روش مطالعه

اهميت مطالعه:

اِقْرَاْ ِباسْم َربِّكَ الَّذي خَلَقَ،خَلَقَ الْاِنْسانَ ِمنْ عَلَقٍ،اِ قْرَاْ َوَربُّكَ اْلاَكْرَمُ ،اَلَّذي عَلَّمَ بِاْلقََلَمِ،عَلَّمَ اْلِانسانَ مَالَمْ يَعْلَمْ (سوره علق,آيات 1تا5)

پروردگاري كه بوسيله قـــلم آموزش داد،به آدمي آنچــــه راكــه نمي دانست وبياموخت.

قال امام علي عليه السلام: مَنْ تَسَلي بِالْكُتُبِ لَمْ تُفْتهُ ِسلوه.

هر آن كس كه با كتابها آرامش يابد،راحتي وآسايش افراد سلب نمي گردد.

 اهداف مطالعه:

مطالعه پويشي هدفدار وكوششي جهت دار است (خواندن مبدا ومقصد مي خواهد)

هدف نهايي : كمال جويي ومقصد نهايي: تعالي خواهي

آموختن وافزودن دانستنيها و دستيابي به حقايق ومعارف.

نقد انديشه ها وتفكرات ديگران.

تقويت افكار وتجديد نظر تعالي بخش در انديشه هاي خود.

عمل به يافته ها ومعلومات سود مند ورشد آور.

انتقال حقايق ومعارف به حقيقت گرايان ومعرفت جويان.

خرسندي خدا وخدمت به خلق خدا.

 تعريف مطالعه:

مطالعه يك فرآيند شرطي واكتسابي جهت افزايش معلومات است.

الف) فرآيند: فرآيند يعني مرحله به مرحله روند، پروسه به عبارتي مطالعه بايد داراي بخشهاي مختلفي مثل گرم كردن ،ايجاد آمادگي،پيش مطالعه و... باشد .

ب) شرطي: يعني اينكه يك سري شرايطي دارد واز همه مهم تر يعني عادت كردن،  به عبارتي بايد در طول سال تحصيلي به يك روش خاص عادت كرد.

ج)  اكتسابي: يعني بدست آوردن ،پس بايد روش مطالعه را ياد گرفت.براي شرطي شدن نسبت به مطالعه، بايد شرايطي را لحاظ كرد.

 شرايط مطالعه:

مكان مطالعه.

زما ن مطالعه.

روش يا تكنيك مطالعه.

 مكان مطالعه:

 جاي ثابت :اين جاي ثابت بايد حتماً پشت ميز باشد.(مطالعه روي زمين،روي تخت ويا در حال رفتن مورد تأييد نيست)

نور اتاق مطالعه: بهتر است نور اتاق مطالعه تركيبي از  طيف زرد وطيف سفيد باشد.(به تنهايي از لامپ مهتابي وحتي از نور چراغ مطالعه استفاده نشود.ضمناًدر موقع مطالعه پيرامونتان روشن باشد وفقط محلي كه درس مي خوانيد روشن نباشد.) ضمناً نوراز سمت راست بتابد وپرهيزاز مطالعه در نور خير كننده آ فتاب.

دماي اتاق مطالعه: دماي اتاق بايد حدودc  25باشد.

دكوراتاق مطالعه: دكور اتاق مطالعه هر چه ساده تر وثابت تر باشد،بهتر است.به عبارت بهتر مرتب دكور اتاق را تغيير ندهيد وسعي كنيد به يك وضعيت عادت كنيد.در ضمن چيزي كه تداعي كننده خاطره خاصي باشد در اتاقتان وجود نداشنه باشد،مثل عكس، پوستر و يا مجسمه كه يادآور خاطره يا مسئله ي خاصي باشد.

برتري خانه : بهترين جا براي درس خواندن منزل است ولي اگر به هر دليل نمي توانيد در منزل در س بخوانيد    مي توانيد از كتابخانه ها وفرهنگسراها استفاده كنيد.فقط توجه داشته باشيد كه برويد كتابخانه ودرس بخوانيد نه اينكه مركز مشاوره وگفتگو باز كنيد وبه جاي خواندن وقتتان تلف شود.

نقش موسيقي: درباره موسيقي نتايج ضد ونقيص فراواني منتشر شده است .خلاصه اينكه درس خواندن با موسيقي گوش دادن جور نمي آيد.(هر سخن جايي وهر نكته مكاني دارد)

 زمان مطالعه:

هيچ قانوني براي زمان مطالعه نداريم ،هر وقت كه راحت بود يد همان موقع بهترين زمان براي در س خواندن است، ولي 3زمان در يادگيري خيلي مهم است كه بهتر است در اين زمانها درس بخوانيد:

اول صبح : به دليل اينكه تازه از خواب بيدار شده ايد وذهنتان منع قبلي ندارد ومطالب را به راحتي در خود نگه مي دارد.پس طوري برنامه ريزي كنيد كه روزانه صبح ها نيم يا يك ساعت بتوانيد درس بخوانيد.

آخر شب: به دليل اينكه بعد از درس مي خوابيد ومنع بعدي نداريد،مطالب فرصت پيدا مي كند تا از نيمكره راست كه جايگاه حافظه ي كوتاه مدت است وارد  نيمكره ي چپ كه جايگاه حافظه بلند مدت است، بشود.

دوساعت قبل از غروب آفتاب: به دليل كاهش اشعه كيهاني ونوع رابطه ي خورشيد با زمين اختلال حواس كم مي شود. پس سعي كنيد اين زمان صرف امور ييش پاافتاده نشود.

 زمانهاي نامناسبِ مطالعه:

با شكم پُر درس خواندن مناسب نيست:حتماًبين وعده ي غذايي مثل ناهار وشام وآغاز مطالعه حداقل نيم ساعت فاصله باشد.

با شكم خالي درس خواندن نيز مناسب نيست :اگر گرسنه تان است ولي قسمتي از درستان هم باقي مانده است،اشكالي ندارد يك ميوه يا شيريني ميل بفرما ييد وسپس برگرديد ودرستان را ادامه بدهيد.

خوابيده ودراز كشيده.

در هنگام حركت وراه رفتن.

در فاصله زماني ساعت 11:30 شب تا 5 صبح مطلقاً مطالعه نکنيد و حتماً در اين ساعات بخوابيد.

تمرکز حواس در کلاس

يکي از شايع ترين مشکلها، عدم تمرکز حواس در کلاسهاي درس، جلسات سخنراني، سمينارها و کنفرانس هاست.

بيشتر افراد با آن که با اشتياق فراوان و تمرکز خوب سر جلسه حاضر مي شوند و به سخنران يا مدرس گوش مي سپارند، پس از چند دقيقه حواسشان پرت مي شود و وقتي به خود مي آيند، مي بينند که دقايقي چند گذشته و در اين مدت کاملاً در جاي ديگري بوده اند.

 شايد در يک جلسه دو ساعته، شما چهل دقيقه با تمرکز عالي به جذب مشغول باشيد و هشتاد دقيقه ديگر را به طور پراکنده مشغول افکار ذهني خودتان باشيد.

اگر شما بتوانيد در همان کلاس، تمامي مطالب را بگيريد، خود باعث مي شود که حجم عمده اي از فعاليت مطالعه شما در منزل کاسته شود.

 شايد تا به حال با افرادي برخورد کرده باشيد که فقط در کلاس حضور مي يابند و بسيار کم در منزل مطالعه مي کنند. معمولاً شما در اين حالت به خود و اطرافيان خود مي گوييد: نمي دانم چرا با اين که من ساعتها در منزل درس مي خوانم يک دهم آن را هم نمي خواند، هميشه نمره هاي من از او کمتر است.

شما بايد توجه داشته باشيد که مدت زمان مطالعه شما مطلقاً مهم نيست بلکه زمان مطالعه مفيد و متمرکز شماست که مهم است.

بسياري از اوقات شما ساعتها کتاب به دست داريد و مشغول مطالعه ايد اما زمان مطالعه متمرکز و مفيد شما از يک ساعت بيشتر تجاوز نمي کند.

