این روزها به طور مرتب اخباری ناراحت كننده در مورد افزایش احتمال ناباروری و عقیمی زنان و مردان جوان ایرانی مطرح می‌شود و دائما می‌شنویم كه فلان ماده یا فلان وضعیت باعث افزایش احتمال ناباروری می شود. در این پرونده به طور كامل اخبار مرتبط با این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌ایم و نظر دو متخصص را هم در مورد ناباروری‌های مردانه و زنانه جویا شده‌ایم.
جراحی‌هایی كه باروری را به خطر می‌اندازند
جراحی‌ها اهمیت بسیاری در باروری آقایان دارند. برای مثال برخی از آقایان مبتلا به بیضه نابجا هستند. در این حالت، بیضه در محل خود که پوسته اسکروتوم است قرار نگرفته و ممکن است کانال اینگوینال یا داخل شکم باشد که با انجام جراحی پایین آورده می‌شود. اگر این جراحی بعد از یک سالگی انجام شود و نابجایی بیضه دوطرفه باشد ممکن است که فرد در آینده دیگر بچه‌دار نشود اما اگر یک طرفه باشد احتمال بچه‌دار شدن برای او وجود دارد. همچنین اگر فرد سابقه جراحی ترمیم فتق داشته باشد ممکن است لوله ترشحات او که معمولا داخل فتق قرار دارد به اشتباه در ترمیم گرفته باشد. علاوه براین سابقه ضربه به بیضه، پیچ‌خوردگی بیضه که هم در نوزادی و هم در بلوغ شایع است، سابقه جراحی لگن، جراحی مثانه، جراحی پروستات در سن بالا و بیماری هیپوسپادیاس (نابجایی سوراخ ادرار) در کودکان می‌تواند باعث ناباروری شود.
اولین مرحله تشخیص ناباروری
برای بررسی یک مرد نابارورعلاوه بر آزمایش‌های عمومی، آزمایش اسپرم نیز انجام می‌شود. حجم اسپرم معمولا 5/1 تا 5 سی‌سی است. درمورد غلظت اسپرم تا 2 سال پیش گفته می‌شد تعداد اسپرم باید در هر میلی‌لیتر بیشتر از 20 میلیون باشد اما امروزه 15میلیون هم نرمال تلقی می‌شود. در مورد حرکت اسپرم نیز باید بیشتر از 50درصد از اسپرم‌ها حرکت رو به جلو داشته باشند. از نظر شکل هم باید بیشتر از 30درصد اسپرم‌ها شکل نرمال داشته باشند. بعد از بررسی اسپرم اگر تعداد اسپرم‌های فرد کمتر از 10 میلیون باشد باید از لحاظ هورمونی نیز بررسی شود. بررسی هورمونی شامل FSH ،LH و پرولاکتین می‌شود. در این بررسی‌ها اندازه‌گیری هورمون تستسترون از لحاظ علمی توجیه چندانی ندارد و لازم نیست که حتما ارزیابی شود. علاوه براین، می‌توان تست‌های هورمونی مربوط به هیپوفیز را نیز انجام داد. پس از بررسی‌های آزمایشگاهی می‌توان ازبررسی‌های رادیولوژیکی نیز بهره برد. همچنین اگر فرد در تخلیه مشکل داشته باشد، می‌توان برای بررسی پروستات و سوراخ‌‌هایی که ترشحات از آنها به داخل مجرا خارج می‌شود از سونوگرافی مخصوصی به نام TRUS استفاده كرد.
3 علت اصلی ناباروری در خانم‌ها
ناباروری در خانم‌ها علل بسیار متفاوتی می‌تواند داشته باشد اما به طور کلی 3 عامل اصلی در آن دخیل هستند: اختلالات تخمک‌گذاری، اختلالات لوله‌های رحمی و اختلالات رحم. همانطور که می‌دانیم معمولا در روز چهاردهم هر ماه یک تخمک تشکیل شده و آزاد می‌شود و اگر اسپرم در نزدیکی آن وجود داشته باشد، با لقاح اسپرم و تخمک جنین حاصل می‌شود. بعد از آن در داخل رحم لانه گزینی انجام شده و بارداری رخ می‌دهد. عده‌ای از خانم‌ها به دلایل مختلفی در تخمک‌گذاری‌شان دچار مشکل می‌شوند. برای مثال اختلالات تخمدان، کم‌کاری تخمدان، بیماری پلی‌کیستیک تخمدان، اختلالات هیپوفیز و عدم ترشح هورمون‌ها و فرستادن سیگنال‌های لازم برای تحریک تخمدان از طرف مغز می‌توانند تخمک‌گذاری را به تاخیر انداخته یا از ایجاد آن جلوگیری کنند.
البته این مشکلات درمورد بیماری پلی‌کیستیک تا حدودی قابل درمان است. اما در مواردی که تخمدان به طور کامل کار نمی‌کند و نارسایی شدید دارد مجبور می‌شویم از روش‌های کمک‌باروری استفاده کنیم. یکی از علت‌های شایع ناباروری در خانم‌ها اختلالات لوله‌های رحمی است. تخمک از طریق این لوله‌ها نزدیک رحم می‌آید و اسپرم را در داخل لوله ملاقات می‌کند و از آنجاست که جنین تشکیل می‌شود و داخل رحم می‌آید. اگر لوله‌های رحمی که راه ارتباط تخمک با اسپرم هستند بر اثر عواملی ازجمله عفونت، بارداری خارج رحمی قبلی، کاهش حرکات مژه ها یا نازک شدن جدار داخلی لوله‌ها، دچار مشکل شده باشند ممکن است باعث ناباروری شوند.
