین است. مدیر كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان نیز با اشاره به اهمیت و جایگاه تاریخی این مجموعه دستكند گفت: تكمیل پرونده ثبت جهانی این مجموعه دستكند ارزانفود در اولویت كاری قرار گرفته است. 'علیرضا ایزدی' با بیان اینكه تلاش می شود مرحله چهارم كاوش‌های ارزانفود قبل از پایان سال كلید بخورد افزود: در حال حاضر این معماری سنگی در دست مرمت است و در صورت تكمیل برای بازدید علاقه‌مندان آماده می شود. وی اضافه كرد: همچنین در حال حاضر هیات باستان‌شناسی مشغول انجام مطالعات بررسی نتایج به دست آمده در فصل سوم كاوش‌های ارزانفود است و این در حالی است كه فصل چهارم كاوش‌های این مجموعه دستكند پس از مهیا بودن شرایط لازم، آغاز می شود. وی بیان كرد: این مجموعه شامل فضاهایی با سنگ‌های قلوه‌ای رودخانه‌ای ساخته شده با ملات گِل است. وی یادآور شد: غار زیرزمینی ارزانفود دارای لایه‌های سطحی غنی است كه مربوط به دوره‌های سلجوقی، ایلخانی و حتی تیموری است.
