آباده شهری است در استان فارس و مرکز شهرستان آباده. شهرستان آباده در شمالی ترین نقطه استان فارس قرار دارد. اشمال و غرب به استان اصفهان، از جنوب به صفاشهر و از شرق به استان یزد متصل است.این شهرستان در فاصله ۲۷۰ کیلومتری شمال شیراز، ۲۰۰ کیلومتری جنوب اصفهان، ۱۹۰ کیلومتری جنوب غربی یزد و ۵۲۸ کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد قرار دارد. وسعت جغرافیایی آباده ۶۰۵۲ کیلومتر مربع است که حدود ۱۱ درصد کل مساحت استان را به خود اختصاص داده‌است. شهرستان آباده، به مرکزیت شهر آباده شامل بهمن، صغاد، ایزدخواست، سورمق و حدود ۲۰ دهستان است...
آب وهوا
آب وهوای منطقه را می‌توان تحت تأثیر مرتفع بودن منطقه وقرار گرفتن درپیشکوه‌های داخلی زاگرس و دوری از باد‌های باران آور غربی , ازنمونه‌های آب وهوای کوهستانی دسته بندی کرد. میانگین بارندگی سالانه آن حدود۱۲۰ میلیمتر ومیزان بارش سالانه آن حدود ۲۰۰ میلیمتر است که در ردیف نواحی خشک کشور جای می‌گیرد.این شهرستان سردترین نقطه استان فارس به شمار رفته وزمستانی سرد و طولانی دارد و تابستانی خنک و معتدل دارد.
دین زبان و نژاد
همه ساکنان شهرستان آباده ونواحی پیرامون آن، پیش از تسلط اعراب، زرتشتی بودندودرزمان صفویه به مذهب تشیع گرویدند. هم اکنون تمامی ساکنان غیر از تعدادی از همشهریان کلیمی که از اصفهان به این شهر آمده‌اند، شیعه ۱۲ امامی هستند. زبان مردم آباده، فارسی است ودر بعضی از بخش‌های اطراف آن طوایفی از اعراب و ایل قشقایی ساکنند که گویش ترکی دارند. نژاد مردم آباده از نژاد ایران باستان و یا آریایی است.
پوشش گیاهی و نمونه جانوری
با توجه به آب وهوای منطقه پوشش گیاهی این شهرستان از نوع استپ کوهپایه‌ای یا نیمه بیابانی است که پوشیده از انواع بوته‌های نواحی استپی است.در پای کوه‌های جنوبی گل‌های رنگارنگ بهاری وگیاهان دارویی در میان بوته‌ها دیده می‌شود این پوشش گیاهی در کشور به نسبت نواحی بیابانی و نواحی مرطوب در ردیف مراتع متوسط قرار دارد.به علت اوضاعطبیعی حاکم بر منطقه وصید‌های بی رویه در گذشته حیات وحش آن فقیر شده‌است، در دشت جانورانی مانند خرگوش، روباه، وکفتار بیش از بقیه دیده می‌شوند.
ویژگیهای تاریخی
به استناد متون باستان شناشان سکونت در محدوده کنونی آباده به هزاره اول پیش از میلاد باز می‌گردد. گروه‌های کرد چادر نشین در دوره هخامنشی، نخستین کسانی بودند که در دشت حد فاصل آباده و اصفهان اسکان یافتند.آثار باستانی بر جای مانده، همچون قلعه باستانی ایزدخواست وقصر بهرام گور در سورمق، شواهدی از وجود فرهنگ وتمدن دراین گستره جغرافیایی است.
شهر آباده به دلیل واقع شدن در سه راهی مواصلاتی بین اصفهان، یزد و شیراز موقعیت ویژه‌ای دارد.
در حدود سال ۱۱۹۷ که کریمخان زند شیراز را به عنوان پایتختی برگزید و به فرمان او شاه اسماعیل سوم در آباده مسکون شد، و قلعه‌ای به نام قلعه شیرازی (که هم اکنون آثار آن باقیست) برای حفظ امنیت راه کاروان‌ها بنا گردید.
بنا به فرمان وی، عده‌ای از طوایف پرندی و گرجی از اصفهان به آباده آمدند و مأمور آبادی و عمران این منطقه گردیدند.کم کم قلاعی دارای دیوار‌های مرتفعی تقریبأ به ارتفاع ۹ تا ۱۰ متر و ضخامت ۲ تا ۳ متر از چینه ساخته شد. در اطراف هر قلعه و به فاصله ۵۰ متر، برج‌هایی ساخته بودند وسوراخ‌هایی به نام تیرکش در آنها تعبیه کرده بودند.
در زمان رضا شاه، بتدریج از ارتفاع قلاع کاسته ودر‌های آن برداشته شد و عبور و مرور وسایل نقلیه نیز به نحو محسوسی وضع آنجا را دگرگون کرد به نحوی که منازل و دکانها از داخل قلاع ,خارج شد و به اطراف شاهراه کنونی منتقل شد.
آباده محل عبو امام هشتم شیعیان امام رضا می‌باشد. (مسیر اما هشتم از مدینه آغاز سپس بصره و بعد اهواز- بهبهان -استخر که هم اکنون فقط نام آن باقی مانده -و بعد آن آباده - ابرکو- یزد- بیابانهای مابین یزد و نیشابور - نیشابور و در نهایت خراسان می‌باشد)
اماکن تاریخی و سیاحتی
۱- قبور خورشیدی در کوه خواجه وکوههای پشت آن.
۲- قلعه گبری بر فراز کوهی به همین نام در مجاورت کوه خواجو از دوره ساسانی و قبل از آن.
۳- آرامگاه خواجه عکاشه بر فراز کوه خواجو از دوره صفویه.
۴- خرفخانه آباده در پشت کوه خواجو از دوره صفویه.
۵- عمارت کلاه فرنگی (تاریخ ساخت ۱۲۹۱ ه.ق).
۶- تیمچه صرافیان (شرح آن در پایین آمده‌است).
۷- تیمچه مسعودی.
۸- تپه‌های باقر آباد که قدمت آنها نامشخص است.
۹- تپه‌های قلعه کهنه رحمت آباد از دوران پیش از تاریخ
۱۰- قلعه سورمق (قاجاریه)
۱۱- کلاه فرنگی سورمق (قاجاریه)
۱۲- کاروانسرای شورجستان (صفویه)
۱۳- نخستین سد قوسی جهان در ایزدخواست
۱۴- قلعه ایزدخواست از دوره ساسانی
۱۵- کاروانسرا و پل صفوی در ایزدخواست
۱۶- خرفخانه سورمق و چهل زرعی از دوره صفویه
17- قبر مذنب شاعر معاصر آباده‌ای در گورستان قدیمی محمدیه آباده
18- تُل شاه نشین مربوط به دوره هخامنشی شامل یک سفره - محل تهیه غذا که کنده کاری در سنگ است که در نزدیکی قبر مذنب (شاعر آباده ای) می‌باشد که متاسفانه اخیراً بعلت کود برداری ناشیانه شهرداری برای راه سازی قسمتی از این تل تخریب شده است.
