بسیاری از كودكان از دوره جنینی و در رحم مادر، بسیاری هم پس از تولد شروع به مكیدن انگشت میكنند. در واقع برخی از آنها كاری را كه گه گاه در رحم مادر تجربه كرده بودند همچنان و پس از تولد ادامه می‌دهند. در این میان، والدین، بویژه آنها كه اولین فرزندشان را به دنیا آورده‌اند و آگاهی و تجربه كافی در این باره ندارند، نمی‌دانند باید او را به حال خود بگذارند یا مانع انجام چنین عملی شوند.
انگشت خوشمزه
اغلب كودكان معمولا پیش از ۳.۵ تا ۴.۵ سالگی مكیدن انگشت دست‌شان را ترك میكنند، اما در برخی دیگر این رفتار ماندگار و تبدیل به عادتی می‌شود كه ممكن است تا سنین بالاتر هم ادامه یابد.
نگاه كارشناسان
روان‌شناسان و زیست‌شناسان می‌گویند مكیدن انگشت واكنشی طبیعی و غیرارادی است. نوزاد انسان گاهی برای كسب آرامش و احساس ایمنی، گاهی نیز برای درك بهتر و تكرار لذت شیر خوردن، به گونه‌ای غریزی انگشت خود را می‌مكد.
دندانپزشكان معتقدند اگر چنین كاری با شدت و مدت زیاد انجام گیرد برای حفظ سلامت دندان‌ها و شكل‌گیری درست فك كودكان باید آنها را از ادامه كار بازداشت، زیرا به عادتی مضر و مسأله‌ساز تبدیل می‌شود. آنها می‌گویند بسیاری از كودكان، زمانی كه دندان‌های دائمی‌شان بیرون آید ناخودآگاه به مكیدن انگشت پایان می‌دهند، اما اصرار به پیگیری عادت پساز آغاز رویش و رشد دندان‌های دائم، به بروز اختلال در رشد، شكل‌گیری، نظم و هماهنگی دندان‌ها و فك می‌انجامد و ممكن است اعمالی چون ارتودنسی را برای اصلاح ساختار فك یا دندان‌ها ضروری كند.
دست‌اندركاران تربیت كودك نیز بر این باورند كه والدین نباید نگران شكل‌گیری چنین عادتی در نوزادشان باشند، مگر آن‌كه فرزندشان به شش سالگی رسیده باشد و همچنان با شدت و در فواصل كوتاه، اما طی مدتی طولانی به چنین عملی مشغول شود. در این صورت - بر رشد عاطفی كودك نیز لطمات نامطلوب وارد می‌آید و در این مرحله است كه باید بر آن غلبه كرد و او را از ادامه مكیدن انگشت بازداشت.
از درد تا ترس
درباره دلایل انجام یا تكرار مكیدن انگشت، نظرات بسیاری ارائه شده كه از كاستن ناخودآگاه اضطراب، رسیدن به حس امنیت خاطر و اولین تلاش‌ها برای شناخت دنیای اطراف گرفته تا تقلیدی ساده از كودكان دیگر یا واكنشی طبیعی و غریزی را دربرمی‌گیرد. بسیاری از نوزادان حتی از مكیدن و خوردن گوشه لباس یا پتویشان هم دریغ نمی‌كنند!
