تحقيقات اقتصاد كشاورزي

اين مطالعه با هدف تعيين كارايي فني، تخصيصي و اقتصادي پنبه كاران استان گلستان در سال 1387 شكل گرفت. داده ها و اطلاعات مورد نياز مطالعه از بين 180 پنبه كار در شهرستان گرگان با استفاده از روش نمونه گيري سيستماتيك تصادفي جمع آوري شد. در همين راستا با برآورد تابع توليد مرزي تصادفي، ميزان كارايي فني پنبه كاران محاسبه و در ادامه تابع هزينه مرزي پنبه كاران تخمين زده شد. در نهايت ميزان كارايي تخصيصي و اقتصادي بهره برداران محاسبه گرديد. نتايج تخمين تابع توليد مرزي تصادفي پنبه كاران در شهرستان گرگان بيانگر اثر معني دار و مثبت متغيرهاي سطح زيرکشت پنبه، ماشين آلات، نيروي کار، ميزان مصرف كود شيميايي و تعداد دور آبياري بر توليد پنبه است. در تابع عدم كـارايـي فني توليدكنندگان پنبه نيز متغيرهاي سطح تحصيلات و شركت در كلاسهاي ترويجي و آموزشي اثر منفي نشان دادند. اما متغير تعداد قطعات زمين بر ناكارايي فني پنبه كاران اثر مثبت و معنادار دارد. نتايج محاسبه انواع كارايي نشان داد كه ميانگين كارايي فني، تخصيصي و اقتصادي بهره برداران نمونه به ترتيب 85، 90 و 77 درصد مي باشد. همچنين اختلاف بين حداقل و حداكثر كارايي فني 42 درصد، اختلاف ميان حداقل و حداكثر كارايي تخصيصي 37 درصد و اختلاف بين حداقل و حداكثر كارايي اقتصادي پنبه كاران نيز حدود 39 درصد به دست آمد.

