از پنجره به بیرون نگاه می‌كنی، از سرویس مدرسه پیاده می‌شود و در حیاط را باز می‌كند. زیپ كاپشنش مثل روزهای قبل​با وجود تاكید هر روز صبح تو باز است و كلاهش را دستش گرفته است. بدون عجله و آرام آرام قدم برمی‌دارد. چند وقتی است رفتارش تغییر كرده و همین نگرانت می‌كند.

هر چه فكر می‌كنی به یاد نمی‌آوری​ چند ماه پیش یا پارسال همین موقع یا...؟ به ذهنت فشار می‌آوری كه از چه زمانی رفتار فرزندت تغییر كرده؟ اما تلاشت بیهوده است چون خوب می‌دانی این تغییر در یك شب اتفاق نیفتاده. فقط به خودت آمدی و دیدی كه دیگر وقتی از در خانه وارد می‌شود خودش را در آغوشت نمی‌اندازد.

دیگر سیر تا پیاز اتفاقات مدرسه را برایت نمی‌گوید. گاهی در خودش فرو می‌رود و ترجیح می‌دهد بیشتر وقتش را با دوستانش بگذراند. گاهی از لباس پوشیدنت، غذا خوردنت و رفتارهای اجتماعی‌ات ایراد می‌گیرد.

هنوز مرد نشده، اما احساس می‌كنی آن پسر بچه دیروز نیست. تاریخ تولدش را مرور می‌كنی و یادت می‌آید او مدتی است وارد نوجوانی شده و یاد حرف‌های استادت می‌افتی: «بلوغ روزگار، برزخ است!» اما با خودت می‌گویی: «برزخی برای او یا برزخی برای من؟»

صدای در آسانسور می‌آید، پسرت به طبقه پنجم رسیده و تو مثل هر روز در را به رویش باز می‌كنی و مرد كوچكی را نگاه می‌كنی كه دارد بزرگ می‌شود.

بلوغ، دورانی است كه گذر از آن برای دختران و پسران با مسائل خاصی همراه است كه گاهی همین مسائل، روزهای برزخی را برای نوجوان و والدین او می‌سازد، اما گذر از این مرحله برای رسیدن به بزرگسالی اجتناب‌ناپذیر است و یك عبور آرام و حل منطقی مشكلات این دوران می‌تواند به داشتن دوران جوانی موفق و شاد كمك كند، اما چگونه می‌توانیم به فرزندمان كمك كنیم تا بی‌دغدغه از این روزها بگذرد؟

در قدم اول باید شناخت بیشتری از ویژگی‌های این روزها داشته باشید. یادتان هست وقتی متوجه شدید قرار است صاحب فرزند شوید، یكی از كارهایی كه انجام دادید این بود كه كتابی مخصوص تغذیه در دوران بارداری و همچنین ویژگی‌های جنین در هر مرحله خریداری كردید و خواندید. دوران بلوغ از دوران جنینی ناشناخته‌تر است و این شما را نیازمند مطالعه و مشاوره با افراد صاحب‌نظر می‌كند.

این دوران، زمانی است كه فرزندان‌تان مثل كودكی‌شان رفتار نمی‌كنند، شاید فكر كنید كه از شما فاصله گرفته‌اند و شاید این تغییر رفتار برایتان سخت باشد اما گذر از كودكی و وارد شدن به دنیای بزرگسالان كار چندان ساده‌ای نیست.

به گفته یكی از دانشمندان،‌ بلوغ یك تولد مجدد است چرا كه در هر حال، این مرحله با مجموعه‌ای از تغییرات در جسم و روح و روان ظهور می‌كند و فرد را، نه می‌توان كودك دانست و نه در طبقه بزرگسال جای داد. بنابر​این مرحله بلوغ خود سر آغازی است برای زندگی نوین.

این تعریف یك چشم‌انداز كامل از بلوغ است و معنی دیگر آن این است كه جای نگرانی نخواهد بود، اما به شرط آن‌كه شما بعد از شناخت ویژگی‌های این دوران در گام‌های بعد​ در كنار او باشید و به او كمك كنید.