 درصد مهم و عمده اي از يادگيري در کلاس درس صورت مي گيرد. شايد خودتان تجربه کرده باشيد که آموختن درسي که زمان تدريس آن، شما در کلاس حاضر نبوده ايد، چقدر دشوار است. اما حضور در کلاس از نظر فيزيکي چندان مهم نيست بلکه شما بايد حضور مؤثر و متمرکزي در کلاس داشته باشيد.

تکنيکهاي حضور فعال در کلاس

1.همراهي با مدرس:

بسيار مهم است که خودتان را با سرعت، نحوه و شيوه تدريس استاد يا استاد خود هماهنگ سازيد و با او حرکت کنيد.

 هم شتاب بيش از مدرس داشتن ، ذهن را آشفته و مغشوش مي کند و هم سرعت کند شما و عقب ماندن از او.

هماهنگ نبودن با سرعت و روش و بيان مدرس، شما را او جذب مطالب بعدي محروم مي کند.

آنچه که در همراهي با مدرس مهم است، در وهله اول، خوب شنيدن است.

اغلب شما با آنکه صداي استاد را به وضوح نمي شنويد يا گفتار سخنران را متوجه نمي شويد از اين که از او بخواهيد درباره آن مطلب را رساتر و واضح تر بيان کند، واهمه داريد.

گاهي صداي سخنران به انتهاي کلاس نمي رود، گاهي تند و گذرا صحبت مي کند گاهي صحبتش نامفهوم است و برخي اوقات نيز به مطلبي در گذشته استناد مي کند که شما از آن هيچ اطلاعي نداريد.

يادتان باشد شما براي اين به کلاس يا جلسه سخنراني آمده ايد که مطلبي را فرا بگيريد و معلم هم دقيقاً همين را مي خواهد.

بنابراين اگر کوچکترين ابهام يا عدم وضوحي را در مطلب يا صداي معلم احساس کرديد، بايد شهامت از او بخواهيد که مطلب را دوباره بگويد.

سؤال کردن از معلم گناه نيست و نبايد احساس گناهي را هم به دنبال داشته باشد.

شنونده اي فعال باشيد:

شما بارها به اين عبارت تأکيدي برخورد کرده ايد:      شنونده اي فعال باشيد، اما مفهوم اين عبارت چيست؟ يعني بايد چگونه باشيم؟ شنونده فعال چه خصوصيات و ويژگيهايي دارد؟

بهترين و مؤثرترين راه براي اين که شما يک شنونده فعال باشيد اين است که يادداشت برداريد. چه، نياز به يادداشت برداري را سر کلاس احساس مي کنيد چه نمي کنيد، حتماً از صحبت مدرس يا سخنران، يادداشت برداريد.

يادداشت برداري داخل کلاس

قلم و کاغذ به دست مي گيريد و در کلاس حاضر مي شويد.

 شب قبل از کلاس يک مطالعه اجمالي و يک بررسي ابتدايي از درس، انجام دهيد؟

اين کار را براي کسب اطلاعات اوليه و هشياري ذهني در کلاس انجام داده ايد.

اگر نگاهي اجمالي به کتاب نکنيد، تا چند لحظه خود را در کلاس بيگانه احساس مي کنيد. خود را کاملاً گيج مي بينيد و اين حالت، خود باعث مي شود که نسبت به اين درس بي علاقه شويد و به سرعت تمرکز حواستان را از دست بدهيد و ذهنتان را به سير در جاهاي ديگر مشغول سازيد.

شايد شما بگوييد فلان استاد به ما اصلاً اجازه يادداشت برداري نمي دهد.

 او کاملاً کار درستي مي کند. چرا که شما معمولاً به شيوه سنتي خود، "جمله" هاي معلم را يادداشت مي کنيد و نوشتن يک جمله از صحبتهاي استاد عملاً شما را از گوش دادن و درک جمله بعدي باز مي دارد.

 شما به هيچ عنوان نبايد جمله اي يادداشت کنيد بلکه بايد به صورت اشاره اي و مختصر از واژه هاي کليدي استفاده کنيد که چون جرقه اي تمام موضوع را به ياد شما مي آورد.

يکي از مهمترين اهداف يادداشت برداري در کلاس، زنده و هشيار بودنتان سر کلاس است.

يک مانع بزرگ مطالعه اجمالي قبل از کلاس و کسب اطلاعات پيش از حضور در کلاس مي تواند يک اشکال بسيار بزرگ توليد کند و آن: رقابت با استاد است. به عبارت بهتر: به مبارزه طلبيدن استاد.

به اين شکل شما ذهن خود را مدام متوجه دانسته هاي خود مي کنيد و منتظريد تا در اولين فرصت آنها را بيان کنيد و يا اين که عمداً سؤالي مي کنيد که فقط نشان دهيد مطلب را پيشاپيش مي دانيد.

يادتان باشد که هدف از کسب اطلاعات اوليه فقط ايجاد يک نوع کنجکاوي و علاقمندي و تمرکز حواس است براي گوش دادن و ياد گرفتن بيشتر نه براي صحبت کردن و خودنمايي بيشتر.

 براي اين که ذهنتان خالي باشد اطلاعات خود را قبل از کلاس بر روي کاغذ بياوريد و بالاي آن هم بنويسيد: هدف من اين است که با گوش دادن به درس امروز، اين اطلاعات ناقص خود را کامل تر کنم. وقتي اين را مي نويسيد در خود ميل بيشتري را براي فراگيري ايجاد مي کنيد و با خود تعهد مي کنيد که سخن نگوييد. قرار است ما در کلاس، يک شنونده فعالي باشيم نه يک سخنران مبارز

به هيچ عنوان در لحظه حضورتان در کلاس، اطلاعات قبلي خود را با اطلاعات معلم مقايسه نکنيد.

اين مقايسه، ذهن شما را به خود مشغول مي کند و دقايقي حواس شما را پرت مي کند. مقايسه اطلاعات خودتان با اطلاعاتي که سر کلاس از معلم مي گيريد، فقط بايد در چند دقيقه پايان کلاس و يا حتي بعد از آن صورت گيرد. اگر سر کلاس اين مقايسه را انجام دهيد اگر احساس کنيد اين دو با هم تفاوت دارند، تمرکز حواس خود را از دست مي دهيد و حواستان پرت مي شود.

در حالت اول، شادي و شعف و هيجان ذهني، عامل حواس پرتي شماست و در حالت دوم، احساس متفاوت بودن دانسته هاي قبلي شما از اطلاعات معلم، ذهن شما را بر انگيخته مي کند که سؤالي کنيد و حتي شايد تمايل داشته باشيد که به نوعي دانسته هاي خودتان را توجيه کنيد که اين موجبات حواس پرتي شما را فراهم مي کند.

روش مطالعه:

مطالعه بايد بر اساس يكي از سيستم هاي مطالعاتي باشد تا راندمان لازم را داشته باشد.

در اسلايد بعدي به كارآمدترين سيستمهاي مطالعاتي مي پردازيم.

انواع روش مطالعه

 روش مطالعه PQ5R

 روش مطالعه MRPQ5RTR

 روش مطالعه SQ3R

                       روش مطالعه PQ5R

اين روش يكي از معروف ترين روش هاي بهسازي حافظه است .

نام اين روش همانند نام انگليسي آن ( PQ5R ) متشكل از حروف

اول هفت مرحله اي آن است .

مرحله  پيش خواني                                                                     Preview   

مرحله  سؤال كردن                                                                    Question

مرحله  خواندن Reading                                    

مرحله  خلاصه نويسيRecord                                

مرحله مرور كردن Review                                   

مرحله ازبر كردن (مرور ذهني)Recite                           

مرحله تازه كردن مطالعه                                   Refreshment

  سيستم مطالعاتي PQ5R

مراحل قبل از مطالعه:

1-1  پيش مطالعه

2-1 سئوال كردن

 2) مراحل حين مطالعه:

1-2 خواندن

2-2 خلاصه نويسي

3) مراحل بعد از مطالعه:

1-3 مرور كردن

2-3 ازبر كردن (مرور ذهني)

3-3 تازه كردن مطا لعه

 رعايت نكاتي قبل از توضيح مراحل مطالعه:

نحوه ي ايجاد عادت جديد:

سنگ بزرگ را بر نداريد.

