تحقيقات اقتصاد كشاورزي

با توجه به اثر افزايش قيمت کالاها و خدمات بر پس انداز خانوارها، در اين پژوهش، با استفاده از سامانه مخارج خطي، برآورد کشش هاي قيمتي خودي و متقاطع و کشش هاي پس انداز نسبت به قيمت و درآمد تعيين و مورد بررسي قرار گرفته است. داده هاي مورد نياز براي انجام اين مطالعه از گزارش هاي هزينه و درآمد خانوار روستايي در استان کهگيلويه و بوير احمد بدست آمده است. يافته هاي پژوهش نشان داد که ميل نهايي به پس انداز برابر 0.17 بوده و ميل نهايي به مصرف 0.83 مي باشد. بيش ترين ميل نهايي به مصرف مربوط به گروه فرآورده هاي شيري و کم ترين آن مربوط به گروه ميوه و سبزي ها مي باشد. نتايج کشش درآمدي کالاها و خدمات نشان داد که کالاهاي خوراکي به جز نوشابه ها، غذاهاي آماده و دخانيات در گروه کالاهاي ضروري و گروههاي پوشاک و مسکن، لوازم و اثاثيه و ملزومات و خدمات متفرقه جزء کالاهاي تجملي بشمار مي آيند. نتايج نشان مي دهد که کشش قيمتي پس انداز برابر -2.43 بوده و افزايش قيمت کالاها و خدمات موجب کاهش پس انداز شده است. در مقايسه افزايش قيمت گروههاي آرد، نان، غلات و فرآورده هاي آن، گوشت، شير و فرآورده هاي آن، تخم پرندگان، روغن ها و چربي ها بيش ترين تاثير را بر کاهش پس انداز خانوارها داشته اند.

 نسخه قابل چاپ

با توجه به روند افزايشي تخريب جنگل ها، در بيش تر کشورها از جمله ايران، براي حفاظت و مديريت جنگل ها، طرح هاي جنگلداري اجرا مي گردد. يکي از مهم ترين جنگل هايي که در ايران شامل طرح جنگلداري شده است، جنگل خيرود مي باشد. اين مطالعه کارکردهاي زيست محيطي جنگل (با توجه به آمار موجود و قابل بهره برداري شامل حفظ خاک، تنظيم آب، جذب کربن و خاکزايي) را با استفاده از روش هاي مبتني بر هزينه ارزش گذاري مورد ارزيابي قرار مي دهد. بر اساس نتايج مطالعه، ميانگين ارزش ريالي سالانه کارکردهاي تنظيم آب، خاکزايي و جذب کربن در دوره زماني 1379-1388 به ترتيب 0.43، 118.84 و 1.82 ميليون ريال و ميانگين ارزش ريالي سالانه کارکرد حفظ خاک 72.74ميليارد رالس، برآورد گرديد. نتايج هم چنين، نشان مي دهند که بيش ترين ارزش ريالي از بين کارکردهاي جنگل ياد شده مربوط به کارکرد حفظ خاک بوده که بيش از 90 درصد از کل ارزش زيست محيطي مربوطه را شامل مي شود. با توجه به ارزش زيست محيطي جنگل خيرود، توصيه مي گردد که اجراي طرح کماکان ادامه يابد.

