گل افشان یکی از شگفت انگیز ترین پدیده های ژئوتوریسمی چابهار است؛ شهری که در هزار کیلومتری غرب خود (در دشت کهیر در جاده تنگ_گالک در مسیر بندرعباس) میزبان 3 گل افشان است که دوتای آن به شکل تپه و دیگری به شکل آتشفشان بوده که تنها این نوع فعال است.

مردم به زبان محلی به این نوع پدیده ناف دریا، بولوبولو می گویند اغلب در هنگام فعالیت گل افشان ها صداهایی شبیه شلیک تفنگ به گوش می رسد. ارتفاع گل افشان های چابهار یا گل فشان تنگ بالغ بر 20 متر بوده و قطر دهانه آن به 12 متر می رسد. بعضی گل افشان ها از دامنه های خود نیز گل متصاعد می کنند اما گل افشان تنگ تنها از دهانه خود این عمل را انجام می دهد.

 گل افشان چابهار دارای منشأ تکنونیکی و از نوع سرد است یعنی آتشفشان در پیدایش آن نقش نداشته است رسوب گذاری سریع گل و سیال ماندن آب های درون آن به همراه فشار وارد از پائین موجب می شود که آب و گل به همراه گاز به بیرون پرتاب شود. از این گل در صنایع سفال، کوزه گری، آجرپزی، بهره گیری از گاز، گردشگری، گل درمانی و غیره استفاده می شود.

همه گل افشان های ایران

در جنوب شرق ایران 20 گل‌فشان وجود دارد که 5 مورد آنها بین بندر جاسک و میناب، 9 مورد بین چابهار و بندر جاسک و 6 مورد دیگر هم بین چابهار و مرز ایران و پاکستان بویژه شمال خلیج گواتر قرار گرفته است. مهمترین این گل‌فشان ها در 95 کیلومتری غرب بندر کنارک و در دشت کهیر نرسیده به روستای تنگ در زمینی مسطح واقع شده و دارای سه تپه کوچک گل‌فشان است که یکی از آنها شبیه آتشفشان و در حال حاضر فعال است و بقیه آنها نیز از چند سال قبل به صورت غیرفعال درآمده‌اند .  

در بلندای این تپه‌ها، دهانه‌هایی به قطر چند سانتی متر وجود دارد و از دهانه گل‌فشان که در حال حاضر فعال است، به طور متناوب گل خاکستری رنگ خارج شده و به سوی دامنه‌ها سرازیر می‌شود. دوره تناوب این پدیده نادر و زیبا ده تا پانزده دقیقه است که این عمل با لرزش خاک همراه است و گاهی به هنگام خروج گل، صدایی همانند شلیک تفنگ از آن به گوش می‌رسد.گل‌فشان‌های ایران بیشتر در جلگه‌ ساحلی دریای عمان بخصوص بلوچستان جنوبی تمرکز دارند و بیشتر آنها در حال حاضر فعالند، اما فعالیت آنها در فصول مختلف از سالی به سال دیگر تغییر پیدا می‌کند.

این پدیده بطور عمده در فصول پرباران از جاذبه‌های نادر و دیدنی استان به شمار می‌رود. گل‌فشان‌ها در میان بومیان ساکن استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان به صورتهای مختلفی تلفظ می‌شود. مردم منطقه گواتر، جلگه دشتیاری و شرق بلوچستان گل‌فشان را به لهجه محلی بوتن واهالی چابهار، کهیر و زرآباد آن را گل پاشان و ناپک به معنای ناف زمین یا ناف دریا می نامند و در بین ساکنان شرق استان هرمزگان نیز به آب باد معروف است.

مهم ترین گل افشان چابهار در نقطه ای نزدیک به کُنارک به نام بندر تَنگ قرار دارد. کوه گل افشان بندر تنگ با ارتفاع تقریبی 100 متر و قطر قاعده کمی بیش از 100 متر در فاصله حدود 100 کیلومتری شهرستان چابهار قرار دارد. اطراف این کوه را بیابانی وسیع فرا گرفته که ظاهرا این بیابان نیز همچون خود کوه ماحصل اتفاقاتی درون زمین است. اطراف کوه به فاصله حدود 200 متر از کوه، چاله ای به عمق حدود 2 متر ایجاد شده که برای رسیدن به کوه باید وارد این چاله شد.

بالا رفتن از کوه اگر فصل بارندگی نباشد؛ تقریبا راحت است. در بالاترین نقطه کوه چاله ای به قطر کمتر از یک متر و به عمق حدود نیم متر وجود دارد که با گل پوشیده شده است. در فواصل زمانی حدود یک دقیقه، مقداری گل با صدای خاصی شبیه به ترکیدن یک حباب، از چاله خارج و به اطراف پراکنده می شود. احتمالا تمام این کوه در طول سالیان دراز بر اثر فعالیت این چشمه ایجاد شده باشد. در کنار این کوه، دو کوه کم ارتفاع دیگر وجود دارد که به نظر می رسد زمانی آنها نیز گل افشان بوده اند.

 نظرهای گوناگونی در مورد علت وجود این چشمه ها ذکر شده است. مثل این که به علت نزدیکی زیاد این منطقه به اقیانوس هند و همچنین شکل خاص پوسته زمین در این ناحیه، پوسته اقیانوس با شیب بسیار تندی در زیر این منطقه به داخل زمین فرو می رود که باعث به وجود آمدن فشارهای زیادی به پوسته زمین می گردد. فشار به وجود آمده باعث خروج آب و به همراه آن گل و لای می شود. این عامل یکی از علت های بوجود آمدن گل افشان ها و چشمه های آب معدنی فراوان در این منطقه به حساب می آید.

سرد بودن گل و عدم وجود بخار به همراه آن تاییدی بر صحت ادعای ذکر شده است. زیرا در مناطقی که پدیده های مشابهی به علت گرمای زمین و فعالیت های آتشفشانی رخ می دهد، خروج آب گرم به همراه بخار طبیعی تر است.