آشنائی با غارهای موجود در استان زنجان

غار کتله خور

غار كتله خور در دل كوه‌هاي آهكي جنوب استان در پنج كيلومتري بخش گرماب از توابع شهرستان خدابنده واقع شده است. فاصله اين غار با مركز شهرستان 85 كيلومتر است. گرماب از طرف شرق با استان همدان و از جانب غرب با استان كردستان همرز است. اين منطقه به بخش افشار يا قشلاقات معروف است و ساكنان آن از ايل معروف به شاهسونهاي افشاري تشكيل يافته‌اند.

غار كتله خود يكي از زيباترين جاذبه‌هاي طبيعي ايران مي‌باشد كه در 165 كيلو متري زنجان واقع شده است اين غار به طول تقريبي 10 كيلومتر در بهار سال 1331 هجري شمسي توسط يك هيات كوهنوردي و با همكاري مرحوم سيد اسداله جمالي شناسايي و كشف شد. براي دسترسي به اين غار بايد از آبادي‌هاي كرسف و زرين رود گذشته و با پشت سر گذاشتن گرماب، در قسمت شمال اين منطقه به دهانه غار رسيد. دهانه اين غار در ارتفاع 11 متر از سطح مسيل كه مشرف بر آن است، قرار گرفته و در وضعيت ضلع قطري معادل 40/1 متر ارتفاع دارد. ابتداي غار تا عمق 150 متري، شبيه به راسته بازارهاي معمولي است، با اين تفاوت كه عناصر و اندامهاي آن اندكي از بازار كوچكتر مي‌باشد. كف اين قسمت را لايه ضخيمي از خاك و خاكستر پرنموده است. از عمق 150 متري تا عمق 700 متري گشايش به نسبت زيادي در غار حاصل شده و شعب متعددي بوجود آمده است. در مكانهايي كه از ريزش مصون مانده استالاگيتها و استالاگميتها خودنمايي مي‌كنند. استالاگيتها و استالاگميتها با ارتفاع 30 الي 40 متر از كف و سقف غار قرار گرفته‌اند كه با شنيدن صداي موزون قطرات آب، آهنگهاي دلپذير و مناظر بديعي، چشم و گوش گردشگر را به خود جلب مي‌كند. پس از عبور از اين قسمت، منطقه وسيع و مسطحي ظاهر مي‌شود كه به شبستان مساجد شبيه است. در اين بخش، در ضلع شرقي آن، استخر آبي به ابعاد 20×35 متر (با آب زلال و گوارايي) قرار گرفته است. آثار جمع‌آوري شده از اين غار، سفال شكسته‌هاي سطحي و پراكنده است. با توجه به وسعت غار و مقايسه آن با غارهاي تاريخي شناخته شده و موقعيت مكاني آن و از همه مهمتر، وجود لايه تاريخي ضخيم در ابتداي غار تا عمق 150 متري و مطالعه آثار جمع‌آوري شده، اين محل مي‌تواند يكي از پناهگاههاي انساني در دوران سنگ و دوران آغاز ادبيات باشد.

در حال حاضر، غار كتله خور توسط استانداري زنجان اداره مي‌شود و در چند سال گذشته فعاليتهايي در خور توجهي جهت ايجاد تسهيلات براي بازديد كنندگان صورت گرفته است. داخل غار تا فاصله 2 كيلومتري، برق رساني شده و تسهيلات روشنايي و عبور و مرور آسان، فراهم گشته، چندين راهنما براي هدايت بازديد كنندگان در اين محل به كار گماشته شده‌آند. در چند محل صعب‌العبور در داخل غار چند مورد پل نصب گرديده است كه بازديدكنندگان از روي آن عبور مي‌كنند. يك واحد اقامتي و پذيرايي در محوطه غار احداث و در حال بهره‌برداري مي‌باشد. اين غار بيشتر در فصول بهار و تابستان مورد بازديد قرار مي‌گيرد اما در فصول پاييز و زمستان نيز دسترسي به آن امكانپذير است.

غار زرین

غار آهکی زرین غار، یکی از زیباترین غارهای کشف شده استان زنجان می باشد که در ضلع غربی جاده ترانزیت زنجان – همدان و در 35 کیلو متری شهرستان خدابنده مشرف به روستای زرین رود بین روستاهای داش بلاغ و آق بلاق و در طول محور غارهای علیصدر و کتله خور قرار گرفته است این غار در اسفند ماه سال 1384 بعد از زلزله منطقه فوق توسط مردم روستا شناسایی و به کارشناسان منطقه گزارش گردید.