 نسخه قابل چاپ

شناخت عامل هاي موثر بر ايجاد انحصار در هر بازاري از نيازهاي اساسي آن بازار در جهت حرکت به سمت رقابت و حذف انحصار است. در مطالعه جاري، ساختار انحصار در بازار داخلي پسته ايران مورد بررسي قرار گرفت. براي اين منظور، تعداد 343 پرسشنامه مربوط به کشاورزان و 252 پرسشنامه مربوط به تاجران از استان هاي کرمان، فارس، خراسان، تهران و يزد تکميل شد. نتايج نشان دادند که عامل هاي ايجاد کننده رفتار و پيامد انحصاري در بازار پسته ناشي از 4 عامل مشکلات مالي، جو بي اعتمادي، جو رواني و دامنه گسترده کيفيت محصول پسته است. در پايان جهت نزديک تر نمودن بازار پسته به سمت رقابت کامل، پيشنهاد شد، با افزايش کارآيي بازار مالي، دسترسي آسان کشاورزان و تاجران پسته به نقدينگي کافي و به موقع فراهم شود. همچنين، روش هاي افزايش جو اعتماد در بازار پسته مورد بررسي قرار گيرد. افزون بر اين، جهت کاهش تاثيرات سوء جو رواني، با طراحي يک سامانه کارآي اطلاع رساني، اطلاعات گوناگون در زمينه قيمت ها، عرضه و تقاضا، قوانين و سياست هاي دولت و ... به موقع و فراگير در اختيار کشاورزان و تاجران پسته قرار داده شود. در نهايت، با برآورد توابع پيشرفته هدانيک، رابطه قيمت و کيفيت در بازار پسته به گونه دقيق تخمين زده شود.

 نسخه قابل چاپ

کلزا از جمله محصولاتي است که در سال هاي اخير کشت آن در سطح استان فارس توسعه زيادي يافته است. اين مطالعه با هدف شناخت منابع شدت مصرف انرژي و ارزيابي آثار رفاهي حذف يارانه انرژي در ميان توليدکنندگان کلزا در استان فارس انجام شد. براي اين منظور، با استفاده از داده هاي بدست آمده از بهره برداران منتخب استان فارس در سال 1388، ابتدا تقاضاي عوامل توليد برآورد و سپس منابع شدت مصرف انرژي و اثر کاهش يارانه انرژي در ميان توليدکنندگان برآورد شد. انرژي نيز بعنوان يک نهاده در قالب ماشين آلات در نظر گرفته شد. تقاضاي عوامل توليد کلزا حاکي از بي کشش بودن ماشين آلات نسبت به قيمت بود. رابطه ماشين آلات با سم و نيروي کار مکمل و با آب جانشين ارزيابي شد. هم چنين، تحليل رفاهي نشان داد که حذف يارانه انرژي موجب افزايش هزينه هاي توليد کلزا به ميزان بيش از 15 درصد و کاهش سود توليدکنندگان مي شود. يافته ها نشان داد که افزايش استفاده از ماشين آلات، کودشيميايي و آب موجب افزايش مصرف انرژي و افزايش سموم و نيروي کار موجب کاهش مصرف انرژي در توليد کلزا مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

رشد جمعيت و افزايش مصرف سرانه برنج سبب شده تا توليد داخلي برنج پاسخگوي نياز داخلي نباشد و بازار مصرف داخلي، همواره نيازمند واردات انواع برنج خارجي باشد. اين در حالي است که رشد واردات برنج در سال هاي اخير، در تضاد با طرح خودکفايي برنج است، پرسش پيش روي اين است که آيا توليد کننده برنج پرمحصول استان گيلان با وجود انحرافات قيمتي در بازار برنج، مي تواند در بازارهاي داخلي و با ارقام مشابه وارداتي رقابت کند؟ براي پي بردن به اين موضوع در اين پژوهش به تعيين توان رقابت پذيري با استفاده از شاخص هاي نسبت هزينه خصوصي، توان رقابت داخلي و توان رقابت صادراتي (PCR، UC_d و UC_x) پرداخته شد. دوره زماني مورد مطالعه در اين پژوهش سال هاي زراعي 1382-83 تا 1385-86 بوده و رقباي خارجي مورد نظر در پژوهش شامل مصر، هندوستان، اروگوئه، پاکستان، تايلند و آمريکا مي باشند. نتايج نشان داد که توليد برنج دانه بلند پرمحصول در استان گيلان طي سال هاي زراعي ياد شده در مقايسه با توليدکنندگان عمده جهاني داراي توان رقابت پذيري داخلي است. اندازه ميانگين کوچک تر از واحد (0.52) شاخص UC_d بيانگر توان رقابت هزينه اي داخلي زراعت برنج دانه بلند پرمحصول در استان گيلان و مقادير بزرگ تر از واحد شاخص توان رقابت هزينه اي صادراتي (UC_x) بيانگر عدم وجود توان رقابت صادراتي سامانه توليد برنج دانه بلند پرمحصول استان گيلان در مقايسه با ساير رقباي جهاني طي سال هاي مورد مطالعه است.