در موقع ايجاد عادت جديد راندمان بين 21 تا 40 روز كاهش پيدا مي كند.

منتظر نقطه ي آغاز براي شروع تحول جديد نباشيد.

 مرحله ي   پيش مطالعه Preview

در اين مرحله دانشجو فصلهاي مختلف كتاب را به صورت يک مطالعه اجمالي و مقدماتي مطالعه مي كند .

   از جمله موارد اين مرحله خواندن عنوان فصلها , خواندن سطحي فصل , توجه به تصاوير , بخشهاي اصلي و فرعي و خلاصه فصلها مي باشد .

  هدف در اين مرحله يافتن يك ديد كلي نسبت به كتاب و ارتباط دادن بخشهاي مختلف كتاب با يكديگر        مي باشد.

 مرحله  سؤال كردن Question

پس از مطالعه اجمالي موضوعات و نكات اصلي , دانشجو در باره ي آنها به طرح سؤال مي پردازد .

اين كار باعث افزايش دقت و تمركز فكر و سرعت و سهولت يادگيري مي گردد                                              

سؤال کردن

يادتان باشد که پيش از مطالعه، با يکي دو سؤال، ذهن خود را هدفدار کنيد. وقتي مي گوييم هنگام مطالعه مدام از خودتان سؤال کنيد، منظورمان اين است که پيش از مطالعه، در حين مطالعه و پس از آن، مي توانيد از خود بپرسيد. شما معمولاً براي طرح سؤالات از خود يک سري سؤالات حافظه اي کم ارزش مي پرسيد. مثلاً "بوعلي سينا کي متولد شد؟"، "جنگ جهاني دوم در چه تاريخي شروع شد؟"، "هيماليا کجاست؟" و . . . اين سؤالات معمول، کم ارزش ترين سؤالاتي است که شما مي توانيد از خود بپرسيد.

سؤالات حافظه اي:
اين سؤالات کم اثرترين و کم اهميت ترين سؤالات هستند. اين نوع سؤالات صرفاً با يادآوري اطلاعات سر وکار دارد. مانند: کشورهاي همسايه ايران کدامند؟ بوعلي سينا در چه تاريخي متولد شده است؟ جنگ جهاني اول در چه تاريخي رخ داد؟

سؤالات ترجمه اي:
اين نوع سؤالات، قوي تر و بهتر از سؤالات حافظه اي هستند. اين سؤالات تا حدي شبيه به "زبان گرداني" هستند که قبلاً درباره آنها صحبت کرديم. سؤالات ترجمه اي يعني بيان يک مفهوم پيچيده يا يک مطلب دشوار به زبان ساده تر، مانند اين که: گشتاور به زبان ساده يعني چه؟، فرمول انيشتين به زبان من چه مي شود؟، افزايش شعاع مولکولي را نسبت به افزايش عدد اتمي روي نمودار چگونه مي توان نشان داد؟

سؤالات تفسيري:

اين سؤالات را سؤالات رابطه اي هم مي گويند، که به کشف و درک روابط ميان دو مفهوم مي پردازد. اين رابطه مي تواند تشابه يا تفاوت باشد. اين سؤالات از سؤالات ترجمه اي کمي بهترند: سؤالاتي مانند: "تفاوت دندانهاي گوشتخواران با گياهخواران چيست؟"، "حافظه از نظر ساختار و عملکرد، چه وجه تشابهي با کامپيوتر دارد؟ "و . . . از نوع سؤالات تفسيري هستند.

سؤالات کاربردي:

جالب ترين نوع سؤالات هستند. اين سؤالات همان طور که از نامشان بر مي آيد مي خواهند مطالب علمي را به مسائل روزمره ربط دهند و آنها را در عمل بسنجند. مثلاً "چگونه مي توان از اصطکاک ناشي از کشش اجسام روي زمين کاست؟ "، "تشويق، بلافاصله پس از يک عمل خوب چه نقشي در شکل گيري شخصيت کودک دارد؟"

سؤالات تحليلي:

اين سؤالات از چهار نوع بالا بهترند و سؤالات منطقي و استدلالي نيز خوانده مي شوند. در اين نوع از سؤالات ما قدمهاي منطقي يک شخص يا تغيير و تحول يک شيء يا وضعيت را از نقطه شروع تا پايان بررسي مي کنيم. مثلاً "آنتوني رابينز روان شناس به نام امروز، چگونه با ناکاميها، زندگي خود را دگرگون کرد؟" يا "هواپيما چگونه به وجود آمد؟"

سؤالات ترکيبي:
اين سؤالات که از سؤالات تحليلي قوي ترند، به سؤالات خلاق معروفند. در اين سؤالات، شما با پهلوي هم قرار دادن اطلاعات و ايده ها و انديشه هاي قبلي به طرح انديشه هاي نو دست مي زنيد و آن را به سؤال مي گذاريد. مثلاً "تناسب جمعيت و مسکن را در20 سال آينده ايران چگونه پيش بيني مي کنيد؟" يا "چه ماده اي مي توان به چاي افزود تا نوشيدني خوش طعم تري شود؟"

سؤالات ارزش نگاري:

اين سؤالات قوي ترين سؤالات است. در اين سؤالات، ما درباره مؤلف، نويسنده، مترجم، و متن کتاب داوري مي کنيم و نظر خودمان و روش خودمان را با نظر و روش آنها مقايسه مي کنيم. مثلاً از خود مي پرسيم از بين رمانهاي رومن رولان، نويسنده فرانسوي (جان شيفته، ژان کريستف، زندگي تولستوي، زندگي بتهوون و . . .) کدام اثر، شخصيت خود رومن رولان را نشان مي دهد؟

تذكر 1: از هر 3 يا 4 صفحه اگر يك سئوال كلي طرح كنيد كافي است ونيازي نيست سئوالات زيادي را استخراج كنيد.

تدكر 2: براي اينكه در اين مر حله شرطي بشويد ،بر روي ميز مطالعه خود روي كاغـــذ بنويسيد (Q) كه هر وقت اين علامت را مي بينيد، يادتان بيافتد كه بايد سئوال طرح كنيد.

قبل از آغاز مراحل حين مطالعه ، مطالعه رااز جنبه ديـــگري نيز مورد بررسي قرار مي دهيم:

مطالعه شامل سه بخش است:

الف) يادگيري

ب ) به خاطر سپاري

ج ) يادآوري

تذكر: از سيستم ها وروشـهاي مطالعاتــي آنها يي موفق هستند كه بر روي بخاطر سپاري ويادآوري كار بيشتري كـــرده اند وبواسطـــه آن سيستمهاي موفقي هستند، در حالــــيكه سيستم آموزش ما برروي يادگيري تأكيد دارد.نسبت اهميت مراحل بخاطر سپاري ويادآوري به يادگيري حدود 70درصد است.

 مرحله  خواندن Reading

در اين مرحله دانشجو به خواندن دقيق و كامل مطالب كتاب مي پردازد .

هدف در اين مرحله فهميدن كليات و جزئيات مطالب و نيز پاسخگوئي به سؤالات مرحله قبل مي باشد.(هدف از مرحله خواندن فقط فهميدن وانتقال اطلاعات از كتب به يادداشتهاست.)

در مرحـــله خواندن براي فـهم بهتر مطالب مــي توان از كارهايي مثل يادداشت برداري , علامت گذاري و خلاصه نويسي بهره جُست.

تذكر 1: تنها عضوي كه در موقع درس خواندن مي تواند حركت كند،چشمها هستند ونهايتاًانگشتـان دست به عنـوان راهنمايي براي چشم، پس سعي كـنيد موقع درس خوانـدن باصداي بلند درس نخوانيـد،صـــندلي را تـــكان ندهيد ،با موهاي خود بازي نكنيد و...

تذكر2: در موقع درس خواندن فقط سعي كـنيد مطالب را بفهميد ورابطه ي آنهارا درك كنيد ودر مرحله ي بعـدي

  (خلاصه نويسي) مطالب را حفظ كنيد.

 عادات بد براي درس خواندن:

بلند خواندن مطالب در زمان مطالعه،روند انتقال مفاهيم از چشم به مغز،درك وضبط اين مطلب را مختل مي سازد.