مكیدن انگشت‌ها هنگام رویش دندان‌های شیری و برای كاهش درد ناشی از آن، به شرطی كه دست‌شان تمیز باشد یا وسیله‌ای بهداشتی برای گاز زدن یا مكیدن در اختیارشان قرار گیرد، واكنشی مفید و لازم هم تلقی می‌شود و نباید سبب نگرانی و حساسیت والدین شود. با این حال، برخی ممكن است به سبب اضطراب، استرس و حتی حس ناامنی مادرشان در دورانی كه آنها درون رحم رشد می‌كرده‌اند و برای غلبه بر ترس‌ها و اضطراب‌ها چنین كنند. كودكی كه دوران جنینی را تحت چنین شرایطی گذرانده یا پس از تولد، فضای توام با آرامشی را تجربه نكرده و در شرایط خانوادگی نامناسب و پرتنش قرار گرفته، یا بنا به عواملی چون ورود به مدرسه در شرایط خاص قرار گرفته، بدیهی است كه برای غلبه بر تنهایی، افزایش حس امنیت و دور‌كردن ترس خود به چنین عملی روی آورد یا به طور ناخودآگاه شدت و توالی مكیدن را بیشتر كند. در برخی تحقیقات نیز معلوم شده كودكانی كه ساعات بیشتری از مادرشان دور بوده‌اند به خوردن انگشت خود تمایل بیشتری دارند. اینها به‌تنهایی و به گونه‌ای عمومی دلیلی برای مقصر دانستن یا كوتاهی همه والدینی نیست كه كودكشان عادت به مكیدن انگشت دارد، بلكه فقط در برخی موارد ممكن است در برخی كودكان یا خانواده‌ها صدق كند و والدین، خود می‌توانند با دقت بر آن دلایل واقعی را متوجه شوند.
زمان واكنش
در زمان نوزادی و شیرخوارگی، براحتی می‌توان این عمل را نادیده گرفت، اما اگر خیلی حساسید، می‌توانید پستانكی تمیز را جایگزین مكیدن انگشت كنید. در حین درآمدن دندان‌های شیری، از واكنش مكیدن انگشت برای تحمل درد با در اختیار گذاشتن وسایلی چون دندانی جلوگیری كنید كه جانشینی مشابه، اما مناسب‌تر برای پستانك یا انگشت خود كودك است.
نمی‌توان یك قانون كلی برای همه كودكان مشخص كرد و گفت از این زمان باید واكنش اساسی نشان داد. دیده شده كودكانی عادت کردهاند به جای مكیدن انگشت، تمام دست خود را در دهان میكنند! واضح است چنین كاری اگر در فواصل كوتاه و مدت‌های طولانی رخ دهد، حتی در سنین دو یا سه سالگی هم مشكل‌ساز است. برخی كودكان هم اصولا آنقدر دیربه‌دیر و با ملایمت انگشت‌شان را می‌مكند كه اگر به پنج یا شش سالگی هم برسند، مشكل چندانی برای آنها پیش نمی‌آید، مگر آن‌كه از سوی همسالان خود نكوهش شوند و این كار را در خفا انجام داده یا به طور كلی از سر خود خارج كنند. به طور معمول، تقریبا از آستانه رویش دندان‌های دائم است كه اگر شدت و توالی عادت خطرات دهانی و دندانی وی را افزایش دهد می‌توان كم‌كم، به نرمی و ملایمت، غیرمستقیم و آرام‌آرام واكنش نشان داد و اگر مكیدن انگشت از سر كودك نیفتاد به راه‌های مجدانه‌تر توسل جست.
عوارض و مضرات
به گفته آگاهان، همه نوع مكیدن انگشت ناهنجاری نیست و برخی از آنها ضرر ندارد، اما انواع شدید آن در زمان‌های خاص می‌تواند یك یا چند ضرر داشته باشد.
ناهنجاری‌های مضر متنوع است و به نیرویی بستگی دارد كه حین مكیدن انگشت یا دست وارد می‌شود. تغییر شكل استخوان‌های فك، رویش دندان به صورت كج یا بافاصله، نازك یا كج‌شدن دندان، بیرون‌افتادگی فك و دندان‌های بالا، تنگی قوس فك بالا، گودی بیش از حد سقف دهان، ایجاد فاصله بین فك بالا و پایین، در موارد بسیار نادر انحراف انگشت، آسیب به لوزه و افزایش افتادگی و ایجاد خرخر در خواب یا خس‌خس در حین تنفس و... از جمله مضرات انواع شدید مكیدن انگشت یا قرار دادن چند انگشت با هم در دهان است.