 نسخه قابل چاپ

اين مطالعه با هدف رتبه بندي مناطق روستايي شهرستان هاي استان سيستان و بلوچستان بر اساس سطح توسعه يافتگي با دو رويکرد مبتني بر هرم مازلو و شاخص هاي چندبعدي صورت گرفت. مجموعه شاخص هاي مورد استفاده در رويکرد هرم مازلو شاخص هاي مربوط به نيازهاي اساسي، امنيت، تعلق و احترام مي باشد. در رويکرد شاخص هاي چند بعدي نيز مجموعه شاخص هاي جمعيتي، بهداشت و سلامت، ارتباطات، آموزش، تسهيلات عمومي و تفريحي، اقتصادي، غذايي و رفاهي بکار گرفته شد. داده هاي مورد استفاده مربوط به سرشماري سال 1387 در استان سيستان و بلوچستان است. يافته ها نشان داد که ميان رتبه بندي دو رويکرد اختلاف چندان بارزي وجود ندارد. روي هم رفته بر اساس رويکرد مبتني بر هرم نيازهاي مازلو در مورد نيازهاي اساسي و اوليه، ميان مناطق روستايي شهرستان هاي استان يکنواختي ديده شد و در مورد نيازهاي سطح بالاتر تفاوت ميان آن ها گسترده بود. بر اساس يافته هاي بدست آمده از رهيافت مبتني بر شاخص هاي چندبعدي در زمينه شاخص هاي ارتباطات، تسهيلات عمومي و تفريحي و هم چنين شاخص هاي اقتصادي و رفاهي تفاوتي عمده ميان شهرستان هاي استان ديده شد و لازم است در مورد اين شاخص ها به توزيع امکانات مربوطه در سطح استان توجهي بيش تر شود. بر اساس هر دو رويکرد، مناطق روستايي شهرستان هاي سرباز و کنارک به عنوان مناطق توسعه نيافته استان ارزيابي شدند و لازم است به گونه ويژه به آن ها توجه شود. هم چنين، مناطق روستايي شهرستان هاي زابل، خاش و زهک داراي بالاترين سطح توسعه يافتگي در سطح استان بودند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله عامل هاي موثر بر مشارکت اعضاي گروههاي توسعه روستايي در فعاليت هاي حفاظتي ترويجي اجرا شده از سوي پروژه بين المللي ترسيب کربن، در منطقه حسين آباد غيناب شهرستان سربيشه استان خراسان جنوبي، بررسي گرديد. داده هاي مطالعه از راه تکميل 124 پرسشنامه در ميان اعضاي گروههاي توسعه روستايي فراهم شد. نتايج نشان داد که مهم ترين عامل هاي اثرگذار بر مشارکت اعضاي گروههاي توسعه روستايي در فعاليت هاي حفاظتي ترويجي عبارتند از: وضعيت تاهل، اسکان، سن، تعداد اعضاي خانوار، درآمد سالانه خانوار و سطح زمين هاي تحت مالکيت خانوار؛ به بيان ديگر، احتمال مشارکت اعضاي گروه توسعه در فعاليت هاي ياد شده با افزايش سطح درآمد سالانه خانوار، تعداد اعضاي خانوار و نيز در ميان ساکنان دايمي در منطقه افزايش مي يابد. اين درحالي است که با افزايش سن و سطح زمين هاي تحت مالکيت خانوار و در ميان افراد داراي همسر (متاهل) احتمال مشارکت اعضاي گروه توسعه در فعاليت هاي حفاظتي ترويجي کاهش مي يابد. با توجه به يافته ها، پيشنهادهايي در راستاي بهبود عملکرد اين نوع فعاليت ها و نيز افزايش ميزان مشارکت اعضاي گروه توسعه ارايه شد.

