قالی ترکمن این میراث ماندگار و دیرین گذشتگان اکنون با احترامی مثال زدنی به نماد و افتخاری برای ملت ترکمنستان تبدیل یافته بطوریکه زینت بخش پرچم ملی این کشور نیز شده است.
ترکمنستان به عنوان یکی از کشورهای تازه استقلال یافته پس از فروپاشی شوروی از آن جمله کشورهایی است که علارقم رشد سریع اقتصادی در یک دهه گذشته، همواره نسبت به حفظ اصول و ارزش‌های ماندگار گذشته اهتمامی ویژه داشته بطوریکه قالی ترکنی به عنوان اصلی ترین نماد این کشور در پرچم ملی ترکمنستان نیز نقش بسته است.
این در حالی است که علاوه بر اعتقاد مردم بر احترام بر میراث گذشته، کمتر مکان عمومی و دولتی نیز دیده می‌شود که نقشی از این هنر بر آن نباشد.
هم اکنون در هر مراسمی چه در ابعاد محلی و چه در ابعاد بین‌المللی، قالی ترکمن به عنوان یکی از مهمترین ارکان تزئیینی جلوه و شکوهی خاص به مراسمات مختلف می‌بخشد.
این اتفاق در حالی روی می‌دهد که همواره در همایشات بین‌المللی این کشور، تاکید و افتخار به این میراث گذشته، تحسین میهمانان خارجی را نسبت به پایبندی مردم و دولت ترکمنستان به سنت‌ها را بر می‌انگیزد.
لازم به ذکر است که هم اکنون در ترکمنستان صنعت بافت فرش ماشینی به طور صنعتی شکل نگرفته است و کارخانجات بزرگ بافت فرش ماشینی در این کشور وجود ندارد اما در این کشور آسیای مرکزی، دهها کارگاه بزرگ فرش بافی سنتی موجود بوده و هزاران نفر به کار بافت فرش دستی مشغولند.
پرچم ملی ترکمنستان
امروزه بر روی پرچم ملی ترکمنستان، پنج نقش قالی متعلق به هر یک از پنج قبیله اصلی کشور یعنی تکه، یوموت، ارساری، گوکلنگ، ساریک، نقش بسته است که به عنوان نماد یکچارگی و انسجام مردم ترکمنستان تلقی و تعیین شده است.طرح‌های رایج
نقشههای ترکمنی اصیل همه تکراری هستند، یعنی از تکرار یک یا چند نقشمایه شکل میگیرند. «جان تامپسن» تاریخ نگار مشهور ویژگی نقوش قالی ترکمن را اینگونه توصیف می‌کند: «ویژگی بافت ترکمن «گل» است. هر کسی روزگاری عملاً در این اندیشه رفته است که این نقش‌های دقیق چه معنایی دارد.
اغلب نظریهها میگویند که نقش‌های قالی ترکمن نشانه چیزی است، از جمله نظام آبیاری و مزارع، چادرهای یک اردو، و انواع گل.
نقشههای تمرکز یافته از جمله نیلوفر آبی، شقایق، ابر، موج و نمونه‌های دیگر رایج هنری از شرق به هنر آسیای مرکزی راه یافته‌اند.
ترکمن‌ها گلهای اصلی قالی خود را نام‌هایی داده‌اند که صورت مهمترین آنها و معنی نام آنها مسائل بسیاری را روشن می‌کند.
«و چه زیبا گفته است بوگولیوبرف محقق نامی فرش ترکمن»: "در فرش ترکمنی، ما به یک منبع زیبا شناختی از کار و تلاش گروهی بر می‌خوریم که طی نسل‌های متوالی گرد آمده است. بهترین و زیباترین آنها حفظ شده و اگر خطری در کمین این باز مانده‌های گرانبهای زمانهای دور دست و کهنه باشد همانا، شرایط تمدن و تاراجگری زندگی کنونی ماست."
رنگبندی
فرش ترکمن، در دورانهای گذشته، تنها از رنگهای گیاهی و سنتی بهره می‌گرفته است، اما در فاصله‌ی دو جنگ بین‌الملل، رنگهای طبیعی که معروف ترین آنها «روناس» و «قرمز دانه» بود از بین رفت و رنگهای شیمیایی جای آنها را گرفت. از ره آورد این جنگها، از بین رفتن رنگ سرخ تیره ی (فلفلی) قدیم بود که به جای آن قرمز روناسی (آنیلین)، استفاده می‌شود.
رنگ در فرش ترکمن محدود است. سابقاً پنج رنگ (سفید، سیاه، سبز تیره، لاکی تیره، و لاکی متمایل به زرد در فرش ترکمنهای ایران به کار می‌رفت ولی هم اکنون با تلاش دست اندکاران این صنعت در ترکمنستان با همکاری همتایان خارجی خود این رنگها به عدد دو رقمی رسیده است و رنگهایی که افزوده شده‌اند عبارتند از: طوسی، دارچینی، عبایی، قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره، طلایی، نخودی و آبی آسمانی، زیتونی، سرمه ای، سبز، مشکی، لاکی.
رنگرزی
ترکمن‌ها رنگها را از گیاهان مختلفی همچون روناس، برگ مو، پوست انار، پوست گردو، اسپرک به دست آورده و برای رنگ قرمز از قرمز دانه استفاده می‌کنند، رنگ سرمه‌ای نیز از نیل بدست می‌آید.
امروزه، اگر بافندهای بخواهد اصالت فرش ترکمنی را حفظ کند، از رنگرزی گیاهی استفاده می‌کند ولی با این همه در برخی رنگها، ناگزیر برخی مواد شیمیایی به کار میبرد که جز این هم چاره‌ای نیست.
«نقش‌های قالی ترکمن با رنگرزی ثابت بافته نمی‌شوند بلکه تنوع محدودی دارند و این تنوع بیشتر تاریخی است تا جغرافیایی، مثلاً در بافته‌های قرن سیزدهم هجری ترکمن‌ها، رنگ آبی ویژه (نیلی، کبود) به کار می‌رفته که در قرن چهاردهم متروک شده ولی هم اکنون به یاری هنرمندان از نو زنده شده است.»
صنعت قالی باقی در ترکمنستان با قدمتی طولانی اکنون برای ادامه روند رو به رشد خود، وزارتخانه جداگانه‌ای بانام وزارت قالی ترکمنی دارد. این شرکت ملی در واقع در سطح یک وزارتخانه بوده و تمامی امور صنعت قالی بافی در سراسر ترکمنستان را بر عهده دارد و سیاست دولت را در این زمینه اجرا و دنبال می‌کند.
در کنار این ساختمان همچنین موزه ملی قالی ترکمن است که در آن هم نمونه‌های مختلف فرش دست باف ترکمنی و از جمله بزرگترین فرش دستباف جهان در آن نگهداری می‌شود.