روش‌های ترك
به اعتقاد بسیاری از دست‌اندركاران تربیت كودك، تا خود كودك به اشتباه‌بودن كار خود پی نبرده، اجبار یا روش‌های دیگر برای ترك این عادت او كارآمدی لازم را ندارد. به نظر می‌رسد اولین كار والدین برای ترك عادت مكیدن انگشت در سنین بالاتر، باید كشف منبع و دلیل اصلی و سپس موكول‌كردن ترك عادت به خود او باشد. رفع مشكل اصلی، در اغلب مواقع به ترك عادت می‌انجامد. كودكی كه مدام شرایط پرتنش را تحمل می‌كند تا آن شرایط رفع نشده باشد، نخواهد توانست بر ترك عادات خود فائق آید.
در گذشته به جای برطرف‌كردن مشكل اصلی، انگشت كودك را با فلفل یا مواد تلخ‌مزه آغشته می‌كردند تا از طریق بازدارندگی و یادآوری‌های منزجركننده در كودك، ترك عادت وی میسر شود. حقیقت این است،هر چه سن كودك بیشتر شود، بسیاری از رفتارها نیز تغییر خواهد كرد، اما برخی والدین به جای آن‌كه صبر و اقدام آگاهانه را در پیش گیرند و همین راه را به طور غیرمستقیم به كودكشان بیاموزند، راه‌های سریع و دم‌دستی را انتخاب كرده و فرزندانشان را نیز چون خود بار می‌آورند.
آگاه‌كردن كودك با زبانی در حد فهم او بسیار كارآمدتر، ماندگارتر و بدون لطمات روانی است. وقتی خود او متوجه لطمات و خطرات ادامه كارش شود، یادآوری‌های شما را بهتر و آسان‌تر می‌پذیرد و خود نیز سعی می‌كند جلوگیری از تكرار را به ذهن بسپارد. لطمات این روش بسیار كمتر از هر روش دیگری است.
جایزه، تشویق و پاداش هم از راه‌های اغلب مؤثر است. والدین می‌توانند توالی و نظم تقریبی تكرار مكیدن انگشت را مشخص كنند و سپس زمانی بیشتر را در نظر گرفته و به كودك بگویند اگر طی این مدت انگشت خود را به دهان نبرد، جایزه خواهد گرفت. مهم نیست جایزه پربها باشد؛ هر چیزی كه علاقه كودك را برانگیزد و تكرار آن دردسر دیگری نسازد، كافی است.
رفته‌رفته باید این روند و مدت را بیشتر كرد تا در نهایت مقصود اصلی حاصل شود.
برخی وسایل دندانپزشكی هم برای این كار وجود دارد؛ نوار چسبهای مخصوص و بهداشتی برای یادآوری كودك یا فنرها و مارپیچ‌های ارتودنسی كه اگرچه در هفته اول ممكن است سبب سختی یا احساس ناراحتی كودك شود، ولی در صورتی كه خطر انحراف فك و لقی دندان‌ها یا رویش نادرست آنها زیاد باشد، به كار گرفتن آنها ضروری به نظر می‌رسد. ضرورت را البته مشاوره با دندانپزشك و معاینات او مشخص می‌كند.
به كار‌بردن كلمات و رفتارهای تند ممكن است باعث لجبازی كودك شود. برخی والدین حتی پساز آن‌كه متوجه می‌شوند نهیب‌ها و كلمات تندشان اثری بر رفتار فرزند نداشته، به جای تغییر روش، به تشدید روش روی می‌آورند و گاهی مجازات و تنبیه را نیز به اشتباه پیشین می‌افزایند و اگر به نتیجه مطلوب خودشان برسند ، اضطراب، ناراحتی و لطمات روحی- روانی فرزندشان را در آینده در نظر نگرفته‌اند.