این تغییرات، ناگهانی است و بخش فیزیكی آن كاملا مشهود است. آنقدر كه برای خود نوجوان هم كمی عجیب خواهد بود و مخصوصا بلوغ جنسی كه شما (والد همجنس) باید اطلاعات كافی را به او بدهید، در غیر این صورت منابعی چون گروه همسال به كمك او می‌آیند كه چندان خوشایند نیست.

تغییرات فیزیكی فرزند شما بسته به این‌كه دختر یا پسر باشد متفاوت است، اما مشكل اصلی تغییرات روحی و تلاطم درونی نوجوان است كه چون ظاهرا دیده نمی‌شود، ممكن است به آن توجه كافی نداشته باشید.

دوران بلوغ، روزگار سوال‌های مهمی است كه خیلی از آنها را نوجوان​تان مطرح نمی‌كند و برخی از آنها را می‌گوید و در چنین مواقعی عكس‌العمل شما بسیار مهم خواهد بود.

بپذیرید كه او دیگر چون كودكی، فكر و اعتقاد شما را نمی‌پذیرد و دوست دارد مقابل خیلی از مسائلی كه تا دیروز برایش قابل قبول بود، یك علامت سوال بزرگ بگذارد. می‌خواهد با منابع قدرت در خانه و مدرسه مقابله كند و شاید رفتارهایی از او سر بزند كه باعث نگرانی‌تان شود، اما باید بدانید و درك كنید كه او در حال پاسخگویی به مهم‌ترین سوالات زندگی‌اش است.

پایان دوران بلوغ، وقتی او وارد جوانی بشود باید به یك هویت مستقل دست پیدا كند و این اتفاق نمی‌افتد مگر آن‌كه بتواند برای سوالاتی چون: از كجا آمده‌ام، آمدنم بهر چه بود؟ پاسخ‌های قانع‌كننده‌ای بیابد.

فرزند شما گاهی عصبانی و گاهی بی‌حوصله خواهد بود. شاید تنهایی را ترجیح دهد و شاید بیش از حد به دوستانش وابسته باشد، مهم این است كه شما به‌عنوان خانواده او، صبور باشید، غوغای درونی‌اش را بشنوید و با رفتارهای درست خود، این تولد دوباره را در كنار او تجربه كنید.

منبع : سلامت نیوز

دوره نوجواني با تحولاتي همراه است كه خانواده‌ها با رعايت نكاتي مي‌توانند اين دوره را بدون تنش و همراه با آرامش سپري كنند.

روان‌شناسان خلوت گزيني را يكي از ويژگي‌هاي دوره نوجواني مي‌دانند. با وجود افزايش احتمال ابتلا به افسردگي در اين سنين به دليل تغيير هورمون ها  و برخورد نادرست والدين، نبايد خلوت​گزيني نوجوانان را نوعي افسردگي تلقي كرد.

بايد دانست كه خلوت​گزيني ناشي از دوران نوجواني فرصتي مناسب براي انديشيدن نوجوانان است كه والدين مي‌توانند با كسب اطلاعات و مطالعه اين دو مهم را از يكديگر تميز دهند.

والدين حتما بايد فرصتي را براي گفت‌وگو و شنيدن صحبت‌هاي فرزندان خود اختصاص دهند، ولي در اين فرصت و ارتباط بايد دقت داشته باشند كه موقعيت آنان را درك كنند و درصدد تحميل نظرات خود به آنان نباشند.

براي برقراري رابطه موفق با نوجوانان لازم است تا از بزرگنمايي و يادآوري اشتباهات، ناكامي‌ها و سهل‌انگاري آنان پرهيز شود و در مقابل با برجسته كردن دلبستگي‌ها، رفتارهاي شايسته و موفقيت‌ها زمينه‌هاي حس افتخار را در نوجوانان ايجاد و با اين عمل موجبات افزايش رفتارهاي شايسته و كاهش رفتارهاي ناشايست آنان را فراهم كنيم.

توجه به علايق و درك احساس نوجوانان توسط والدين، جدا از نقش تاکیدی يا تكذيبي موجب برقراري ارتباطي مطلوب‌تر و ايجاد آرامش در نوجوانان مي‌شود.

از ديگر راه‌هاي اصولي در برخورد با نوجوانان عدم واكنش شديد نسبت به رفتارها و صحبت‌هاي آنان است، زيرا هدف نوجوانان از برخي رفتارها جلب توجه والدين است.

