گنبد نمکی گنخک دشتی در فاصله 144 کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر در فاصله 55 کیلومتری شهر خورموج و 15 کیلومتری شهر کاکی قرار دارد. وسعت کوه نمک مطابق با نقشه 3 هزار و 666 هکتار است و یکی از جاذبه‌های طبیعی استان بوشهر به شمار می‌رود.

این گنبد حد فاصل دو شهرستان دشتی و دیر است كه تشکیل گنبد شمال غربی به جنوب شرقی بوده از سمت غرب به روستای گنخک و روستای جاشک کشیده شده و از سمت شرق از روستای باغان تا روستای درویشی در بخش کاکی ادامه دارد.

این منطقه کوهستانی بوده و به علت شرایط خاص توپوگرافی و اقلیمی فاقد هرگونه چشمه‌های آب شیرین، آبشخور و چاه است و تنها غارهای نمکی و چشمه‌های نمکی به تعداد فراوان وجود دارد. کوه نمک جاشک در محدوده درویشی ‌رودخانه‌مند قرار گرفته است. بخش‌هایی از گنبد نمکی کاکی که دارای نمک است فاقد هر گونه پوشش گیاهی است اما بیشتر لایه‌های سازنده آن آهکی است که از میان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گیاهی بسیار خوبی برخوردار است و در دامنه های کوه نیز گیاهان مقاوم به شوری مشاهده می‌شود.

در کل پوشش گیاهی منطقه شامل گون، گیشدار و قیچ است که در فصل زمستان و بهار انواع گیاهان یک‌ساله سطح زمین را می‌پوشاند و زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. همچنین در دره‌هایی که از نمک‌زارهای نمکی در امان مانده‌اند، درختچه‌های کنار و اشک به وفور دیده می‌شود.

کوه نمک با دارا بودن چشم‌اندازهای زیبای زمین‌شناسی، انواع سنگ‌های مختلف، غارهای طبیعی و طبیعت بکر درون آنها، آبشارکوه‌ها و آویزه‌های نمکی نه تنها چشم هربیننده‌ای را برای تفریح و کوهنوردی به طرف خود جلب کرده بلکه بهترین محل مطالعه برای محققان علاقه‌مند به علم زمین‌شناسی است.

برخی ویژگی‌های گردشگری زمین‌شناسی گنبد نمکی جاشک به شرح ذیل است: رنگ سفید نمک‌های طعام گنبد به منطقه جلوه‌ای زیبا بخشیده است به نحوی که از جاده خورموج دیر به صورت یک کوه برفی زیبا در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر شده است.

قله این کوه نمکی (کوه جاشک) 1350 متر از دشت اطراف خود بالاتر است. این کوه 12 کیلومتر درازا و 4,5 کیلومتر پهنا دارد. وسعت گنبد در حدود 3666 هکتار بوده و ارتفاع قلهء آن 1350 متر از سطح دریا می‌باشد.

موقعیت خاص گنبد نمکی جاشک (یا دشتی) که باعث شوری آب رودخانه مند گشته‌است شاید تنها عامل زیان‌رسان به منطقه باشد زیرا رودخانه تا قبل از روستای باغان شیرین و قابل شرب و استفاده کشاورزی می‌باشد. اما پس از عبور از کنار گنبد و دور زدن آن آب رودخانه با درصد زیادی شوری همراه می‌شود که نشان از فعالیت زیاد گنبد و روان بودن آب آن تا بستر رودخانه مند می‌باشد ودر فصل پر بارش آب رودخانه سطح دشت‌های چغاپور و دشتی را فرا گرفته و به علت تبخیر زیاد نمک بر روی سطح خاک باقی مانده و باعث شوری زمین‌های منطقه می‌گردد.

یخچال‌های نمکی از جمله پدیده‌های زیبای گنبد نمکی دشتی به شمار می‌رود و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده می‌شود. این یخچال‌ها که حاصل حرکت ثقلی توده‌های نمکی در جهت شیب زمین است در حاشیه کناره گنبد تشکیل می‌‌شود و به دلیل مشابهت آن با یخچال‌های یخی به این نام شهرت یافته است.

آبشارهای زیبای نمکی از دیگر ویژگی‌های گردشگری گنبد نمکی دشتی است که در واقع مسیر طبیعی جریان آب گنبد بوده در فصول کم آبی به واسطه تبخیر کامل آب، بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به ویژه در مسیر آبشارها ایجاد شده است و منظره تماشایی آبشار نمکی را ایجاد کرده است. این پدیده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پائیز دیده می‌شود.

غارهای نمکی دیگر از جلوه‌های تماشایی گنبد نمکی دشتی است. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می‌شوند در جای جای گنبد دیده می‌شود. در بخش‌های داخلی این غارها بلورهای زیبای نمک به صورت استلاگمیت و استلاکتیت جلوه‌ای دیدنی به غارها بخشیده است. تخت دیو یکی از زیباترین پدیده‌های زیبای فرسایشی گنبد دشتی است که به دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها به صورت ستون‌هایی در میان نمک‌های گنبد ظاهر شده‌اند.

بلورهای زیبای نمک و بسیاری کانی‌های غیر سیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیر فلزی آنان خیره‌کننده چشمان هر بیننده‌ای است. گنبد نمکی دشتی میزبان کانی‌ها و بلورهای زیبای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده‌اند.

تنوع رنگ نمک‌های صنعتی گنبد پدیده‌ای متحیر و شگفت‌انگیز است که در هیچ جای استان مشابه آن را نمی‌توان یافت. رنگ‌های متنوع قرمز، قهوه‌ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نمک‌ها یکی از ویژگی گنبد دشتی است که نقش مهمی در جذب گردشگران به استان می‌تواند ایفا کند. پلایا از پدیده‌های زیبای فرسایش حاصل از گنبد‌های نمکی است که در دشت‌های دامنه‌ای پایین دست گنبدها به دلیل شور بودن آب‌های فصلی حاصل از این گنبدها و سیلان آن روی دشت و تمرکز در نواحی خط‌القعر آبرفت‌ها به صورت پهنه‌های نمکی ایجاد می‌شود.

راه ارتباطی

تشکیل گنبد شمال شرقی به جنوب غربی بوده، در جنوب آن روستای جاشک، غرب روستای گنخک، شرق روستای کردلان و شمال شرقی آن روستای درویشی قرار دارد. راه دسترسی از سمت غرب گنبد نمکی از فاصله 3 کیلومتری بعد از روستای گنخک از طریق جاده خاکی معدن قدیمی سنگ نمک که در منطقه فعالیت می‌کرده‌است و از سمت شرق گنبد بعد از پل روستای کردلان از طریق جادهء خاکی است که به کوهپایه‌های گنبد نمکی منتهی می‌شود.