ثابت كردن طولاني نگاه بر روي يك تست از صفحه ويا ثابت كردن نــــگاه به مدت زيــــــاد بر روي يك سطر،از بهره وري مطالعه مي كاهد.

افراد عادي بر روي يك سطر كه در حدود12كلمه دارد،8تا10بار تمركز كوتاه يا توقف دارند، براي بهره وري بيشتر اين تعداد بايد به 5 بار در هر سطر برسد.                                

 مرحله ي خلاصه نويسي Record

قبل از آموزش خلاصه نويسي لازم است موارد زيررا ياد آوري كنيم:

خلاصه نويسي كار بسيار وقت گير است ولي يك خاصـــيت دارد وآن هم اين است كه يادگيري را افزايش وفراموشي را كاهش مي دهد.

هر دانشجو براي هردرس خودش 5 منبع مطالعاتي داردكه عبارتند از:

         الف) كتاب درسي ، ب) جزوه ي استاد سر كلاس، ج) جزوه ي استاد كلاس كنكور يا تقويتي يا استاد خصوصي، د)كتاب كمك آموزشي ،  ه) مجموعه هاي تستي موجود در بازار.

      كه 70در صد مطالب اين منابع با يكديگر مشترك هستند ولي هر دانشجوي براي دوره كردن مطالب نياز دارد كه هر منبع را مطالعه كند ولي اگر به كمك خلاصه نويسي اين 5منبع را به يك جزوه تبديل كند، مي تواند چندين بار آن را دوره كرده وبه طور چشم گيري در وقت صرفه جوئي كند.

خلاصه نويسي در 2 زمان صورت مي گيرد:

الف) حين مطالعه: يعني همان موقع كه درس مي خوانيد،پارگراف به پاراگراف كتاب راخلاصه ويادداشت مي كنيد.

ب) بعد از مرور سوم، همان مرحله (Refreshment)است.

خلاصه نويسي بهتر است در كاغذ كلاسورانجام شود كه در صورت ايجاد تغييرات، به راحتي اين كار انجام دهيد ودر ضمن نسبت به دفتر فضاي بيشتري براي رسم درخت حافظه وطرح هاي خلاصه نويسي دارد.

ويژگيهاي خلاصه نويسي:

در خلاصه نويسي بايد سعي كنيد فعلها را حذف كنيد.

تابع متن اصلي باشد.(40صفحه را به 10صفحه تبديل كنيد)

جامع ومانع باشد،يعني تمام نكات مهم رادربرگيردونكات زايد راهم نداشته باشد.

رنگي باشد بهتر است كه لايه هاي اول بارنگهاي گرم (قرمزوسبز)باشدوتوضيحات آن بارنگهاي سرد(مشكي وآبي)باشد.

بااستفاده از علامتهاي اختصاري باشد.مثل:pr  به جاي پروتئين

براساس نمودارشعاعي، درخت حافظه وطرح شبكه اي مغز باشد

وقتي خلاصه نويسي درس تمام شد،مطالب خلاصه شده را يكبار دوره كرده ودر ذهن خود مرور كنيد.

 مرحله ي مرور كردن   Review

مرحله مرور كردن يا آزمون در پايان هر فصل انجام مي گيرد.

در اينجا دانشجو به مرور موضوعات اصلي و نكات مهم و نيز ارتباط مفاهيم مختلف به يكديگر مي پردازد و در صورت  بر خورد با موضوعات مورد اشكال به متن كتاب مراجعه  مي كند.

يكي از راههاي كمك به اين مرحله پاسخگويي به سؤالات و تمرينات پايان فصل است. در صورت عدم وجود سؤال در پايان فصل شما مي توانيد خود به طراحي سؤال و آزمايش خود بپردازيد و بدين ترتيب قبل از اينكه استاد شما را بيآزمايد شما پيشاپيش اين كار را كرده ايد. اجراي اين مرحله مي تواند مقداري از اضطراب امتحان را براي دانشجو كاهش دهد.

ترسیم درخت حافظه
در اینجا قسمتی از یك درخت حافظه را می بینید كه موضوع اصلی آن یادگیری مرحله ای است.
برای ترسیم درخت حافظه به ترتیب زیر عمل كنید:
1- موضوع اصلی را در پایین صفحه بنویسید و دور آن خط بكشید. سپس از این قسمت خطی را به طرف بالای صفحه امتداد دهید. این قسمت با شماره 1 در شكل مشخص شده است.
2- سپس خطوطی را از خط اصلی انشعاب دهید و نكات مهم مرتبط با موضوع را در كنار این خطوط بنویسید. این قسمت‌ها با شماره 2 در شكل نشان داده شده است.
3- اگر مطالب دیگری در ارتباط با نكات قبلی وجود دارد، خطوط قبلی را انشعاب داده و آن مطالب را بنویسید. این قسمت‌ها با شماره 3 در شكل نشان داده شده است.

4- خطوط قبلی را باز هم انشعاب داده و مطالب جزئی تر را در كنار آنها بنویسید. (شماره 4 در شكل)
همانطور كه می بینید این شكل دقیقا شبیه درختی است كه شاخه‌های آن به همه طرف پراكنده شده است. البته محدودیتی در شكل ظاهری درخت حافظه وجود ندارد، فقط باید به این نكته توجه داشت كه موضوع اصلی در پایین و گوشه صفحه قرار گیرد و مطالب دیگر به ترتیب اهمیت از آن منشعب شوند.
بعدها می توانید مطالب جدیدتر را نیز به همین ترتیب به درخت حافظه اضافه كنید.

 مرحله  مرور كردن   Review

مهم ترين قسمت مطالعه كه سبب ثبت اطلاعات درلايه هاي زيرين ذهن مي شود و جلوي فراموشي را مي گيرد، مرور كردن است. بطوري كه پيشينيان معتقد بودند:

الدَّرْ‍سُ حَرْف وَالتكْرارُاَلْف

زمانهاي مرور:

يك روز بعد:  كه فراموشي را تا 1هفته به تأخير مي اندازد.

يك هفته بعد:   كه فراموشي را تا 1ماه به تأخير مي اندازد.

يك ماه بـعد:    كه فراموشي را تا 4ماه به تأخير مي اندازد.

4 مـاه بــعد:    كه فراموشي را تا 1سال به تأخير مي اندازد.

نوشتن
 

هنگام مطالعه، هميشه قلم و کاغذي در دست داشته باشيد. چه آنچه که مي خوانيد رمان باشد چه شعر، چه مطالعه آزاد، چه کتاب درسي، اعم از حفظ کردني يا فهميدني. در يک مطالعه فعال و پويا، کمتر چيزي مي تواند به اندازه قلمي که در دست داريد، ذهن شما را درگير و متمرکز کند.

قلم، مهمترين ابزار شماست. با آن، همه چيز را يادداشت مي کنيد. اگر رمان مي خوانيد همين طور که جلو مي رويد در حاشيه کتاب و يا در کاغذي ديگر با نويسنده درگير شويد. اگر جايي برايتان خيلي جالب بود، در حاشيه بنويسيد: "چه جالب ! " اگر برايتان تعجب آور بود علامت تعجب بگذاريد. اگر برايتان سؤال برانگيز بود حتي مي توانيد در حاشيه، سؤال خود را مطرح کنيد و حتي در جايي نظرتان را اعلام کنيد. نظرتان را با نظر نويسنده مقايسه کنيد. يک مطالعه کننده فعال با قلم خود مدام با نويسنده درگير مي شود و عقايد و عواطف خود را خواه موافق خواه مخالف، به شکلي با نوشتن اعلام مي کند. خودتان را ملزم کنيد که با نوشتن، نظر خود را بگوييد.

 مرحله ازبركردن(مرور ذهني)  Recite

در اين مرحله دانشجو سعي مي كند بدون مراجعه به كتاب و از حفظ به يادآوري مطالب خوانده شده بپردازد و بار ديگر به سؤالهايي كه خود مطرح كرده پاسخ دهد.

در اينجا دانشجو بايد بتواند مطالب آموخته شده را در قالب كلمات براي خود بيان كند در غير اين صورت لازم است كه مجدداً به خواندن مطالبي كه آموخته نشده بپردازد.