بیشتر محققان، سن بلوغ را در دختران، بین نه تا شانزده سالگی و در پسران، بین ده تا هفده سالگی می دانند و باید این نکته را متذکّر شویم که دختران، زودتر از پسران وارد مرحله بلوغ شده، زودتر نیز از این مرحله گذر می کنند.

الف . تحولات جسمی

شروع مرحله بلوغ در پسر و دختر با یک مجموعه تغییرات بیولوژیک (زیستی) همراه است. در این مرحله طرح عمومی بدن در پسران و دختران دستخوش تحوّل ناگهانی می شود.

در پسرها شانه ها پهن تر می گردد، چربی اضافه دستها و پاها از بین رفته، بر حجم ماهیچه ها افزوده می شود و نیروی آنها نیز افزایش می یابد، رویش مو در پشت لبها شروع شده، به تدریج، چانه و گونه را نیز دربر می گیرد. در عین حال، رویش مو در سینه و دیگر اندامها نیز آغاز می شود و صدای پسران، بَم و به اصطلاح، مردانه می شود.

در دخترها بزرگ شدن باسن و سینه ها و سپس رویش مو در اعضای مختلف، آغاز می شود. به طور کُلّی فعالیت بیش از پیش غدد داخلی باعث ایجاد تحولات ناگهانی در اندام نوجوان می شود و این فعالیت در غدد جنسی، بارزتر است، به طوری که در این هنگام، ظهور نخستین علائمِ عادت ماهانه در دخترها و اوّلین احتلام شبانه در پسرها مشاهده می شود.(3)

ب . تحوّلات روانی و عاطفی

1 . زودرنجی و احساساتی بودن

: در این دوران، کوچک ترین انگیزه ای نوجوان را به جنب و جوش درمی آورد و باعث عکس العملهایی مثل: بی نظمی، قهر، پرخاشگری، یا برعکس: دلباختگی و عاشق پیشگی می شود که معمولاً غیرمعقول و اغراق آمیز است.

2 . کمرویی، گوشه گیری و درون گرایی

: بعضی از نوجوانان به علّت ظهور علائم بلوغ، خود را دور از اجتماع نگه داشته، در گوشه نشینی به سر می برند و گاهی هم دچار ضعف حافظه و یادگیری شده، اُفت تحصیلی پیدا می کنند.

3 . دوگانگی روانی

: حالتی است که نوجوان به دو عاطفه متضاد، دچار می شود ؛ یعنی از یک طرف، موضوعی را تصدیق می کند و در همان حال از طرف دیگر، آن موضوع را تکذیب می کند. به عبارتی نوجوان با موضوعاتی روبه رو می شود که دارای دو جنبه هستند. یک جنبه آنها در نوجوان، ایجاد علاقه می کند و جنبه دیگر، عدم رغبت و میل را در او به وجود می آورد. این تعارض در نوجوان، ایجاد اضطراب و ناراحتی خواهد نمود ؛ زیرا نمی داند کدام یک را باید انتخاب نماید.

مثلاً نوجوان فکر می کند موقع آن رسیده است که مسئولیتهای اجتماعی را قبول کند ؛ ولی از سوی دیگر می ترسد که قادر به انجام دادن آنها نباشد.

4 . برتری جویی و جلب توجّه دیگران

: تقلید، رقابت، انتقام جویی، بحث و استدلال، خودرأیی، خودنمایی و امثال اینها که در اکثر نوجوانان ظاهر می گردد، بیشتر به منظور اثبات شخصیت برتر خود نسبت به دیگران است. این حالت، ناشی از آن است که نوجوان می خواهد برای خود، استقلال و شخصیت مستقلّی کسب کند.

5 . تصوّرات و تخیّلات

: تصوّر و تخیّل در نوجوان، تقریبا غیرقابل اجتناب است. علّت اینکه نوجوانْ بیشتر غمگین به نظر می رسد، عملی نشدن غالب تصوّرات و تخیّلات وی است. او دائما در زمینه زندگی فعلی و آینده اش نقشه هایی را برای خود طرح می کند که اکثرا به حقیقت نمی پیوندند. به همین علّت بر فشارهای درونی او اضافه می شود. اگر خیالات نوجوان بر حسب اتفاق، صورت حقیقت به خود بگیرد، آشکار می شود. در غیر این صورت، در وجود او مدفون گشته، به غصّه و اندوه یا حتی گاهی به ترس، تبدیل می شود.

