هر موجودی در عالم هستى، نامی و نشانی دارد که با آن خوانده می‌شود. برای هرچیزی از قبیل گیاهان، حیوانات، جمادات و... داشتن نامی که مشخصه آن از دیگری باشد، ضرورت دارد. برای انسان که اشرف مخلوقات است، باید نامی برتر از دیگر موجودات انتخاب شود؛ نامی که فراخور شرافت و کرامت انسانی او باشد.
نامگذاری فرزندان، از نظر اسلام را در چند بحث می‌توان بررسی کرد:
1. نام نیکو گذاشتن؛
2. نامگذاری پیش از ولادت؛
3. سنت اهل بیت(ع) در نامگذارى؛
4. برترین نامها و حق برخی از آنها؛
5. نام‌های نکوهیده؛
6. دلیل نهی بعضی از نامها.
نام نیک گذاردن
امام کاظم(ع) می‌فرماید: «کسی خدمت پیامبر رسید و گفت: ای پیامبر خدا حق این فرزند بر من چیست؟ فرمود نام او و تربیت او را نیکو گردانی و او را در جایگاه تربیتی نیکویی قرار دهی».
حضرت ابی‌الحسن(ع) می‌فرمود: «نخستین نیکی پدر به فرزند خود این است که او را به اسم خوبی نامگذاری کند. البته مراقب باشید، اسم خوبی روی فرزند خود بگذارید».
نامگذاری پیش از ولادت
از امام علی(ع) نقل می‌کنند:
بر فرزندانتان، پیش از آنکه زاده شوند، نام بگذارید و اگر نمی‌دانید دخترند یا پسر، آنان را به نامهایی که هم برای پسر است و هم برای دختر بنامید؛ زیرا فرزندان سقط شده شما، اگر روز قیامت در حالی با شما دیدار کنند که نام بر آنها نگذاشته باشید، به پدر خود می‌گوید: «چرا بر من نام ننهادى؟» پیامبر خدا(ص) نیز محسن (فرزند سقط شده زهرا(س)) را پیش از آنکه به دنیا بیاید، نام نهاده بود».
سنت اهل بیت(ع) در نامگذارى
در سنن الترمذى، به نقل از عمرو بن شعیب، از پدرش و او از جدش نقل می‌کنند: «همانا پیامبر خدا(ص) به نامگذاری کودک در روز هفتم تولد و برگرفتن موی از او و عقیقه کردن، فرمان داد».
برترین نامها و حق برخی از آنها
پیامبر خدا(ص): «بهترین نامها، عبدالله و عبدالرحمان و نامهایی است که دلالت بر بندگی خدا دارند».
رسول اکرم(ص): «آگاه باشید که بهترین نامها، عبدالله و عبدالرحمن، حارثه و همام است».
پیامبر خدا(ص): «هرگاه فرزند را محمد نام نهادید، او را گرامی بدارید و در مجلس برایش جا باز کنید و کار او را زشت مشمارید».
پیامبر اکرم(ص): «هرگاه کسی را محمد نام نهادید، او را زشت مشمارید و با چهره در هم با او روبه‌رو نشوید و او را نزنید. مبارک باد خانه‌ای که در آن محمد باشد و مجلسی که در آن محمد باشد و هم‌سفرانی که در آنها محمد باشد».
در حدیثی از امام حسین(ع) نقل شده است که فرمود: «اگر صد فرزند داشتم، دوست می‌داشتم که همه آنها را علی بنامم».
رسول خدا(ص): «هیچ خانه‌ای نیست که نام محمد در آن باشد، مگر آنکه خداوند روزی آنها را بسیار می‌کند. پس هرگاه آنان را [محمد] نامیدید، آنان را نزنید و دشنام ندهید».
پیامبر خدا(ص): «هیچ خانواده‌ای نیست که نام پیامبری در آن باشد، مگر اینکه خداوند فرشته‌ای را برایشان برمی‌انگیزد تا آنان را از هنگام نماز صبح تا شب تقدیس کند».
امام صادق(ع): «کسی خدمت پیامبر رسید و گفت: «ای پیامبر خدا فرزندی برایم زاده شده است، او را چه بنامم. فرمود: او را به محبوب‌ترین نام نزد من بنام: حمزه».
امام کاظم(ع): «به خانه‌ای که در آن، مردی به نام یکی از اسم‌های محمد، احمد، على، حسن، حسین، جعفر، طالب، عبدالله یا زنی به نام فاطمه باشد، فقر وارد نمی‌شود».
امام باقر(ع): «درست‌ترین نامها آن است که به بندگى خوانده شود و برترین آنها نام پیامبران است».
نام‌های نکوهیده
پیامبر خدا(ص): «فرزندانتان را حَکَم و ابوالحکم ننامید؛ زیرا تنها حکم (داور) خداوند است».
رسول خدا(ص): «شهاب نام نگذارید؛ زیرا شهاب نامی از نام‌های دوزخ است».
رسول اکرم(ص): «پسرت را یسار و رباح و نجیح و افلح نام نگذار».
رسول اکرم(ص): «بدترین نامها ضرار، مُرّه، حرب و ظالم است».
امام باقر(ع): «همانا منفورترین نامها نزد خداوند، حارث، مالک و خالد است».
در مجمع الزوائد، به نقل از عبدالرحمن بن ابی‌سبره آمده است: «من و پدرم نزد پیامبر خدا رفتیم. حضرت به پدرم فرمود: این فرزند توست؟ او گفت: آرى. فرمود: نامش چیست؟ گفت: حباب. فرمود: او را حباب ننام؛ زیرا حباب، شیطان است، بلکه او را عبدالرحمن بنام».
دلیل نهی بعضی از نامها
برخی از روان‌شناسان بر این عقیده هستند که: اسم‌های بد و لقب‌های ناشایست، انگیزه حقارت می‌شود و همچون لباسی آلوده، در همه عمر سبب آزار روانی می‌گردد، زندگی را برای انسان ناگوار می‌کند، سرشکستگى، شرم و تحقیر پدید می‌آورد... و عقده‌های روانی و احساس حقارت ایجاد می‌کند.
پیامبر خدا(ص): «نام‌های مبارک و نافع و بشیر و میمون را ناخوش می‌دارم تا اینکه گفته نشود: مبارک، آنجاست؟ بشیر، آنجاست؟ میمون، آنجاست؟ و در پاسخ گفته شود نه».
در سنن ابی داوود، به نقل از محمد بن عمرو بن عطاء آمده است: زینب دختر ابوسلمه، از او پرسید: دخترت را چه نامیدى؟ گفت: او را برِّه (نیکوکار) نامیدم. گفت: پیامبر خدا(ص) از این نام نهی کرد. من بره نامیده شده بودم که پیامبر خدا(ص) فرمود: خودتان را نستایید. خداوند به اهل نیکی آگاه‌تر است. گفتند: او را چه بنامیم؟ فرمود: او را زینب بنامید.