مرحله از حفظ گفتن در پايان هر بخش انجام مي گيرد ووقتي    بخش هاي يك فصل به اتمام رسيد، به مرحله مرور كردن يا آزمون وارد مي شويم.

در موقع مرور در باره خلاصه نويسي ها تفكر كرده،آنـــــهاراازبر   مي كنيم،وسازمان آن را بخاطر مي سپاريم.

 مرحله ي تازه كردن مطالعه Refreshment

بعد از مرور سوم يعني زمانـــي كه تقريبــاً درس را كامل ياد گرفته و متوجه مفاهيم اصلي ونكات مهم آن شديد،خلاصه نويسي هاي خود را با كتاب وجــــزوه مطابقت مي دهيد،اگر نكته اي را كم نوشته ايد،اضافه مي كنيد.اگر مطلبي زائد است، حذف مي كــــــنيد و خلاصه هاي خود راكامل مي كنيد.

روش مطالعه   MRPQ5RTR

 انگيزش                                                   M – motivation

آمادگي                                                         R – readiness   

پيش مطالعه                                                    P – preview

سؤال گذاري                                                   Q – question      

خواندن اصلي                                                           R – read   

يادداشت برداري                                               R –record     

تعريف , باز گوئي , خود تدريسي      R – recitation     

دوره كردن                                                     R – review

فكر كردن , تعمق و پژوهش                              R – reading

آزمون                                                                         T – test

 مرور                                                                   R –review

  انگيزش motivation M -

آنچه برنده ها را از بازنده ها متمايز مي سازد همان ميزان انگيزه و علاقه آنها به انجام كار است .  از عوامل مهم انگيزش عبارتند از :

تعيين و تبين هدف و توجه دائمي به آن : فرد بداند زحمتي كه امروز مي كشد فردايي روشن براي او رقم خواهد خورد, هيچ مشكلي نمي تواند او را از صحنه بدر كند .

شناخت نسبت به موضوع يادگيري : شناخت جوانب و كاربرد هاي هر درس , مثلا اگر از درس شيمي خوشش  نمي آيد به كاربردهاي اين درس در صنعت و زندگي توجه كند .

ویژگیهای یک هدف خوب

کاملاً مشخص ،  تعریف شده ، واضح  ، همراه با جزئیات  ، منطقی  و با جرأت

مکتوب و  توسط خودتان تعیین شود ، بدون تکیه بر عوامل خارجی

قابل اندازه گیری

قابل تقسیم و شکسته شدن به اجزا و ایستگاههای کوچکتر

منطبق بر ارزش ها

با انگیزه های قوی تر و مناسب تر

زمان بندی شده

 قابل اجرا و دست یافتنی و دیدنی و قابل تجسم با جزئیات

متناسب با روحیات و امکانات شما

با شناخت دقیق و عمیق

ویژگیهای یک هدف خوب

SMARTER:

Specific اختصاصی است

Measurable قابل سنجش است

Acceptable قابل پذیرش است

Realistic منطبق بر واقعیات است

Time Frame زمانمند است

Extend قابل توسعه است

Reward   مشوق و انگیزاننده است

  آمادگي readiness    R-

براي مطالعه كردن مانند هر كار ديگري , يك سري مقدمات لازم است .

يك ركن اساسي مطالعه داشتن آرامش روحي و ذهني و تمركز حواس است .

  پيش مطالعه   P – preview

كتابي را كه براي خواندن انتخاب مي كنيد بايد حجيم بودن آن , سختي و آساني و نام نويسنده و ...... را بدانيد .

سؤال گذاري    Q – question

يك انديشه خلاق از پي سؤالات خلاق بر مي آيد .

سؤال گذاري قبل از خواندن , تمركز حواس را افزايش

   مي دهد.

قبل از اينكه درس يا مطالب خاصي را بخوانيد به سؤالهاي مطرح شده آن قسمت دقت كنيد.

خواندن اصلي        R – read   

در اين مرحله كتابي را كه براي مطالعه انتخاب كرده ايد , برداشته قبل از خواندن دقيق , مراحل چهار گانه بالا را به كار بگيريد .

فصل يا تعداد صفحاتي را كه مي خواهيد امروز مطالعه كنيد را مشخص كنيد, زمان مطالعه را مشخص كنيد و به نكات فرعي و استثنائي و پاورقي ها دقت كنيد .

  يادداشت برداري     R –record       

خواندن بدون يادداشت برداري بدترين روش مطالعه محسوب مي شود و باعث حواس پرتي , خستگي , انفعال در برابر كتاب , تنفر از درس بخصوص دروس فكري مي شود.

فوايد يادداشت برداري
 الف– ايجاد خلأ ذهني

تا خلأ نباشد، جذب، صورت نمي گيرد و هر خلأ، هميشه جذبي نيز به دنبال دارد. تا خالي نشويد نمي توانيد به درون بکشيد. اولين و مهمترين فايده يادداشت برداري، ايجاد خلأ ذهني است. آنچه را که از کتاب و نويسنده فرا مي گيريد، با نوشتن، بيرون بريزيد تا براي جذب مطالب بعدي آماده شويد.

در روان شناسي مطالعه و يادگيري، يکي از موانع يادگيري، "منع قبلي" است. منع قبلي يعني اين که مطالبي که شما قبلاً آموخته ايد، از تمرکز شما بر مطالب اخير و فراگيري اين مطالب، ممانعت به عمل مي آورند. مثلاً وقتي قرار است که شما ده نکته را به ترتيب فرا بگيريد، معمولاً نکات اوليه و ابتدايي چنان ذهن شما را به خود مشغول مي کنند که يادگيري مطالب بعدي و انتهايي دشوارتر مي شود. شما خودتان اين موضوع را تجربه کرده ايد.

ب– تحريک حافظه حرکتي
وقتي که مي نويسيد، دست و قلم شما حرکت مي کند. بنابراين نه تنها حافظه حسي و چشمي شما بلکه حافظه حرکتي شما نيز فعال مي شود و مطالب را بهتر به خاطر مي سپاريد. حال آن که وقتي يادداشت بر نمي داريد و صرفاً مي خوانيد، فقط حافظه حسي شما فعال است که مسلماً بازدهي شما در اين حالت کمتر است.

پ– از بين رفتن وسواس ذهني
وقتي که يک سري مطالب را پشت سر هم و دنبال هم مي خوانيد و مجبوريد همه آنها را به خاطر بسپاريد، ذهن شما وسواس پيدا مي کند: "مبادا مطالب قبل را فراموش کنم؟" و در نتيجه به جاي آن که به نکات جديد و تازه اي که مي خوانيد، توجه داشته باشد، به مرور دانسته هاي قبلي مشغول مي شود تا خيالش راحت شود که آن نکات فراموش نشده اند.

نوشتن هر مطلب پس از فراگيري، ذهن شما را آسوده مي کند. خيال شما راحت است که اين مطلب، جايي نوشته شده و فراموش نمي گردد و اين گونه شما با همان تمرکز اولين لحظات، به مطالعه خود ادامه مي دهيد

ت– تأکيد بر درک و فهم مطلب
توجه داشته باشيد که منظور ما از نوشتن اين نيست که به کتاب نگاه کنيد و رونويسي کنيد بلکه مي گوييم هرچه را که فرا گرفتيد و فهميديد، به زبان خودتان روي کاغذ بياوريد. حتماً بعد از آن که جمله اي را فهميديد بنويسيد آن هم نه به صورت جملات طولاني و متني کلي بلکه به صورت اشاره اي و کوتاه و مختصر.

ث– تداعي نوشته ها

در آخرين مرحله، به نوشته خود نگاه مي کنيد و همه چيز را به خاطر مي آوريد. يادمان هست که اين نوشته ها اشاره وار و مختصر بود. قصد شما اين است که با بياني اجمالي تر و ساده تر بين نوشته ها و مطالب کتاب ارتباط برقرار کنيد. تلاش شما براي برقرار سازي ارتباط ميان نوشته هاي مختصر و مفاهيم کتاب همان درگيري ذهني است. همان درگيري ذهني که براي تمرکز حواس به آن نياز مبرم داريم.