6 . اَعمال منفی و مخالفت جویی

: اکثر نوجوانان یا به علت تغییرات فیزیولوژیکی یا بر اثر برآورده نشدن امیال و هدفهای خود، گاهی برای اثبات شخصیت و برتری خود، دست به لجاجت، نافرمانی و خصومت با اجتماع می زنند و هر چیزی را با عینک بدبینی نگریسته، حالت منفی و مخالف به خود می گیرند. به طوری که بعضی از دانشمندان اصولاً دوران بلوغ را دوره «زندگی منفی» نامیده اند.(4)

بلوغ و هویّت یابی

اکنون با توجه به مطالبی که ذکر شد و ویژگیهایی که از دوره نوجوانی بیان گردید، به تبیین رابطه بین هویّت یابی و شخصیت یابی با دوران بلوغ و نوجوانی می پردازیم:

الف) نوجوانی یک دوره انتقال است. در طیّ هر محله انتقالی، وضع و جایگاه فرد، مبهم است و نوعی سرگردانی درباره نقشهایی که فرد انتظار دارد آنها را ایفا نماید، وجود دارد.

ب) نوجوانی دوره تحوّل همزمان و ناگهانی فیزیکی (جسمی) و روانی است. توأم بودن این تحوّلات ناگهانی باعث می شود که هماهنگی بین جسم و روان نوجوان از بین رفته، او را در معرض یک انقلاب فکری و روانی قرار دهد.

ج) نوجوانی، مسئله آفرین است. در این دوره غالب نوجوانان به سختی از عهده حَلّ مسائل خویش برمی آیند. این امر به دو دلیل است:

اوّل اینکه در تمام دوران کودکی مسائل آنها به وسیله والدین، حَل شده است درحالی که در دوره نوجوانی بیشتر مسائلشان به خودشان واگذار می شود، با اینکه تجربه لازم را در این مورد کسب نکرده اند.

دوم اینکه نوجوانان دوست دارند مستقل باشند. بنابراین با عقاید والدین، مخالفت می کنند. لذا این دوره، دوره پرحادثه ای برای آنها محسوب می شود.

د) نوجوانی دوره دوری از واقعیّت است. نوجوان به علّت خیالبافی و تصوّرات بیش از حد، و همچنین توجّه به گذشته خود و آینده ظاهرا مبهم و ترسناک خویش، کمتر به زمال حال توجّه دارد و همین مسئله، او را از واقع بینی دور می کند.

در نهایت، دوره نوجوانی و بلوغ، دوره سردرگمی و گمگشتگی است. دوره ای که نوجوان در هر لحظه به سویی کشیده می شود و قوّه تشخیص و تصمیم محکمی ندارد و تا حدّ زیادی رابطه اش با واقعیّت، قطع می شود. لذا این دوره را «دوره بحران هویّت» نامیده اند.

اگر نوجوان با راهنمایی والدین و مربیان بتواند بر مشکلات دوران بلوغ فائق آید، آهسته آهسته خواهد توانست از این بحران خارج شود و خود را به ثبات شخصیت و هویّت برساند. در غیر این صورت، خود را در گرداب بزرگی گرفتار می بیند که یارای نجات از آن را ندارد و این حالت تا بزرگسالیِ او ادامه می یابد و در نتیجه، وی فردی خواهد شد که دچار اختلال هویّت و شخصیت است.

بنابراین، دستیابی به هویّت پایدار و شخصیت سالم، نتیجه گذراندن سالمِ دوران بلوغ و نوجوانی است.

چنان كه اطلاعات كافي درباره ي دوره ي جواني و نوجواني داشته باشيم و با راه كارهاي اين دوره آشنا شويم خلأها و بحرانها را بشناسيم، اميدها وآرزوها را پيدا كنيم، بهتر مي توانيم به در خواست هاي مربوط به اين دوره پاسخ مثبت بدهيم.