 نسخه قابل چاپ

هدف از اين مطالعه، بررسي اثر اعتبارات، بر متغيرهاي عمده بخش کشاورزي از جمله، صادرات محصولات کشاورزي، درآمد ناخالص توليدکنندگان، اعتبارات اختصاص يافته در دوره بعد به بخش کشاورزي، قيمت نهاده کود و شاخص قيمت توليد کننده است. بدين منظور، از يک الگوي خود رگرسيون برداري (VAR) استفاده شد. با استفاده از اين روش، روابط تعادلي و بلندمدت مورد بررسي قرار گرفت و ضرايب بلندمدت بدست آمد. همچنين، تاثير تکانه ها با استفاده از معيار تابع واکنش ضربه اي ارزيابي شد. سپس، از معيار تجزيه واريانس جهت تعيين سهم هر متغير در خطاي پيش بيني ساير متغيرهاي مدل استفاده شد. پس از تاييد رابطه تعادلي و بلند مدت، روش تصحيح خطاي برداري (ECM)، بمنظور ايجاد ارتباط بين روابط تعادلي بلند مدت ميان متغيرها با نوسان هاي کوتاه مدت بکار گرفته شد. داده هاي مورد نياز اين مطالعه، براي دوره ي زماني 1386 -1360 از نشريات و سايت بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران، بانک اطلاعات اقتصادي PDS و پايگاه اينترنتي صندوق بين المللي پول بدست آمد. نتايج بدست آمده نشان داد که در بلندمدت، اعتبارات بخش کشاورزي بر شاخص قيمت توليدکننده، صادرات محصولات کشاورزي، درآمد ناخالص توليدکننده و اعتبارات اختصاص يافته به بخش کشاورزي در دوره بعد، تاثير مثبت و بر قيمت نهاده کود تاثير منفي دارد. همچنين، در کوتاه مدت، افزايش اعتبارات بخش کشاورزي بر صادرات اين بخش، شاخص قيمت توليد کننده و اعتبارات دوره بعد تاثير مثبت و بر قيمت نهاده (کود) و درآمد ناخالص توليد کننده اثر منفي نشان داد.

 نسخه قابل چاپ

پنبه، يکي از گياهان صنعتي مهم کشور است و بخش زيادي از روغن و الياف مورد نياز را تامين مي كند.در اين مطالعه، ابتدا روند تغييرات بهرهوري کل نهاده ها براي 12 استان که سهمي عمده در توليد پنبه دارند، در دوره ي زماني 1378 تا1386  محاسبه شده و به اجزاي آن تفکيک و نقش هر جز در تغييرات بهره وري مورد ارزيابي قرار گرفته است. براي اين منظور، کودهاي شيميايي، بذر، نيروي کار، زمين و سموم دفع آفات به عنوان نهاده و ميزان کل توليد پنبه وش به عنوان ستاده در نظر گرفته شده است. سپس آزمون همگرايي روي شاخص بهرهوري بدست آمده، انجام گرفت. نتايج نشان مي دهد که در دوره مورد مطالعه، رشد بهره وري براي کل کشور منفي و در حدود 008/0 درصد بوده است و نوسان هاي رشد بهره وري بيش تر به تغييرات فناوري مربوط مي شود، بنابراين با سرمايه گذاري و انتقال فناوري به بخش کشاورزي، مي توان بهره وري را بهبود بخشيد. در رابطه با همگرايي رشد بهره وري، هر چند در کل دورهي مورد مطالعه، همگرايي رشد بهره وري تاييد نشده، ولي از سال زراعي82 -1381 به بعد، همگرايي وجود داشته است.

