خواستگاری رفتن، رفتاری است که هر چند در زمان ها و مکان های مختلف کمی متفاوت است، اما بطور کلی در اکثر موارد شباهت هایی به هم دارد.
طبق آداب و رسومی نانوشته در بیشتر موارد پسرها و خانواده های آنان پیش قدم می شوند و جواب نهایی با دختر خانم است. دین ما دستور مستقیمی درباره ی نحوه ی خواستگاری ندارد اما تلویحا بر پیشنهاد ازدواج از جانب مردان صحه گذاشته است ولی دستوری مبنی بر منع شرعی خواستگاری توسط دختران ندارد. اینکه دختر می تواند از پسر مورد علاقه ی خود خواستگاری کند، یا اینکه بهتر است دختر منتظر پسر بنشیند تا از او خواستگاری به عمل بیاید از دیر باز در بین اصحاب دانش طرفداران و مخالفانی داشته و نظریاتی در این باره بیان شده است که در این بخش به آن اشاره خواهد شد.
شهید آیت الله مطهری در لزوم اینکه مرد باید به خواستگاری زن برود، می گوید :
اینکه از قدیم الایام مردان بعنوان خواستگاری نزد زنان می رفته اند و از آنان تقاضای همسری می کرده اند، از بزرگ ترین عوامل حفظ حیثیت و احترام زن بوده است. طبیعت، مرد را مظهر طلب و عشق و تقاضا آفریده است، و زن را مظهر مطلوب بودن و معشوق بودن. طبیعت زن را گل و مرد را بلبل، زن را شمع و مرد را پروانه قرار داده است. این یکی از تدابیر حکیمانه و شاهکارهای خلقت است که در مورد غریزه مرد، نیاز و طلب، و در غریزه زن ناز و جلوه قرار داده است و ضعف جسمانی زن را در مقابل نیرومندی جسمانی مرد، با این وسیله جبران کرده است. خلاف حیثیت و احترام زن است که به دنبال مرد بدود. برای مرد قابل تحمل است که از زنی خواستگاری کند و جواب رد بشنود تا بالاخره زنی رضایت خود را به همسری با او اعلام کند، اما برای زن که می خواهد محبوب و معشوق مورد پرستش باشد و از قلب مرد سردرآورد تا بر سراسر وجود او حکومت کند، قابل تحمل و موافق غریزه نیست که مردی را به همسری خود دعوت کند و احیانا جواب رد بشنود و سراغ مرد دیگری برود.
به عقیده ویلیام جیمز فیلسوف معروف آمریکایی، حیا و خودداری ظریفانه زن غریزه نیست، بلکه دختران حوا در طول تاریخ دریافتند که عزت و احترامشان در این است که به دنبال مردان نروند، خود را مبتذل نکنند و از دسترس مرد خود را دور نگه دارند. زنان این درس ها را در طول تاریخ دریافتند و به دختران خود یاد دادند.
این حالت اختصاص به جنس بشر ندارد، سایر موجودات نیز همینطورند؛ همواره این ماموریت به جنس نر داده شده است که خود را دلباخته و نیازمند به جنس ماده نشان دهد. ماموریتی که به جنس ماده داده شده این است که، با پرداختن به زیبایی، لطف و خودداری و استغناء ظریفانه، دل جنس خشن را هرچه بیشتر شکار کند و او را از مجرای حساس قلب خودش و به اراده خودش در اختیار خود بگمارد.