در اين زمينه، نوجوان ابتدا بايد با ويژگي هاي مهمّ دوره آشنا باشد. نوجواني غالباً به عنوان دوره ي ميان كودكي و بزرگسالي تعريف مي شود. نوجواني دوره ي انتقال است؛ يعني عبور از مرحله اي از رشد به مرحله اي ديگر و همان گونه كه تغييرات بدني آرام پيش مي رود، نگرشها و رفتارها نيز تغيير مي يابد. سرعت تغييرات باعث مي شود نوجوان نسبت به استعداد وعلاقه اش چندان مطمئن نباشد و به طور جدّي احساس بي ثباتي كند. آنچه در زمان كودكي مهمّ بود، اكنون كمتر اهميت دارد. اغلب جوانها از مسئوليت هايي كه با استقلال همراه است، هراس دارند. نوجواني زمان جست وجوي هويت است. مي خواهد بداند او كيست؟ چه نقشي در جامعه دارد؟ آيا مي تواند روزي همسرخوبي باشد؟ نوجوان آرمانگرا است. دوست دارد بهتر از آن چه هست، خود را باور كند.

وقتي نوجوان با ويژگي ها آشنا شد متوجه مي شود كه بايد در ابعاد زير براي پرسش هاي خود پاسخي پيدا كند و اطلاعاتي را به دست آورد.

1ـ اطلاعات جسمي و فيزيولوژيكي:

از نظر جسمي چگونه است؟ بايد چگونه باشد؟ آيا از لحاظ فيزيولوژيكي انساني طبيعي است؟ توجه به وضع ظاهري به خصوص در سال هاي اوليه ي نوجواني، از اهميت فراواني برخوردار است. تغييراتي كه در رويش مو، رشد اعضاي مختلف بدن و... پيش مي آيد، نوجوان را به خود مشغول مي كند و چنانچه پاسخ مناسبي دريافت كند، آرام مي شود.

دختر هيجده ساله اي ميگويد: من كلاس دوّم ابتدايي بودم كه يك روز متوجه وضع غير عادي خود شدم، نمي دانستم چه بگويم و با چه كسي حرف بزنم. بله، چيزي را كه آن روز نمي دانستم چيست و بعدها حقيقت آن را فهميدم، همان مسئله ي بلوغ بود. وقتي با ترس و لرز، ماجرا را به مادرم گفتم، كتك سختي خوردم. در حالي كه هيچ تقصيري نداشتم. ولي مادرم مي گفت: چرا اين مسئله حالا پيش آمده است؟ هنوز زود است. حال مي فهمم كه من دچار بلوغ زودرس شده بودم. نه من و نه مادرم هيچ يك اين موضوع را نمي دانستيم.[1]

2ـ اطلاعات مربوط به زمان تكليف:

نوجوان بايد درباره ي احكامي كه مكلّف است انجام دهد، شناخت كافي داشته باشد. مباحث مربوط به دوران بلوغ، علايم آن، مسئله ي تقليد، همچنين خلاصه اي از احكام طهارت، غسل، وضو، تيمم، نماز، روزه و...كه شامل دوران ابتدايي بود از مسائلي كه نوجوانان بايد بدانند. افزون بر آن بايد احكام مربوط به عادت ماهيانه، اقسام غسل ها، علّت تشريع احكام كه در روايات آمده، مسائل مربوط به پوشش زنان در اسلام و همچنين مطالبي راجع به حيوانات حرام گوشت وحلال گوشت ومسائل مهم ديگر را ياد بگيرد.

روز مهمّ تكليف را بايد در ذهن و باور جوان جاودانه ساخت. ارزش گذاري و عظمت آفريني براي روز تكليف ضروري است.

