تعریف دعوت/فقــــــه الدعــــوة

انواع نذارت:

به دو قسم است:

1 - نذارت در دنیا.    2 – نذارت در آخرت.

نذارت در دنیا: آن است هر کسیکه نا فرمانی کند واز حدود الهی پا فرا بگذارد خداوند (ج) اورا مواجه به زنده گی سخت وتنگ دستی می سازد چنانچه می فرماید: (ومن اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکا ونحشره یوم القیامة اعمى)( [57]) یعنی وهر کس از یاد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت; وروز قیامت، او را نابینا محشور مى‏ کنیم!» ودر جای دیگری می فرماید: (فان اعرضوا فقل انذرتکم صاعقة مثل صاعقة عاد وثمود) ([58]) یعنی اگر آنها رو ‏گردان شوند، بگو: من شما را از صاعقه‏اى همانند صاعقه عاد وثمود مى ‏ترسانم.

نذارت در آخرت: خداوند (ج) آنان را که از حدود وی تجاوز می نمایند در آخرت نیز بر حذر داشته است چنانچه می فرماید: (ومن یعص الله  رسوله ویتعد حدوده یدخله نارا خالدا فیها وله عذاب مهین)([59]) یعنی وآن کس که نافرمانى خدا وپیامبرش را کند واز مرزهاى او تجاوز نماید، او را در آتشى وارد مى‏کند که جاودانه در آن خواهد ماند; وبراى او مجازات خوارکننده‏اى است.

8 – اصلاح نفسها:

 یکی از مهمترین اهداف دعوت اسلامی اصلاح نفس ها می باشد که بر هر دعوتگر مسلمان واجب است که این هدف بزرگ را حین نشر دعوت اسلامی مورد توجه خاص خود قرار دهد البته غرض از ارسال پیغمبران از طرف خداوند (ج) نیز تخقق این هدف می باشد چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة وان کانوا من قبل لفی ضلال مبین) ([60]) یعنی وکسى است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولى از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها مى ‏خواند وآنها را تزکیه مى ‏کند وبه آنان کتاب (قرآن) وحکمت مى‏آموزد هر چند پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند!

9 – تصحیح فکر های منحرف:

 دعوت اسلامی یکی از هدف های دیگرش تصحیح نمودن افکار منحرف ومحو نابود کردن عقیده های خرافی ومبتذل می باشد چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (فاقم وجهک للدین حنیفا فطرت الله التی فطر الناس علیها لا تبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم ولکن اکثر الناس لا یعلمون* منیبین الیه واتقوه واقیموا الصلاة ولا تکونوا من المشرکین) ([61]) یعنی پس روى خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتى است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده; دگرگونى در آفرینش الهى نیست; این است آیین استوار; ولى اکثر مردم نمى ‏دانند! * این باید در حالى باشد که شما بسوى او بازگشت مى ‏کنید واز (مخالفت فرمان) او بپرهیزید، نماز را برپا دارید واز مشرکان نباشید.

10 – اتمام حجت از طرف خداوند (ج) برای منکران:

یکی از هدف های دعوت اسلامی اتمام حجت بر منکران وکافران است که ایشان در روز قیامت استدلال نکنند که خداوند (ج) برای ما پیامبر نفرستاد ودعوتگران ما را به سوی توحید ویکتا پرستی دعوت نکردند چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (رسلا مبشرین ومنذرین لئلا یکون للناس على الله حجة بعد الرسل وکان الله عزیزا حکیما) ([62]) یعنی آ آ پیامبرانى که بشارت‏ دهنده وبیم‏ دهنده بودند، تا بعد از این پیامبران، حجتى براى مردم بر خدا باقى نماند، (وبر همه اتمام حجت شود;) وخداوند، توانا وحکیم است.

ودر جای دیگری نیز می فرماید: (فکیف اذا جئنا من کل امة بشهید و جئنا بک على هؤلاء شهیدا* یومئذ یود الذین کفروا وعصوا الرسول لو تسوى بهم الارض ولا یکتمون الله حدیثا) ([63] ) یعنی حال آنها چگونه است آن روزى که از هر امتى، شاهد وگواهى (بر اعمالشان) مى‏ آوریم، وتو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد؟ * در آن روز، آنها که کافر شدند وبا پیامبر (ص) بمخالفت برخاستند، آرزو مى ‏کنند که اى کاش (خاک بودند، و) خاک آنها با زمینهاى اطراف یکسان مى‏ شد (وبکلى محو وفراموش مى‏شدند). در آن روز، (با آن همه گواهان،) سخنى را نمى‏ توانند از خدا پنهان کنند.