فست‌فودها شما را عقیم می‌كنند
عامل دیگر ناباروری وجود اختلالات در رحم است. رحم محل لانه‌گزینی است و کمتر مواردی می‌تواند روی آن تاثیر بگذارد اما اخیرا هورمون‌های زیادی که در مواد غذایی و گوشت‌ها استفاده می‌شود و همچنین افزایش مصرف فست‌فودها توسط خانم‌های جوان باعث شده است آنومالی‌های رحم از جمله فیبروم‌های رحمی یا پولیپ‌های رحمی بیشتر رخ دهند. این فیبروم‌ها از جنس عضله رحم هستند و مانند بافت مجاور خود خونرسانی ندارند؛ بنابراین اگر جنین تشکیل شده روی فیبروم بنشیند احتمال سقط وجود دارد. گاهی اوقات دستکاری‌های قبلی رحم از جمله انجام سقط یا زایمان‌های بسیار مشکل همراه با چسبندگی و عفونت می‌توانند باعث ایجاد سندرم آشرمن در داخل رحم شوند که با چسبندگی شدید داخل رحم همراه است و لانه‌گزینی را تقریبا غیرممکن می‌کند.
وقتی بدن جنین را قبول نمی‌کند!
عوامل متعدد پراکنده دیگری هم هستند که می توانند باعث نازایی شوند از جمله اختلالات سیستم ایمنی بدن. در صورتی که سیستم ایمنی بدن خانم نتواند جنین را که نیمی از آن از طرف همسر است به طور کامل قبول کند و آن را به عنوان یک جسم خارجی تشخیص دهد،دفعش می‌کند.
علاوه براین اختلالات سیستم انعقادی نیز می‌تواند باعث نازایی، سقط‌های مکرر یا سقط‌های زودرس شوند. اگر افزایش میزان لخته داشته باشیم ممکن است جنین تشکیل شود و در داخل رحم هم نفوذ کند اما به علت تشکیل لخته در پشت جنین خونرسانی به آن متوقف شده و جنین سقط شود. عوامل محیطی هم در نازایی بسیار موثر هستند. برای مثال سیگار کشیدن، تماس با مواد سمی از جمله سرب و آلودگی‌های هوا می‌توانند بر باروری اثر بگذارند. متاسفانه در 10 تا 15درصد از موارد ناباروری دلیل خاصی برای آن تشخیص داده نمی‌شود. به عبارت دیگر تخمک‌گذاری مرتب است، لوله‌ها باز است، رحم نرمال است و اسپرم همسر هم نرمال است اما باروری اتفاق نمی‌افتد و با انجام تمامی تست‌های موجود هم نمی‌توانیم به علتش پی‌ببریم. در این موارد می‌توان از روش‌های کمک باروری استفاده کرد. هم اکنون می‌توان گفت در قرن 21 بسیاری از نازایی‌ها قابل درمان هستند و عده بسیار کمی از افراد ممکن است با هیچ کدام از این روش‌ها پاسخ نگیرند.
بلوتوث موبایلتان را خاموش كنید
مصرف داروهای ضدافسردگی سطح هورمون پرولاکتین یا هورمون ترشح شیر را افزایش داده و عادت ماهانه را به هم می‌ریزند. از طرف دیگر سطح استروژن خون را کاهش می‌دهند و می‌توانند باعث کم‌کاری یا نارسایی تخمدان شوند و احتمال سقط را افزایش دهند. بالا بودن هورمون شیر نیز می‌تواند باعث کم کاری تخمدان، کاهش هورمون استروژن و سقط شود. استرس نیز روی کارکرد تخمدان اثر مستقیم دارد. هنگام استرس مقدار زیادی هورمون‌های آدرنالین و نوروآدرنالین از غده فوق کلیه ترشح می‌شود که این خود باعث تنگی عروق اعضای بدن از جمله رحم و تخمدان می‌شود. در مورد تاثیر امواج موبایل بر باروری نیز باید گفت که هنوز مکانیسم اثر این امواج ناشناخته است و مهم‌ترین توصیه به خانم‌ها این است که بلوتوث موبایل‌شان خاموش باشد زیرا امواجی که از طریق بلوتوث ساطع می‌شود بسیار مضر است. همچنین مواقعی که استفاده‌ای از موبایل ندارند برای مثال شب‌ها که خواب هستند موبایل‌شان را در فاصله 1/5 تا 2 متری از خود قرار دهند. علاوه براین بهتر است که از مایکروفر حداقل استفاده را داشته باشند.
استفاده موقت، خطر دائمی؟
قرص‌های ضدبارداری معمولا باعث نازک شدن جدار رحم می‌شوند. برای مثال اگر یک ماه بعد از قطع این قرص‌ها بارداری اتفاق بیفتد از آنجایی که جدار رحم نازک است احتمال لانه‌گزینی جنین در جداره رحم کاهش پیدا می‌کند و ممکن است سقط رخ دهد. قرص‌های ضدبارداری اورژانس نیز اگر به مقدار کم درحد یک تا دو بار در سال استفاده شوند خطر بسیار کمی دارند و احتمال ناباروری را زیاد نمی‌کنند به خصوص نوع جدید آن که حاوی پروژسترون است. اما به طور کلی خوردن قرص‌های ضدبارداری برای مدت طولانی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. این هورمون‌ها با دوز بسیار بالا وارد بدن می‌شوند و ممکن است بعد از قطع قرص، فرد برای 3 تا 6 ماه دچارقطع عادات ماهانه شود زیرا این قرص‌ها ترشح هورمون پرولاکتین را افزایش می‌دهند و از این طریق باعث کاهش تخمک‌گذاری می‌شوند.