سيد بن طاووس به فرزندش مي فرمايد: فرزندم روز تكليف را به خاطر بسپار و آن را براي هميشه گرامي بدار و هر سال در چنين روزي، در راه خدا صدقه بده؛ اطعام كن و شكر خداي را بجا آور كه به تو توفيق بزرگ تشرّف به بارگاهش را عنايت فرموده است.[2]

آگاهي نوجوان از مسئله ي بلوغ امري ضروري است. گرچه بيشترخانواده ها مردّدند كه آيا در اين زمينه سكوت اختيار كنند يا سخن بگويند. برخي از والدين ترجيح مي دهند در موقعيّتي قرار نگيرند كه مجبور باشند مسائلي را بازگو كنند و اگر به ناچار در بعضي موارد پاسخي اجمالي بيان كنند، نگران اين مسئله هستند كه در آينده چه پيش خواهد آمد. ولي واقعيت اين است كه دختران بايد اطلاعات درستي در اين زمينه داشته باشند تا آمادگي لازم را براي رو به رو شدن با واقعيت ها پيدا كنند.

بي اطلاعي نوجوان از مسائل بلوغ، پيامدهاي منفي به دنبال دارد. غافلگير شدن، ترس، غم و اندوه، احساس گناه، تقويت آلودگي، انتقال اطلاعات غلط، انحرافات اخلاقي، مريضي و... از آثار منفي بي خبري است.

يكي از روز نامه هاي كثيرالانتشار اين خبر را به چاپ رسانيد كه دختر نوجوان 13 ساله اي به دليل بي اطلاعي از مسئله ي بلوغ وعادت ماهيانه، دست به خودسوزي زد و معصومانه جان باخت.

بنابراين، شناخت صحيح نوجوان از مسئله ي بلوغ و تكليف، ايجاد آرامش مي نمايد.

3ـ شناخت خصوصيات عاطفي در نوجوانان:

نوجوان، آماده ي بروز عكس العمل هاي هيجاني و عاطفي است. اصولاً عكس العمل ها تندتر از ضربه هاي هيجاني است؛ يعني نوجوان بيش از جرمي كه مجرم انجام داده او را جريمه مي كند. در اين دوره حساسيّت ها و زود رنجي ها بيشتر ديده مي شود. نوسان هاي عاطفي از بزرگترين مشخصه هاي اين دوره است كه در بسياري از موارد با برخورد نامناسب بزرگسالان مواجه مي شود و نوعي پريشاني عاطفي به وجود مي آيد. نوجوان عموماً قاطعيّت و پايداري هميشگي را ندارد. اين دوران را برخي از روان شناسان[3] دوره ي خواهش هاي متضاد، نام نهاده اند و مظاهر ضد و نقيض در رفتار نوجوانان را از خصيصه هاي دوران بلوغ مي دانند و در چارچوب مفهوم " طوفان و فشار " بيان مي كنند.[4]

گاهي احساسات متفاوتي براي نوجوان پيدا مي شود كه گاهي اميدوار و گاهي نااميد است؛ اما غالباً احساسات منفي دارد و يعني حالت نا اميدي او را احاطه كرده و بيشتر به دنياي درون خود گرايش پيدا كرده است و سر در گريبان عزلت فرو برده است. البته تنهايي براي فكر و تمركز انديشه فرصت ارزشمندي است ولي چنانچه بيش از اندازه شود، روحيه ي نوجوان تضعيف مي شود. پس، از يك طرف نيازمند تفكر وتمركز در انديشه است و از سوي ديگر، بزرگسالان نبايد از او غفلت كنند و بايد مراقب حالات و روحيات او باشند.

خيال پردازي از ويژگي هاي اين دوره است. نوجوان تصور مي كند واقعيت هاي دنياي خارج در عالم خيال قابل دسترسي است. چنانچه نيروي تخيل از حالت اعتدال خارج شود، به نوعي بيماري منجر مي شود كه در اصطلاح به آن " ميتوماني" مي گويند كه در دختران نوجوان بيشتر ديده ميشود و به نوعي دروغ پردازي افسانه اي علاقه پيدا مي كند. مدام مي بافد و مي گويد، زندگي اش را بافتني هاي ذهني پر مي كند. او مي خواهد خود را بشناسد، ولي درگير تخيلات است و زماني مي تواند به واقعيت دست پيدا كند كه گفتگوي صميمانه ي اطرافيان، مجموعه ي افراد خانواده و دوستان پخته، او را توانايي ببخشد.