هیئت کوه نوردی استان به سرپرستی یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان اولین گروهی بودند که در اردیبهشت ماه سال 1385 از غار بازدید و بررسی های اولیه را انجام دادند. براساس اطلاعات هیئت کوه نوردی این غار دارای یک ورودی بوده که ارتفاع این ورودی 1850 متر از سطح دریا می باشد ولی ارتفاع درونی آن در نقاط مختلف متفاوت است برخی از قسمتها تنگ و تاریک می شود که باید به حالت سینه خیز از آن عبور کرد. قسمتهای ورودی این غار کاملاً خشک است که بعد از رسیدن به قسمتهای پایین تر با چشمه هایی مواجه می شویم که این چشمه ها رابط بین طبقه فوقانی و تحتانی غار می باشند. آبی بسیار سرد و قابل شرب با عمق های متفاوت 1 تا 40 متر در آن وجود دارد. هوا در داخل غار جریان دارد و با طی مسافت طولانی تنفس مشکل نمی شود.

این غار دارای چندین طبقه است که دو طبقه آن شناسایی شده و دارای تونل های فرعی و استالاکتیتها و استالاگمیتها و ستونهای بسیار درگذرگاههای اصلی و قندیلهای مخروطی آویزان از سقفها می باشد که بر اثر داشتن ناخالصی رنگهای متنوعی به خود گرفته اند و آنهایی که ترکیباتی به همراه نداشته اند به صورت بلورهای شیشه ای بسیار شفاف خوشه ای و درختی دیده می شوند.

از جمله ویژگیهای بارز و اساسی این غار که با غارهای مشابه در منطقه آن را متمایز می سازد این است که غار زرین غار خشکی و آبی است و دریاچه های متعدد در دالانهای آن وجود دارد.

دیگر اینکه قندیلهای غار زرین غار زنده و در حال رشد می باشند که این خود عاملی است در جهت زیباتر شدن غار چرا که خالص بودن آهک موجب شفافیت و عبور نور از قندیل می شود.
طبق نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان قدمت این غار هنوز مشخص نیست در صورت بهره برداری از این غار می توان آن را به یکی از جاذبه های توریستی و گردشگری استان زنجان تبدیل کرد.

غار خرمنه سر

اين غار در شهرستان طارم و در كوه بلند خرمنه‌سر در سمت شمالي روستاي شاه‌نشين قرار گرفته است. ارتفاع اين كوه 2700 متر و داراي چشمه‌سارهاي زيادي است. در نزديكي قله كوه خرمنه‌سر، دهانه مشبك و پنجره مانند و به نسبت وسيع غار خرمنه‌سر واقع شده است. در قسمت مدخل غار، حفره بزرگي وجود دارد كه همانند اتاقي در ميان حفره‌هاي كوچك احاطه شده است.

در داخل اين اتاقها، آثار زيستي شامل سفالهاي شكسته و پيه‌سوزهاي شكسته قديمي ديده مي‌شود. مطالعات باستانشناسي در مورد اين غار حكايت از دو دوره استقرار انسان دارد. دوره اول را ابزار و ادوات سنگي و تيغه‌هاي سنگ چخماق متعلق به زندگي غارنشيني انسان پيش از تاريخ تشكيل داده كه قدمت آن به دوره پيش از هزاره پنجم قبل از ميلاد مي‌رسد.

غارتاریخی گلجیک

این غار در35کیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان در ارتفاعات مشرف به روستای حاج ارس ازتوابع شهرستان زنجان واقع شده است.

درحال حاضر دسترسی سواره به آن امکان ندارد.این غارعظیم بطورطبیعی ازفرسایش سنگهای آهکی موجود درغارپدید آمده وبا داشتن آب وهوای منا سب داخل آن مامن انسا ن دوران پیش ازتاریخ است
ابعاد آن 700 متر وبه ارتفاع تقریبی 50 متر قرار گرفته. داخل غار آثار زینتی انسان دردوره آشولین تا بردوستین متعلق به شانزده تا سی هزار سا ل قبل ازمیلاد را نشا ن می دهد.

درداخل غار ابزار ادوات تیغه های سنگی واستخوان حیوانات شکاری به مقدار فراوان دیده می شود .
آنچه که بیشتر ازهمه درخور بررسی مطالعه واهمیت است آثار معماری موجود درداخل غار ومحصور نمودن فضاهای زینتی تعیین حریمها ومطرح بودن مالکیت در آن می باشد.که به نظر می رسد احداث حدود 4 کیلومنتر راه دسترسی سواره را جهت انتقا ل تجهیزات وبررسی دقیق سیستماتیک ضروری می نماید.

مضا فا بر اینکه صخره های جنوبی غار از سنگهای مرمر سبز بسیار ارزنده تشکیل گردیده که می تواند مورد

بررسی وبهره برداری واستخراج قرار گیرد .

با توجه به قدمت وچشم انداز این غار می تواند با اصلاح مسیر دسترسی وایجاد امکانات در مسیر منطقه و داخل غار از مناطق مهم تفرجگاهی وگردشگری استان قرار گیرد .امید است در اینده ای نزدیک بتواند ا ز قابلیتهای این غار همچون سایر غارها مانند کتله خوراستفاده نمود