 نسخه قابل چاپ

هدف از اين مقاله، تعيين ارزش خدمات تفريحي پارک جنگلي داغلار باغي شهرستان خوي در آذربايجان غربي است. براي اين منظور، از الگوي هزينه مسافرت در چارچوب تابع توليد خانوار استفاده مي شود. روش شناسي کار بر مبناي، تخمين توابع توليد تفريح، هزينه ي نهايي و محاسبه قيمت سايه اي است. تابع توليد مورد استفاده از نوع گري بيکر مي باشد. داده هاي مورد نياز از يک نمونه 70 نفري از بازديدکنندگان در تابستان سال 1388 گرد آوري شد. نتايج مطالعه نشان مي دهد که زمان مسافرت و هزينه هاي مسافرت، بر توليد کالاي تفريح موثر هستند. همچنين، تقاضاي تفريح داراي رابطه ثبت با درآمد مسافران و کيفيت پارک و نيز رابطه منفي با قيمت سايه اي تفريح مي باشد که مطابق با انتظارات تئوريکي است. در اين راستا، جهت گيري سياست هاي توسعه تفرج گاهها و پارک هاي شهري، با حفظ استاندارد هاي زيست محيطي و ايجاد ساز و کارهايي براي بازگشت سرمايه داراي اهميت است. در نهايت توصيه شده است که کيفيت پارک، به عنوان عامل موثر در تقاضاي تفريح بهبود يابد.

 نسخه قابل چاپ

از آن جا كه بازاريابي، آخرين حلقه از زنجيره توليد محصول بشمار مي رود و مشكلات و ناكارايي آن مي تواند توانايي هاي توليد يك محصول را نيز ضايع كند، مسايل بازار رساني بادام در استان يزد مورد بررسي قرار گرفته است. در اين پژوهش، با استفاده ازمطالعات ميداني وكتابخانه اي، مسايل و مشكلات گوناگون بازار رساني اين محصول، در استان يزد، بررسي شده است. در اين راستا، ضمن شناسايي مسيرهاي بازار رساني، حاشيه ي بازار عمده فروشي، خرده- فروشي و كارايي بازار محاسبه گرديد. با مصاحبه ي حضوري با صادركنندگان و بررسي اسناد و مدارك، مشكلات صدور محصول بررسي شد. مزيت نسبي توليد بادام در استان، با معيار هزينه منابع داخلي، برآورد گرديد. بر اساس نتايج بدست آمده، نوسان قيمت در فصل برداشت و شفاف نبودن بازار، مهم ترين مشكلات توليد كنندگان در زمينه بازار بادام است. بازار داخلي بادام مسير ساده اي دارد و خدمات بازاريابي نظير درجه بندي، بسته بندي و تبديل به ندرت انجام مي شود. در اين بازار، خريداران محلي نقشي مهم به عهده داشته و سهم توليد كننده از قيمت نهايي بادام و مغز بادام بالاي 50 درصد است. بيش ترين هزينه ي بازار رساني، مربوط به هزينه محل كسب و سرمايه در گردش است. كارايي بازار بادام با پوست، بالاي 35 درصد است. همچنين، نتايج بدست آمده از اين پژوهش، نشان داد كه توليد بادام در استان يزد، داراي مزيت نسبي مي باشد و حمايت بيش تر از توليد كنندگان اين محصول به وسيله دستگاههاي ذيربط دولتي توصيه مي شود. همچنين، بمنظور يافتن بازارهاي جديد صادراتي و افزايش نفوذ در بازارهاي كنوني، حمايت از صادر كنندگان بادام براي شركت در نمايشگاههاي خارجي و يا انجام تبليغات در آن كشور ها توصيه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