  تعريف , باز گوئي , خود تدريسي    Recitation

سؤالاتي را از خود بپرسيد , به صورت كتبي يا شفاهي جواب دهيد و نقاط ضعف خود را ياداشت كنيد و در جهت رفع آنها تلاش كنيد .

دوره كردن      R – review

پس از پايان هر فصل كتاب بايد آن را با حوصله و به سرعت مرور كنيم تا مطالب در حافظه دراز مدت حك شوند و جاي فرار برايشان باقي نماند .

   فكر كردن , تعمق و پژوهش     
               R – reading      

به طور خلاصه و به عنوان مثال , ارتباط بين    داده ها و كميت ها را در فرمولها كشف مي كنيد ، و شما در اين مرحله بايد يك كاشف به تمام معنا باشيد .

 از خود سؤال كنيد ؛ آيا فقط همين عناصر داراي اين خصوصيت بخصوصند يا نه .

  آزمون    T – test

امتحان چيزي به جز ارزيابي داده ها نيست .

بارها از خود امتحان بگيريد و نتايج هر امتحان را ياداشت كنيد و به نقاط ضعف و قوت خود پي ببريد و نقاط ضعف خود را اصلاح كنيد .

   مرور    R –review

پس از خواندن مطلبي و فرا گرفتن آن , فراموشي آن مطلب به سرعت آغاز مي شود .

بعد از آخرين مرور يك هفته بعد , سپس يك ماه بعد و دو ماه بعد به همين ترتيب ادامه دهيد تا مطالب در ذهن شما به همان تازگي روز اول باقي بماند .

روش مطالعه SQ3R

اين روش توسط فرانسيس. پي . رابينسون در سال 1946 در دانشگاه ايالتي اوهايو مطرح شد و شامل پنج مرحله است و تقريبا روشي شبيه به روش پس ختام است .

مراحل اين روش عبارتند از :

مرور يا بررسي رئوس مطالب   S(SERVEY)

پرسش                                Q(QUESTION)    

خواندن                                            R(READ)

از بر گفتن                                  ) R(RECITE

دوره يا تجديد نظر كردن        )        R(REVIEW

  مرور يا بررسي رئوس مطالب   S(SERVEY)

ابتدا عناوين كلي يا رئوس مطالب هر فصل را بخوانيد .

  پرسش     Q(QUESTION)

چنانچه فصل مورد مطالعه شما سؤال هايي دارد بكوشيد آن ها را پاسخ دهيد .

در غير اين صورت سعي كنيد . با توجه به رئوس مطالب خودتان سؤال هايي را طرح كنيد .

  خواندن        R(READ)

به دقت متن را با توجه به جدول ها ‏‏‏‏‎، نمودارها ، تفاسير و ... بخوانيد و سعي كنيد سؤال هاي قبلي را پاسخ دهيد .

خواندن يك كتاب درسي با خواندن يك رمان متفاوت است  و مستلزم اين مي باشد كه به تدريج كه پيش مي رويد از خودتان سؤال كنيد تا مطمئن شويد آن چه را خوانده ايد فهميده ايد .

دانشجويان اغلب مي گويند همين كه كتاب را زمين          مي گذاريم آن چه را كه خوانده ايم فراموش مي كنيم ، خوب است ، به خود تذكر دهيد كه به ياد آوريد و به منظور به خاطر سپردن بخوانيد .

حتما به كلمات وعباراتي كه درشت تر ، رنگي ، خوابيده و يا به گونه اي متفاوت نوشته شده است دقت كنيد ، زيرا اين امر به منظور يادآوري مهم بودن آن ها صورت گرفته است.

  از بر گفتن        ) R(RECITE
مطالب را براي خود يا دوستانتان از بر بگوييد.

اين امر به جلوگيري از فراموشي و تسلط شما بر موضوع ياد گرفته شده كمك مي كند .

  دوره يا تجديد نظر كردن   R(REVIEW)

مرور مكرر در يادآوري بسيار مهم است .

بهترين اوقات دوره كردن بعد از اولين مطالعه و درست قبل از امتحان است .

اغلب دانشجويان خوب به فواصل مطالب را دو يا سه بار دوره مي كنند . هر دوره شامل دوباره خواندن و از بر گفتن است .

 موانع مطالعه:

بي علاقگي وناآشنائي نسبت به موضوع.

عدم تمركز حواس.

هر گز وجود حاضر وغايب شنيده اي    من درميان جمع ودلم جاي ديگر است.

رعايت نكردن آداب وشرايط مطالعه.

توجه نكردن به مراحل و روش مطالعه.

بي نظمي د رمطالعه.

كمي فكري به جاي كيفي نگري.

  چه مقدار فهميده ام، نه آنكه چه مقدار خوانده ام.

 موانع مطالعه:

شخصيت گرايي به جاي حقيقت گرايي.

    توجه به آنچه گفته شده،نه آن كسي كه گفته است.

نوع نوشته وظاهر كتاب.

يكنواختي موضوع ومدت مطالعه.

 تأكيد روان شناسان:بهره وري كيفي وكامل از يك موضوع با مطالعه اي در حدود 30دقيقه .

پس از مدت 1.5 تا 2 ساعت خواندن استراحت 10 تا 15 دقيقه پيشنهاد    مي شود.  

پس از رفع خستگي با تغيير نوع كتاب يا موضوع، مجدداًبه مطالعه مشغول شويد.

راهنما نداشتن.

 شرط پيروزي:

اعتماد به نفس

كنترل اضطراب

اطمينان به موفقيت

روش هاي بهبود
تمركز حواس

 مقدمه:

همه ما توانايي متمركز شدن را داريم. نوشتن يك داستان، كشيدن نقاشي يا مجذوب يك فيلم سينمايي شدن، همگي به تمركز نياز دارند.

ولي گاهي اوقات، افكار شما پراكنده است و ذهنتان از موضوعي به موضوع ديگر كشيده مي شود. در چنين مواقعي است كه نياز داريد ياد بگيريد چگونه حافظه خود را تقويت كنيد.

تقويت حافظه عبارت است از يادگيري هاي منظم ذهني و مرتب كردن عواملي كه يكباره به ذهن ما خطورمي كنند.

 پرورش ذهن آشفته:

پرورش تمركز، يك مهارت است. پرتاب توپ بسكتبال به طرف حلقه، تايپ كردن و يا مطالعه ، نياز به مهارت دارند. يادگيري يك مهارت نيز نياز به تمرين و ممارست دارد. همانطور كه وقتي دارويي را مصرف مي كنيد ، در بدن بدون كمك شما عمل مي كند و با كارهاي شما تداخل پيدا نمي كند، در مورد يك موضوع هم همين طور است و نبايد با ورود افكار ديگر بر هم بريزد.

عمل تمركز، به تمرين احتياج دارد. شايد در هنگام شروع تمرينات ، ابتدا تغييرات كمي را حس كنيد، ولي پس از 4 تا6 هفته كه از پرورش ذهن و يادگيري مهارت ها گذشت، متوجه پيشرفت هاي قابل توجهي خواهيد شد و پس از مدت كوتاهي درمي يابيد كه چه سال هايي را براي تقويت حافظه و تمركز ذهن خود هدر داده ايد.

 براي شروع تمرينات ازاين تكنيكها استفاده كنيد:

1- حواست را جمع كن.

2- روش عنكبوتي.

3- فرصتي براي افكار مزاحم.

سعي كنيد از تكنيك هايي كه مفيد و مؤثر به نظر مي رسند، استفاده كنيد و حداقل به مدت3 روز آنها را به طور صحيح به كار ببنديد. اگر متوجه تغييرات كمي شديد، پيشنهاد مي شود تمرينات خود را ادامه دهيد، چون در تمركز ذهن شما مؤثر خواهد بود.همچنين مي توانيد در محيط اطرافتان نيز تغييراتي بدهيد كه ممكن است براي شما مفيد باشند.

1) حواست را جمع كن:

اين شيوه ممكن است ظاهراً ساده به نظر بيايد، ولي در عين حال بسيار مؤثر است. هنگامي كه حواستان پرت مي شود و ذهنتان سرگردان است، مرتب به خودتان هشدار دهيد كه " حواست را جمع كن". اين روش كم كم سبب مي شود كه توجه شما به موضوع مورد نظرتان جلب شود.