دوستي هاي افراطي از مشكلات بزرگ اين دوره است. گر چه اصل دوستي مسئله ي خوب و پسنديده اي است اما هر چه از تعادل دور شود، رنگ مي پراند. اين نوع گرايش نيز متأسفانه در دختران بيشتر است. هميشه بايد به فكر پيش گيري بود؛ زيرا درمان بسيار سخت تر است. پس بايد انديشيد تا دوستي به افراط گرايش نيابد.گاهي بايد عمداً تنها شد و از قيد و حصار با هم بودن رها گشت.

4ـ آشنايي با مسائل غريزي جوانان:

در نوجوان ممكن است عشق هاي متفاوتي پديد آيد. عشق عاطفي (ملكوتي) و عشق شهواني از جمله ي اين عشق هاهستند. منظور از عشق پاك و ملكوتي، عاطفه و محبت و علاقه به فردي ديگر است كه جنبه ي جسماني و شهواني ندارد و با نوعي تحسين و احساس فداكاري همراه است. موريس دبس اين نوع تمايلات را "عشق هاي افلاطوني" مي نامد.[5] عشق شهواني، به دنبال عشق عاطفي پيدا مي شود و بيشتر به مسائل همگام با لذت منتهي مي شود.

بلوغ جنسي غالباً زودتر از بلوغ رواني فرا مي رسد كه مي تواند خطراتي را براي نوجوان به وجود آورد بايد از خطرات آگاه بود و از رفتارهاي ناپسند دست كشيد. براي ارضاي جنسي بشر يك راه بيشتر نيست و آن ازدواج است. پس اگر زمينه هاي ازدواج فراهم نيست، بايد با تلاش هاي فردي و اجتماعي، راه را بر ظهور اين غريزه حداقل چند سالي بست و به هنرهاي ديگر چشم دوخت. خطاطي، آرايشگري، ورزش و... مي تواند جايگزين خوبي باشد. بايد از انزوا بيرون آمد، اراده را تقويت كرد و فرصت هاي اجتماعي را شناخت. جلوگيري از رفتارهاي محرّك لازم است. حساسيت مسئله به حدّي است كه پيامبر گرامي اسلام (ص) مي فرمايد: "پسر بچّه و دختر بچّه ي شش ساله را نبوسيد. و زنها از بوسيدن پسر بچّه اي كه سنّ او از هفت سال گذشته است، خودداري كنند."[6]

علي (ع) مي فرمايد: "وقتي دختر بچه شش ساله شد، مرد نامحرم حق ندارد او را ببوسد و نمي تواند او را در آغوش بگيرد.[7] " سعدي مي گويد:

پسر چون زده بر گذشتش سنين ز نامحرمي گو فراتر نشين

بر پنبه آتش نشايد فروخت كه تا چشم بر هم زني خانه سوخت[8]

بنابراين از در آغوش گرفتن شديد حتّي دوستان بايد پرهيز كرد. لباس هاي نامناسب، نگاه هاي ممتد و عدم رعايت حدود مي تواند زمينه ي فساد باشد. سنّ مناسب براي ازدواج، گرچه وابسته به شرايطي است و نمي توان سنّ دقيقي را پيش بيني كرد، امّا از آن جا كه بلوغ رواني و پختگي دختران را مي توان در سنين 18و19 سال به انتظار نشست. مناسب است ازدواج در حدود اين سن انجام گيرد. كه البته دقّت هاي فراوان و اطلاعات ضروري براي اين مرحله از طريق گفت وگو با بزرگترهاي خانواده، پيداكردن ملاك هاي ثابت و مطالعه كتاب هاي مفيد مناسب است. پاسخ فراگيرتر در جواب سؤال شما كه درباره نگراني از آينده و تأخير در سنّ ازدواج بود، آمده است.

5ـ آشنايي با مسائل مربوط به خانواده:

خانواده و نوجوان علاقمند هستند دوران هم زيستي مناسب فضاي زندگي خانوادگي را پر كنند.خانواده هايي كه در ابتداي زندگي، روابطي خوب و در سطح عالي دارند، در ارتباط با نوجوانان خويش موفقترند. نوجوان از هماهنگي توأم با الفت و محبت در خانواده الگوي عملي پيدا مي كند و دقيقاً خانه براي اين نوجوانان مسكن و محلّ آرامش است.