چه کسی مکلف به دعوت اسلامی است:

تمام مسلمانان اعم از مرد وزن، عالم وجاهل مکلف به دعوت می باشند چراکه امت اسلامی امت دعوت بوده که متکون از همین اشخاص می باشد بنا برآن هر بالغ وعاقل از این امت مکلف به ادای این واجب است برابر است که مرد باشد ویا زن وادای این به علماء وروحانیون نمی باشد بخاطر که در دین مقدس اسلام هیچ کس بنام مردان دین ویا روحانیون  نیست وهمگی نظر به قدرت وتوان در ادای این واجب مساوی هستند.

واما نظر به تفاصیل واحکام ومعانی آیات قرانی که مردم را به آن دعوت می کنند تفاوت وجود دارد که هر کس به اندازه علم، دانش ومعرفتش به جزئیات دعوت مکلف می باشد چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (قل هذه سبیلی ادعوا الى الله على بصیرة انا ومن اتبعنی وسبحان الله وما انا من المشرکین) ([64]) یعنی بگو: «این راه من است من وپیروانم، وبا بصیرت کامل، همه مردم را به سوى خدا دعوت مى‏کنیم! منزه است خدا! ومن از مشرکان نیستم!»

پس اتباع پیامبر خدا (ص) تمام مؤمنان هستند نه یک طبقه خاص ولهذا بر همه ایشان واجب است که به تبلیغ دعوت به اساس بصیرت ویقین اقدام نمایند.

علت مکلف بودن تمام مؤمنان به تبلیغ دعوت:

در دین مقدس اسلام این درست است که مسلمان مصلح وهدایت کننده نفسش باشد بلکه واجب است که مصلح وهدایت کننده دیگران نیز باشد. ودلیل بر این ادعا از چند طریق است:

1 - خداوند (ج) محمد صلی الله علیه وسلم را برای هدایت تمام بشریت فرستاده است چنانچه می فرماید: (قل یا ایها الناس انی رسول الله الیکم جمیعا الذی له ملک السماوات والارض لا اله الا هو یحیی ویمیت فآمنوا بالله ورسوله النبی الامی الذی یؤمن بالله وکلماته واتبعوه لعلکم تهتدون) ([65]) یعنی بگو: «اى مردم! من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم; همان خدایى که حکومت آسمانها وزمین، از آن اوست; معبودى جز او نیست; زنده مى ‏کند ومى‏ میراند; پس ایمان بیاورید به خدا وفرستاده‏اش، آن پیامبر درس نخوانده‏اى که به خدا وکلماتش ایمان دارد; واز او پیروى کنید تا هدایت یابید!»

لذا رسالت او تا روز قیامت باقی بوده وهدفش هدایت، سعادت وکامیابی انسان ها در دنیا وآخرت می باشد چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (و ما ارسلناک الا رحمة للعالمین) ([66]) یعنی ما تو را جز براى رحمت جهانیان نفرستادیم.

2 – بقای شرک وکفر در روی زمین برای دراز مدت زود ویا دیر بالای مفاهیم ومعانی اسلام تاثیر خواهد افگند بناء اسلام اتباعش را از بودن در دیار کفر برای مدت طولانی منع نموده ایشان را غرض محافظت دین، آبرو وعزت شان بخروج از آنجا به سوی دیار اسلام امر می نماید چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (ان الذین توفاهم الملائکة ظالمی انفسهم قالوا فیم کنتم قالوا کنا مستضعفین فی الارض قالوا ألم تکن ارض الله واسعة فتهاجروا فیها فاولئک ماواهم جهنم وساءت مصیرا) ([67]) یعنی کسانى که فرشتگان (قبض ارواح)، روح آنها را گرفتند در حالى که به خویشتن ستم کرده بودند، به آنها گفتند: «شما در چه حالى بودید؟ (وچرا با اینکه مسلمان بودید، در صف کفار جاى داشتید؟!)» گفتند: «ما در سرزمین خود، تحت فشار ومستضعف بودیم.» آنها ( فرشتگان) گفتند: «مگر سرزمین خدا، پهناور نبود که مهاجرت کنید؟!» آنها (عذرى نداشتند، و) جایگاهشان دوزخ است، وسرانجام بدى دارند.

3 – دفع هلاکت وعذاب از مسلمانان فرض است بناء دعوت برای تحقق این هدف نیز بالای همه مسلمانان فرض می باشد چنانچه  خداوند (ج) می فرماید: (و اتقوا فتنة لا تصیبن الذین ظلموا منکم خاصة و اعلموا ان الله شدید العقاب) ([68]) یعنی واز فتنه‏اى بپرهیزید که تنها به ستمکاران شما نمى ‏رسد; (بلکه همه را فرا خواهد گرفت; چرا که دیگران سکوت اختیار کردند.) وبدانید خداوند کیفر شدید دارد!