براي مثال، هنگامي كه در كلاس هستيد و ذهن شما را كنفرانس كلاسي، تكاليفي كه داريد، تاريخ، ساعت صرف غذا و يا هر چيز ديگري پر كرده، به خودتان بگوييد:" حواست را جمع كن و به كنفرانس توجه كن". به هر حال تا حدي كه ممكن است اجازه ندهيد تمركزتان به هم بريزد. و دوباره اين هشدار را پيش خودتان تكرار كنيد:" حواست را جمع كن".

هنگامي كه افكار مزاحم خود را پيدا كرديد، كم كم با تكنيك " حواست را جمع كن" به حال بر مي گرديد. اگر يك شخص معمولي باشيد، ممكن است اين عمل را صدها بار در هفته انجام دهيد. ولي طي روزهاي آينده مدت زماني كه افكار خاصي درذهن شما مي ماند، طولاني تر مي شود، يا به عبارت ديگر تمركزتان در مورد موضوعي خاص بالا مي رود. بنابر اين بايد صبور باشيد تا شاهد پيشرفت هاي خود در اين زمينه باشيد.

2) روش عنكبوتي:

اين روش نيز يكي ديگر از تكنيك هايي است كه پايه و اساس تمركز است و به شما كمك مي كند تا تمركز داشته باشيد و از حواس پرتي جلوگيري كنيد.

اگر تار عنكبوتي را تحريك كنيد، تار تكان مي خورد و عنكبوت نسبت به جنبش تار، از خود واكنش نشان داده و مي خواهد علت حركت را بيابد، ولي وقتي چندين بار اين عمل را تكرار كنيد، خواهيد ديد كه عنكبوت ، ديگر نسبت به حركت تار هيچ عكس العملي از خود نشان نمي دهد و متوجه مي شود كه حشره اي به دام او نيامده است.

اين روش را ياد گرفته و ذهن خود را پرورش دهيد و در برابر حواس پرتي تسليم نشويد. وقتي كسي داخل اتاق مي شود يا وقتي در با صداي بلند به هم مي خورد، نبايد به خودتان اجازه دهيد كه حواستان پرت شود. شما بايد تمركزتان را براي هدفي كه در ذهن داريد، حفظ كنيد.

مثلاً در يك كنفرانس كلاسي اجازه دهيد كه ديگران جلوي شما حركت كنند و سرفه كنند، بدون اينكه به آنها نگاه كنيد فقط بين خودتان و كنفرانس، تونل ارتباطي ويژه اي ايجاد كنيد و بگذاريد ديگران از اين تونل خارج باشند. و يا وقتي كه با كسي صحبت    مي كنيد، حواستان فقط به او باشد و به صورتش نگاه كنيد و از حرف هايي كه مي زند يادداشت برداريد. بگذاريد همه چيز از ذهنتان خارج شود و به هيچ چيز جز او توجه نكنيد.

3) فرصتي براي افكار مزاحم:

در طول روز ، زمان ويژه اي را به فكر كردن درباره مسائلي كه به ذهن شما خطور مي كنند و تمركزتان را به هم مي زنند اختصاص دهيد. به طور مثال ساعت 30/ 4 تا 5 بعد از ظهر زماني است كه شما مي توانيد به اين افكار بپردازيد. هنگامي كه اين افكار مزاحم در طول روز به ذهن شما خطور كرد و باعث نگراني شما شد، به ياد آوريد كه زمان ويژه اي را براي آنها در نظر گرفته ايد و اجازه دهيد كه از ذهن شما خارج شوند. كساني كه از اين روش استفاده كرده اند، توانسته اند 35 درصد از افكار مزاحم را در طول 4 هفته در خود كاهش دهند. اين تغيير بزرگي است.

 گام هاي اساسي اين روش عبارت اند از:

1-  زمان ويژه اي را هر روز به اين افكار اختصاص دهيد.

2 - وقتي افكار مزاحم وارد ذهن شما شدند، بدانيد كه زمان خاصي را براي فكر كردن به آنها گذاشته ايد.

3-  با تكنيك" حواست را جمع كن" هم مي توانيد اين افكار را از ذهن خارج كنيد .

4-  به خودتان اطمينان بدهيد كه در زمان مخصوصي حتماً به اين افكار مزاحم كه تمركز شما را بر هم مي زنند، فكر خواهيد كرد.

 روش هاي ذهني ديگر:

      1) چوب خط زدن براي افكار مزاحم:

كارت هاي كوچكي درست كنيد و آنها را به 3 قسمت مساوي تقسيم كنيد . يك قسمت را به صبح، يك قسمت را به بعدازظهر و قسمت سوم را به شب اختصاص دهيد. هربار كه تمركزتان به هم ريخت و حواستان پرت شد، يك خط در قسمت مخصوص به آن بكشيد. براي هر روز يك كارت براي خود تهيه كنيد.

وقتي به اندازه كافي ماهر شديد خواهيد ديد كه تعداد خط ها روز به روز كاهش مي يابد و اين واقعاً جالب و هيجان انگيز است.

 روش هاي ذهني ديگر:

2) زمان استراحت:

 استراحت كوتاهي براي خودتان در نظر بگيريد.

هنگامي كه استراحت مي كنيد، اكسيژن بيشتري به مغزتان      مي رسد. بلند شويد و براي چند دقيقه در اتاق قدم بزنيد. وقتي ما براي مدت طولاني مي نشينيم، خون بدن ما به دليل نيروي جاذبه، به طرف پايين ترين نقطه بدنمان، يعني پاها كشيده      مي شود.

ماهيچه هاي ما همانند يك پمپ عمل مي كنند و هنگامي كه ما راه مي رويم، خون را به طور يكنواخت به سرتاسر بدن ما      مي رسانند. در نتيجه، اكسيژن بيشتري به مغز مي رسد و باعث احساس شادابي و نشاط در بدن مي شود.

3) عوض كردن موضوع:

بسياري از دانشجويان به وسيله تغييردادن موضوع مطالعه، به تمركز شان كمك مي كنند. شما هم      مي توانيد موضوعات متفاوتي را در نظر گرفته و با عوض كردن عنوان درسهايي كه بايد مطالعه نماييد، آنها را منظم كنيد.

4) جايزه و پاداش:

هنگامي كه كاري را به طور كامل انجام داديد، به خودتان پاداش دهيد. كار شما ممكن است خيلي كوچك باشد و يا شايد يك مسئوليت بزرگ، كه شما بايد آن را به پايان برسانيد. پاداشي كه براي خودتان در نظر     مي گيريد، ممكن است قدم زدن در اطراف ساختمان، يك ليوان آب و يا خواندن يك مطلب جالب و خنده دار در روزنامه باشد.

براي پروژه هاي مخصوص ، مانند پروژه پايان ترم يا دوره كردن يك كتاب حجيم، پاداش و جايزه ويژه اي در نظر بگيريد كه اگر آنها را انجام داديد براي خودتان مثلاً يك پيتزاي مخصو ص بخريد، به سينما برويد و يا       بعد ازظهر را تلويزيون تماشا كنيد. بعضي از جايزه ها    مي توانند خيلي بزرگ باشند. از اين جوايز براي تكاليف سخت يا پروژه هاي طولاني استفاده كنيد. وقتي كار بزرگي را انجام داديد، از پاداش هاي معمولي استفاده نكنيد.

5) افزايش فعاليت ها:

اگر يك مطلب را سرسري بخوانيد، تمركز شما به راحتي برهم     مي ريزد. در عوض براي هر قسمت، سرتان را تكان دهيد و به دنبال پرسش بگرديد. براي اين مرحله بايد بگوييد" چگونه مي توانم سطح فعاليتم را در حين مطالعه بالا ببرم؟" سپس مطالعه كنيد تا جواب اين پرسش را پيدا كنيد. اين كار ساده را انجام دهيد. پرسش هايي كه براي هر قسمت طرح مي كنيد مركزيتي به افكار شما     مي دهند و باعث مي شوند كه روي مطلب مورد مطالعه مسلط شويد.