رابطه خانواده با نوجوانان بايد ازحالت عمودي به وضعيتي افقي نزديك شود. يعني به جاي اين كه هميشه امر و نهي، فرمان و دستور در كار باشد و از بالا به پايين حكم صادر شود، رابطه اي بر اساس همدلي، تفاهم ودرك وضعيت نوجوانان حكم فرما باشد.

البته فرزندان نيز بايد موقعيت خانواده را درك كند. انتظار نداشته باشند والدين از تجربه خود صرف نظركنند و صرفاً به خواسته ها، گفته ها، انديشه ها و توقعات فرزندان دل ببندند. اين درحقيقت فاصله گرفتن از كمال و نزديك شدن به نقطه صفر است. اين مطلب را بايد درك كنيم كه پدر و مادر دلسوز فرزند هستند و عموماً خوب مي فهمند و اين كه هرجا برخلاف ميل ما عمل مي كنند لزوماً به معناي مخالفت با ما يا كج فهمي نيست، بلكه براي آن ها ممكن است شرايطي وجود داشته باشد كه ما ازآن بي خبريم. اينها انديشه هاي صحيح تحليل رفتار پدر و مادر است. بله، در بعضي از موارد ممكن است كج فهمي وجود داشته باشد كه وظيفه فرزند راهنمايي مؤدبانه و محترمانه است. اگر فرزند بتواند سخن حقّ خود را با نهايت محبت به والدين منتقل كند آن هم در زمان و مكاني مناسب، تأثير پذيري والدين در اين صورت كم نيست. حال اگر با تمام تلاش ما، در بخشي از موارد، خانواده به نتيجه اي كه فرزند انتظارش را مي كشد نبود، بايد به والدين حق داد كه بر اساس فهم خود عمل كنند. حتماً روزي كه شما مادر شويد، اين سخن را با تمام وجود خواهيد پذيرفت.

6ـ آشنايي با فضاي تحصيلي و نياز به تعلق به گروه:

نوجوانان به دنبال پيدا كردن نام و فرار از تنهايي زياد به دنبال ارتباط با گروه همسال است تا در ميان آنان موقعيت كسب كند و امتياز بگيرد. محيط مدرسه، دوستان همكلاسي اوقات فراغت، مربيان و معلمان و فعاليت هاي فوق برنامه نيز در ساختار شخصيتي نوجوانان تأثير مي گذارد.از همين جا پاسخ سؤال ديگر شما درباره آينده نظام تعليم و تربيت روشن مي شود. از يك سو مسائل ژنتيكي و ارثي همراه با فضاي خانوادگي، و از سوي ديگر گروه هم سال و تأثيرات محيطي در تربيت نوجوان نقش اساسي دارد. اگر مي خواهيم بدانيم تربيت به كجا مي رود، بايد ببينيم نوجوان چه شناختي از وضعيت جسمي، عاطفي، جنسي، خانوادگي و حيات اجتماعي خود دارد. در جامعه اي زندگي مي كنيم كه براي تربيت فرزند نيك به تلاش هاي جدّي والدين قبل از تولّد و پس از تولّد نيازمنديم و از سوي ديگر انتخاب محيط، دوستان و... در تربيت نوجوانان نقش بسزايي دارد.

7ـ آخرين نكته، شناخت ارزشها:

نوجوان، در دوران بلوغ به مسائلي كه آن سوي طبيعت وجود دارد توجه مي كند و مي خواهد پشت پرده را ببيند. از دنياي ماديات بگذرد و جهان آخرت، ايده آل هاي اخلاقي و مسائل غير طبيعي را بشناسد. "دوريس اودلوم" مي گويد: يك نوجوان بدون زمينه مذهبي و ديني، شبيه به كشتي بدون سكّان است.[9] نوجوان به دنبال ستاره است. از الگوها و اسوه ها لذّت مي برد. اين الگوها نوجوانان را به ارزش هاي معنوي راهنمايي مي كند. پس نوجوانان تمام اعتقادات قبلي خود را كه از خانواده و ديگران گرفته بودند، باز شناسي مي كند و با طرحي نو به مسائل نگاه مي كند، اين مسئله عيب نيست حتي اگر به ضعيف شدن بعضي از باورها و سنت هاي اجتماعي منجر شود. ارزش هاي پايدار براي نوجوانان مطمئن تر و فرح بخش تر است.