در چهار دهه اخير، مصرف انرژي در بخش كشاورزي ايران با نرخي فراتر از رشد توليد اين بخش افزايش يافته و يکي از عامل هاي آن، پرداخت يارانه انرژي است. با توجه به بار مالي بالاي انرژي براي دولت، تجديد نظر در الگوي استفاده از انرژي ضرورت دارد. اين مطالعه با هدف تحليل نقش انرژي در ارزش افزوده بخش كشاورزي صورت گرفته و روش مورد استفاده شامل برآورد تابع توليد، عليت و تغييرات شدت مصرف انرژي مي باشد. داده هاي مورد استفاده به صورت سري زماني در سال هاي 84 -1353 مي باشد. نتايج تخمين تابع توليد نشان داد كه انرژي بر توليد بخش كشاورزي اثر معني دار داشته و 10 درصد افزايش در مصرف انرژي، توليد را به ميزان 4.1 درصد افزايش مي دهد. همچنين، مشخص شد كه مصرف انرژي بر ارزش افزوده بخش كشاورزي و زير بخش هاي آن (به جز زير بخش جنگلداري) اثر مثبت دارد، اما ارزشافزوده اثري بر مصرف انرژي ندارد. همچنين، يافته ها نشان داد که هر چند كاهش قيمت انرژي موجب افزايش شدت مصرف انرژي شده، اما رشد فناوري و جايگزيني نهاده هاي سرمايه و نيروي كار مي تواند موجب كاهش شدت مصرف انرژي در بخش كشاورزي شود.

 نسخه قابل چاپ

تورم و تغييرپذيري مداوم قيمت کالاهاي کشاورزي، از جمله عامل هايي هستند که مي توانند اثرات منفي بر هر دو گروه توليد کننده و مصرفکننده داشته باشند. از اين رو، شناسايي ارتباط ميان اين متغيرها، نقشي مهم در اتخاذ سياست هاي مناسب اقتصادي ايفا مي کند. بمنظور بررسي ارتباط علي ميان تغييرپذيري قيمت هاي نسبي کالاهاي کشاورزي و نرخ تورم، طي دوره 1387- 1369، از آزمون  عليت گرنجر و بمنظور شناسايي رابطه ميان متغيرها، از آزمون جوهانسون و مدل تصحيح خطاي برداري استفاده شده است. نتايج بدست آمده نشان مي دهد که در کوتاه مدت، ارتباط دو طرفه مثبت و معني داري ميان تورم و تغييرپذيري قيمت نسبي کالاهاي کشاورزي وجود دارد، اما در بلندمدت، تنها متغير تورم تاثيري مثبت و معني دار بر تغييرپذيري قيمت هاي نسبي داشته است.

 نسخه قابل چاپ

سوخت يکي از نهاده هاي مهم مصرفي در بخش کشاورزي است که در ايران با قيمت بسيار پايين تر از قيمت جهاني در اختيار کشاورز قرار مي گيرد و سهم زيادي از يارانه پرداختي را به خود اختصاص مي دهد. با توجه به تصميم حذف يارانه سوخت، اين مطالعه، براي بررسي اثر حذف يارانه سوخت بر قيمت تمام شده گندم آبي انجام شده است. در اين راستا، ابتدا مجموع ميزان حمايت داخلي گندم، محاسبه و سهم سوخت از کل حمايت مشخص گرديد. سپس يک تابع هزينه ترانسلوگ مقيد با استفاده از داده هاي سال هاي 86- 1366 برآورد شد و با محاسبه کشش هزينه اي نهاده هاي ماشين آلات و آب در اثر حذف يارانه سوخت، اثر حذف يارانه بر قيمت تمام شده گندم محاسبه گرديد. نتايج نشان مي دهد که نهاده سوخت بيش ترين سهم از مجموع حمايت ها را به خود اختصاص داده به گونه اي که بر اساس داده هاي سال 1384، 83 درصد از کل يارانه پرداختي به نهاده ها، متعلق به يارانه¬ي سوخت است. نتايج بدست آمده از تخمين تابع هزينه حاکي از آن است که با حذف کامل يارانه ي سوخت، قيمت گندم به ميزان 638.43. ريال و معادل 37.81 درصد افزايش خواهد يافت. نتايج مطالعه نشان مي دهد که تعديل قيمت سوخت بايستي با احتياط صورت گيرد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