منزلت انسان در كلام امير الموءمنين عليه السلام

منزلت انسان در كلام امير الموءمنين عليه السلام

اميرالمؤمنين در سه بيت شعر، در مقام معرفى انسان برآمده‏اند. انسان وقتى خود را بشناسد، حاضر نمى‏شود خود را با غير وجود مقدس حضرت حق معامله كند. اميرالمؤمنين مى‏فرمايد : اگر وجود انسان را در يك كفه ترازو بگذارند و همه دنيا را در يك طرف ديگر، اگر كسى راضى شود كه خود را در برابر همه دنيا بدهد، به بد تجارتى دست زده است :

« لَبِئْسَ المَتْجَرُ أَن تَرى الدُّنيا لِنَفْسِكَ ثَمَناً »¹⁵.
بدترين سوداگرى اينست بهاى خود را دنيا قرار دهد .

قيمت شما در اين عالَم خدا است. كسى كه خود را بشناسد، قيمت خود را بشناسد و جايگاه خود را بشناسد، خود را با هيچ چيز غير از خدا معامله نمى‏كند. درِ اين گونه معامله هم همواره به روى مردم باز است. امروز كه حكومت اسلامى برپا است، اين در، به آسانى به روى همه باز است. در زمان فرعون‏ها و نمرودها هم باز بود. حتى در دربار خود نمرود و فرعون هم در باز بود. آن جا هم اگر بشر مى‏گفت: من اين قدر در محاصره قدرت فرعونى بودم كه نمى‏توانستم متخلق به اخلاق الهى باشم، آن جا هم مى‏گفتند: دروغ مى‏گويى.

روز عاشورا سى هزار نفر در كربلا بودند. آيا مى‏توانستند از عمر سعد سرپيچى كنند يا نمى‏توانستند؟ يقينا مى‏توانستند. نمونه آن را هم پروردگار نشان داد كه مى‏توان سرپيچى كرد، مى‏توان از دفتر اشقيا وارد دفتر سعدا شد. اين مقامات، براى همه انسان‏ها هست. هيچ انسانى نمى‏تواند به پروردگار دروغ بگويد.

درد و درمان

اميرالمؤمنين در آن شعر كه منسوب به آن حضرت است مى‏فرمايد :

من به تو دانايى و آگاهى بدهم كه وجود خودت به تنهايى مركز همه داروهاى شفابخش است: «دوائُك فيك ولا تَشْعُر». بدان كه ساختمان وجودى تو، خود يك داروخانه الهى است. نگاه كنيد كه در اين داروخانه، چه داروهايى چيده شده است : فطرت، وجدان، عقل، ذهن، قوه خيال، روح و از همه بالاتر، قلب و حالات. از جمله حالات آن، كمال‏خواهى و در كمال‏خواهى هم بى‏نهايت‏خواهى. همه داروها در وجود خود تو است : «و دائُك عَنْك ولا تَبْصُر» ؛ همه بيمارى‏ها هم از خود تو است. چشمت را باز كن و با دارويى كه دارى، بيمارى‏ها را به سرعت درمان كن. يك بيمارى خطرناك، جهل است.

خودشناسي

استاد حسين انصاريان