منزلت وقدر دعوت گر از دیگاه اسلام:

دعوت گر در دین مقدس اسلام دارای قدر ومنزلت بسیار بزرگ وعظیم می باشد زیرا که گفتار آن جهت دعوت به سوی خداوند (ج) بهترین اقوال وگفتار در میزان خداوندی که بهترین وصادقترین موازین می باشد است چنانچه  خداوند (ج) می فرماید: (ومن احسن قولا ممن دعا الى الله وعمل صالحا وقال اننی من المسلمین) ([69]) یعنی چه کسى خوش گفتارتر است از آن کس که دعوت به سوى خدا مى‏ کند وعمل صالح انجام مى‏دهد ومى ‏گوید: «من از مسلمانانم‏»؟!

ابزار ووسایل دعوت گر

 دعوت گر بخاطر تحقق بخشیدن اهداف دعوت اسلامی ورساندن آن برای افراد جامعه بشری به ابزار ووسایل ذیل ضرورت دارد:

1 - فهم دقیق.                     2 – ایمان عمیق.                    3 - تماس وارتباط محکم.

اول: فهم دقیق:

تعریف فهم دقیق: عبارت است از تدبر به معانی قرآن کریم وفهمیدن احکام، اهداف ومقاصد آن چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (کتاب انزلناه الیک مبارک لیدبروا آیاته ولیتذکر اولوا الالباب) ([70]) یعنی این کتابى است پربرکت که بر تو نازل کرده‏ایم تا در آیات آن تدبر کنند وخردمندان متذکر شوند! ونیز می فرماید: (ا فلا یتدبرون القرآن ام على قلوب اقفالها) ([71]) یعنی آیا آنها در قرآن تدبر نمى‏ کنند، یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟!

ارکان فهم دقیق:

فهم دقیق دارای سه رکن اساسی می باشد:

1– علم قبل از عمل چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (فاعلم انه لا اله الا الله واستغفر لذنبک وللمؤمنین والمؤمنات والله یعلم متقلبکم ومثواکم) ([72]) یعنی پس بدان که معبودى جز «الله‏» نیست; وبراى گناه خود ومردان وزنان باایمان استغفار کن! وخداوند محل حرکت وقرارگاه شما را مى‏داند!

2 – دانستن هدف: دعوت گر مکلف است که هدف از زندگی ومنزلت ومکانت خود را در بین مردم بداند. وقرآن کریم انسان های را که مخاطب دعوت اسلامی قرار می گیرد بدو نوع تقسیم نموده است:

أ – کسانیکه هدفشان خوردن، نوشیدن وتلذذ وتمتع به لذایذ دنیا می باشند چنانچه  خداوند (ج) می فرماید: (والذین کفروا یتمتعون ویاکلون کما تاکل الانعام والنار مثوى لهم) ([73]) یعنی وآنانیکه کافر شدند از متاع زودگذر دنیا بهره مى ‏گیرند وهمچون چهارپایان مى‏خورند، وسرانجام آتش دوزخ جایگاه آنهاست!

ب – کسانیکه هدف وغایه را دانستند وحقیقت را دریافته ومعتقد به این گردیدند که آنها خاص برای شناختن خدا وادای عبادت برای آن خلق شده اند چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (و ما خلقت الجن والانس الا لیعبدون) ([74]) یعنی من جن وانس را نیافریدم جز براى اینکه عبادتم کنند (واز این راه تکامل یابند وبه من نزدیک شوند)!

3 – دوری از کبر وغرور وتعلق داشتن به آخرت: هیچ چیزی فاسد کننده برای از محبت ودل بستن به دنیا نیست، وهیچ خصلت وصفت قبیح تر وبدتر از کبر وغرور نمی باشد ولهذا بر دعوت گر اسلامی واجب است که از این صفات ذمیمه وقبیح اجتناب نماید چنانچه  خداوند (ج) می فرماید: (یا ایها الناس ان وعد الله حق فلا تغرنکم الحیاة الدنیا ولا یغرنکم بالله الغرور) ([75]) یعنی اى مردم! وعده خداوند حق است; مبادا زندگى دنیا شما را بفریبد، ومبادا شیطان شما را فریب دهد وبه (کرم) خدا مغرور سازد!