همچنين هنگامي كه درس مي خوانيد مي توانيد ليستي از پرسش ها را تهيه كنيد و براي پيدا كردن جواب پرسش ها، به درس گوش دهيد. هر از گاهي، مكان خود را تغيير دهيد. در جايي كه خيلي سرد است، ننشينيد. جا به جا شدن، به حركت خون در بدن كمك مي كند و باعث مي شود كه اكسيژن بيشتري به مغز شما برسد و شاداب و سرحال باشيد.

عواملي كه مي توانيد كنترل كنيد:

1- سطح انرژي خود را تعيين كنيد:

 چه زماني از روز، انرژي شما در سطح بالايي قرار دارد؟ چه زماني، انرژي شما پايين است؟ مطالعه درس هاي دشوار به انرژي زيادي نياز دارد. امروزه بيشتر دانشجويان مطالعه درسهاي سخت را به زماني كه خيلي خسته اند، به تأخير مي اندازند. وقتي شما خسته ايد، تمركز داشتن بسيار مشكل است و درس خواندن دراين مواقع نتيجه معكوس دارد. درسهاي مشكل بايد زماني مطالعه شوند كه انرژي شما در اوج خود قرار دارد. درسهاي آسان تر را مي توانيد بعد از درسهاي مشكل قرار دهيد.

2- نور:

استفاده از نور كافي درهنگام مطالعه يك عامل اصلي به حساب  مي آيد. براي اينكه چشمانتان خسته نشوند از نور مستقيم و همچنين نور خيلي كم استفاده نكنيد.

3- ميز و صندلي:

هنگام مطالعه ، روي يك صندلي معمولي كه خيلي راحت نباشد ، پشت ميز بنشينيد. روي تختخواب، درس نخوانيد . تختخواب براي خوابيدن و استراحت كردن است، نه براي درس خواندن!

4- وضع و حالت بدن:

 صاف و درست نشستن به تمركز شما كمك مي كند.

5- علامت و نشانه:

 اصلاً معطل نكنيد، همين حالا بلند شويد و برگه اي را روي در بچسبانيد و روي آن بنويسيد: " من به آرامش نياز دارم، لطفاً اجازه دهيد درس بخوانم يا ، لطفاً آرامشم را برهم نزنيد. متمركز شدن كار دشواري است. با رفتنتان به من كمك كنيد." بعضي از اشخاص بي ملاحظه ممكن است نسبت به خواهش هاي شما بي تفاوت باشند. از آنها بخواهيد بعداً بيايند. اگر آنها اتاق را ترك نكردند، تمرين كنيد كه نسبت به آنها بي توجه باشيد.

6- تلفن ها را جواب ندهيد:

 در هنگام مطالعه نسبت به تلفن ها بي تفاوت باشيد. بله، ممكن است شما يك تلفن را از دست بدهيد، ولي حفظ تمركز شما مهمتر است. ممكن است از اين به بعد اين روش درزندگي شما مفيد واقع شود.

7- كجا بهتر درس را مي فهميد:

 فكر كنيد كه كجا تمركزتان بالاست. اغلب، درس خواندن در جايي كه شما زندگي مي كنيد، دشوار است. بنابراين گوشه اي از يك كتابخانه را كه آرام است و دري وجود ندارد كه مردم مرتب از آن رفت و آمد داشته باشند و نه پنجره اي دارد كه منظره پشت آن باعث حواس پرتي شود را براي خواندن انتخاب كنيد. بعضي از دانشجويان هم در جايي كه زندگي مي كنند بهتر مي توانند درس بخوانند. در هر صورت، مهم خود شماييد.

8- شنيدن موسيقي:

در باره موسيقي نتايج ضد ونقيص فراواني منتشر شده است .منتهي اگر هنگام مطالعه نياز به موسيقي داريد نوعي از آن را انتخاب كنيد كه ضرب آهنگي نسبتاً يكنواخت داشته باشد. موسيقي هاي بي قاعده ، به راحتي ذهن را منحرف مي كنند. اگر از يك موسيقي يكنواخت استفاده كنيد صدايي كه در محيط اطرافتان پخش مي شود، حواس پرتي شما را به حداقل مي رساند. خلاصه اينكه درس خواندن با موسيقي گوش دادن جور نمي آيد.(هر سخن جايي وهر نكته مكاني دارد)

9- زماني كافي براي انجام دادن كارها:

 ابتدا تخمين بزنيد كه براي هر درس چند ساعت درهفته نياز به مطالعه داريد. سپس يك جدول زماني شامل تمام كارهايي كه بايد درطول هفته انجام دهيد، تهيه كنيد. مثل كلاسها، جلسات، غذاخوردن، لباس شستن و غيره. آنگاه يك زمان ويژه براي درس خواندن در جدول قرار دهيد. حالا وقتي درسي را مطالعه مي كنيد، نگران درس ها و كارهاي ديگرتان نيستيد. چون مي دانيد كه وقت كافي براي همه آنها داريد.

جدول زماني خود را طوري طراحي كنيد كه قابل تغيير باشد. مثلاً بتوانيد براي درسي كه به وقت بيشتري نياز دارد و مطالعه آن درس در زمان مخصوص انجام نشده تغيير كوچكي را در جدول زمان بندي ايجاد كنيد و به مطالعه خود ادامه دهيد. خلاصه اين كه مهارت تمركز به شما كمك مي كند كه به خودتان اطمينان داشته باشيد چون توانايي اين را داريد كه هر آنچه را قبلاً خوب به آن توجه كرده ايد و روي آن تمركز داشته ايد، به ياد آوريد.

مثال براي تمركز حواس:

آيا شما مهارت رانندگي را داريد؟

آيا گواهينامه رانندگي را اخذ نموده ايد؟

فرض كنيم، شما راننده اتوبوس ِخط واحد باشيد واز مبداء حركت كنيد ودر مسير راه:

ابتدا 3 نفر را سواركنيد

ودر ايستگاه بعدي 2 نفر را سوار كنيد

ودر ايستگاه بعدي 5 نفر را سوار كنيد

ودر ايستگاه بعدي2 نفر پياده شوند

ودر ايستگاه بعدي يك نفر سوار ويك نفر پياده شوند

ودر ايستگاه بعدي2 نفر پياده شوند

ودر ايستگاه بعدي 4نفر را سوار كنيد

مثال براي تمركز حواس:

سئوال:

چند نفر پياده شده اند؟

چند نفر سوار شده اند؟

در آخرين ايستگاه سرنشينان اتوبوس چند نفراست؟

در آخرين ايستگاه چند نفر پياده شده اند؟

اتوبوس در چند ايستگاه توقف داشته است؟

اسم راننده اتوبوس را نام ببريد؟

سن راننده اتوبوس را حدس بزنيد؟

آيا راننده اتوبوس مرد بوده يا زن؟

 منابع:

اقدسي،علي نقي.”چگونه مي توان پيروز شد؟(راز موفقيت)“.انتشارات سبزان.1382

سيف،علي اكبر.”روشهاي يادگيري“. نشر دوران.چاپ اول.1376

سليمي باهر،حسين،”گامي به سوي مطالعه“.انتشارات ياس نبي.1380

لاريك،نانسي.”چگونه بچه هايمان را به مطالعه تشويق كنيم؟“.مترجم:مهين محتاج.مقدمه وحواشي از احمد صافي.تهران:كانون پرورش فكري كودكان ونوجوانان.1366

خياباني،ناصر.”روش هاي مطالعه و يادگيري“.انتشارات شلاك.1381

فايند،جليل.”موفقيت تحصيلي“.انتشارات احرار.1382

نظري،مرتضي.”عوامل موفقيت تحصيلي“.انتشارات مدرسه.1373

فايند،جليل.”برنامه نويسي مغز وخود آموز جامع تند خواني،تقويت حافظه وروش هاي صحيح مطالعه“.نشر هادي.1375

 منابع:

1) آزمنديان،عليرضا،تكنولوژي فكر،ناشر:مؤلف،1381

2) اقدسي،علي نقي، چگونه مي توان پيروز شد(راز موفقيت)،انتشارات سبزان،1382

3) حقجو،محمد حسين، حفظ وتقويت حافظه،انتشارات فاطمه الزهرا،قم،1370

4) كارنگي،ديل وآلن،جيمز ، رمز موفقيت،ترجمه:محمد جواد پاكدل ومسعود ميرزايي،نشر پارسا،1381