ونیز می فرماید: (قل متاع الدنیا قلیل والآخرة خیر لمن اتقى ولا تظلمون فتیلا) ([76]) یعنی به آنها بگو: «سرمایه زندگى دنیا، ناچیز است!وسراى آخرت، براى کسى که پرهیزگار باشد، بهتر است! وبه اندازه رشته شکاف هسته خرمایى، به شما ستم نخواهد شد!

دوم: – ایمان عمیق:

 مقصد از ایمان این است که دعوت گر یقین داشته باشد که دین اسلام دین حق وخالص است که خداوند (ج) انسان ها را به هدایت، ودعوت گران را امر به تبلیغ ودعوت به سوی آن نموده است چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (قل انی نهیت ان اعبد الذین تدعون من دون الله قل لا اتبع اهواءکم قد ضللت اذا وما انا من المهتدین* قل انی على بینة من ربی وکذبتم به ما عندی ما تستعجلون به ان الحکم الا لله یقص الحق وهو خیر الفاصلین.) ([77]) یعنی بگو: «من از پرستش کسانى که غیر از خدا مى‏خوانید، نهى شده‏ام!» بگو: «من از هوى وهوسهاى شما، پیروى نمى‏کنم; اگر چنین کنم، گمراه شده‏ام; واز هدایت‏یافتگان نخواهم بود! س‏ذللّه* بگو: «من دلیل روشنى از پروردگارم دارم; وشما آن را تکذیب کرده‏اید! آنچه شما در باره آن (از نزول عذاب الهى) عجله دارید، به دست من نیست !حکم وفرمان، تنها از آن خداست! حق را از باطل جدا مى ‏کند، و او بهترین جداکننده (حق از باطل) است.»

ثمره ولوازم ایمان عمیق:

ایمان عمیق دارای لوازم وثمرات زیاد می باشد بعضی آنرا بطور خلاصه ذیلاٌ می نگاریم:

1 – محبت ودوستی:

یکی از ثمره های ایمان عمیق محبت بنده برای خدا ومحبت خدا برای بنده می باشد چنانچه  خداوند (ج) می فرماید: (یا ایها الذین آمنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یاتی الله بقوم یحبهم ویحبونه اذلة على المؤمنین اعزة على الکافرین یجاهدون فی سبیل الله ولا یخافون لومة لائم ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء والله واسع علیم) ([78]) یعنی اى کسانى که ایمان آورده‏اید! هر کس از شما، از آیین خود بازگردد، (به خدا زیانى نمى‏ رساند; خداوند جمعیتى را مى‏آورد که آنها را دوست دارد وآنان (نیز) او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع، ودر برابر کافران سرسخت ونیرومندند; آنها در راه خدا جهاد مى‏کنند، واز سرزنش هیچ ملامتگرى هراسى ندارند. این، فضل خداست که به هر کس بخواهد (وشایسته ببیند) مى‏دهد; و (فضل) خدا وسیع، وخداوند داناست.

2 – خوف از خدا:

دیگر از ثمرات ولوازم ایمان عمیق ترس وخوف از خداوند (ج) می باشد زیرا که راس حکمت ترس از خدا است وکسیکه خدا را بشناسد واز او بترسد همه از او می ترسد واگر برعکس باشد او از همه می ترسد بناء بر دعوت گر مسلمان واجب است که در همه اوقات خدا را حاضر وناظر دانسته خوف او را در دل جا دهد چنانچه می فرماید: (هدی ورحمة للذین هم لربهم یرهبون) ( [79]) یعنی هدایت ورحمت براى کسانى بود که از پروردگار خویش مى‏ترسند (و از مخالفت فرمانش بیم دارند)

3 – رجا وامید:

یکی دیگر از ثمرات ولوازم ایمان عمیق رجا وامید وار بودن از رحمت خداوند (ج) می باشد زیرا حقیقت رجا راحت وآرامش قلب غرض آنچه که محبوب برای نفس انسانی است، می باشد پس همین رجا است که دعوت گر را برای تحقق اسباب آن وا می دارد که مهمترین آن طاعت خداوند (ج) من جمله دعوت به سوی او می باشد.

سوم: ارتباط محکم:

مراد از ارتباط محکم تعلق دعوت گر مسلمان به پروردگارش وتوکل بر آن در تمام امور زندگی اش توام با داشتن یقین کامل به اینکه خداوند (ج) تنها متصرف ومدبر در همه ساحات می باشد چنانچه خداوند (ج) می فرماید: (ومن یتوکل على الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل الله لکل شی‏ء قدرا) ([80]) یعنی وهر کس بر خدا توکل کند، کفایت امرش را مى ‏کند; خداوند فرمان خود را به انجام مى‏رساند; و خدا براى هر چیزى اندازه‏اى قرار داده است!......ادامه دارد....