 نسخه قابل چاپ

در ادبيات توسعه اقتصادي، دو فرضيه متفاوت درباره كاهش فقر وجود داد. اول فقر بوسيله افزايش رشد اقتصادي و بهبود توزيع درآمد كاهش مي يابد. دوم رشد اقتصادي فزاينده ممكن است توزيع درآمد را بدتر كند. در همين راستا، مطالعه حاضر تلاش كرده است تا چگونگي تغييرات نابرابري درآمدي در مناطق شهري و روستايي تمامي استان هاي كشور را در فرآيند رشد اقتصادي استاني در طول سال هاي 1386-1379 با استفاده از داده هاي تابلويي در قالب منحني كوزنتس آزمون نمايد. نتايج نشان مي دهد كه ارتباط N شكلي بين نابرابري درآمد و درآمد سرانه مناطق شهري استانها وجود دارد. در حاليكه در مناطق روستايي رابطه N شكل معكوسي مشاهده شده است. همچنين يك درصد افزايش در درآمد سرانه استان ها، به طور متوسط نابرابري درآمدي را در مناطق شهري 0.44 درصد افزايش مي دهد، در حالي كه همين ميزان افزايش در درآمد سرانه استان ها باعث كاهش 0.41 درصدي نابرابري درآمد در مناطق روستايي مي شود. بنابراين، همگام با دستيابي به رشد اقتصادي بالاتر، لزوم اجراي برنامه هاي مبارزه با فقر و كاهش نابرابري درآمدي در كشور و بخصوص در مناطق شهري پيشنهاد مي شود.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش سه روش آبياري قطره اي نواري (تيپ)، باراني و جويچه اي در ايستگاه تحقيقات رزوه فريدن در استان اصفهان مورد ارزيابي فني و اقتصادي قرار گرفت. اين آزمايش بصورت طرح آماري كرت هاي دوبار خرد شده نواري در قالب بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار و طي دو سال اجرا شد. سه روش آبياري در كرت اصلي، دو روش كاشت يك رديفه و دو رديفه بعنوان كرت فرعي يكبار خرد شده و دو رقم تجارتي سيب زميني (آگريا و مارفونا) در كرت هاي فرعي دوبار خرد شده قرار گرفت. نتايج حاصل از بررسي دو ساله اين آزمايش نشان داد كه بين تيمارهاي روش آبياري و روش كاشت تفاوت معني دار وجود دارد. نتايج آزمايش در سال اول برتري ميانگين توليد در روش باراني و تيپ نسبت به جويچه اي و در سال دوم برتري آبياري باراني به تيپ و روش تيپ به جويچه اي را نشان داد. مقايسه ميانگين عملكرد ارقام نشان داد هر چند رقم اگريا در سال اول نسبت به رقم مارفونا برتري معني دار داشته ليكن مقايسه ميانگين عملكرد دوساله عدم تفاوت معني دار بين رقم اگريا و مارفونا را به ترتيب با ميانگين توليد 24083 و 23233 كيلوگرم در هكتار نشان داد. نتايج مقايسه ميانگين دوساله عملكرد بين روشهاي كاشت نشان داد كه كشت يك رديفه با ميانگين توليد 24839 کيلوگرم در هکتار نسبت به كشت دورديفه با 22927 کيلوگرم در هکتار برتري معني دار داشته است. در سال اول و دوم نيز كشت يك رديفه برتري معني داري نشان داد. بررسي اثر متقابل دوساله تيمارها نشان داد به جز اثر رقم × سال هيچكدام از ديگر اثرهاي متقابل معني دار نگرديد. ميانگين مقادير WUE در روش آبياري تيپ حداكثر و برابر4.92 kg/m³ بدست آمد. ارزيابي اقتصادي طرح حاضر با استفاده از محاسبه شاخص هاي نسبت منفعت به هزينه و ارزش حال خالص منافع، انجام گرفت. بر اساس نتايج بدست آمده، مقدار شاخص هاي مذكور در روش آبياري باراني نسبت به دو روش ديگر از مقدار قابل ملاحظه اي برخوردار بوده كه اين موضوع حاكي از برتري اقتصادي اجراي سيستم هاي آبياري باراني در منطقه مورد مطالعه مي باشد و استفاده از روش هاي آبياري قطره اي و سطحي براي كشت سيب زميني در اولويت هاي بعدي قرار گرفتند.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين پژوهش، بررسي اثرات رفاهي کاهش تعرفه واردات برنج بعنوان يکي از عوامل اصلي تثبيت قيمت اين محصول است. دولت به منظور حمايت از مصرف کنندگان که برنج يکي از مهم ترين مواد غذايي مصرفي شان است از ابزار تعرفه واردات برنج استفاده مي كند و آن را در زمان افزايش قيمت كاهش مي دهد. بعنوان مثال در سالهاي اخير تعرفه از ??? درصد به حداقل تعرفه يعني چهار درصد كاهش يافت. بدين منظور با استفاده از داده هاي سري زماني گردآوري شده از سال نامه هاي آماري وزارت جهاد كشاورزي، پايگاه اطلاعاتي فائو و سالنامه آماري گمرك ايران براي دوره 1386-1358 يك چارچوب تعادل جزيي جهت بررسي اثرات تغييرات تعرفه روي قيمت هاي داخلي برنج، تقاضاي برنج، توليد داخلي و سطح واردات، رفاه مصرف کنندگان، رفاه توليدکنندگان، رفاه اجتماعي و نيز درآمد تعرفه اي بسط يافت. در سناريوهايي با کاهش نرخ تعرفه به 100، 80، 4، صفر و اخذ تعرفه ثابت به ميزان هر کيلو 150 تومان بررسي شد. نتايج نشان داد که جمعيت زياد مصرف کنندگان از عوايد کم شدن تعرفه سود و منفعت مي برند اما کشاورزان و توليدکنندگان زيان خواهند ديد. احتمال ورشکستگي، عدم تحقق خودکفايي داخلي برنج و وابستگي هرچه بيشتر به بازارهاي خارجي از جمله زيان تحميلي به توليد کنندگان ناشي از چنين تصميمي است. بنابراين مي توان گفت که کاهش تعرفه بهترين راه نخواهد بود چرا که لطمات زيادي به کشاورزان وارد مي نمايد.

 نسخه قابل چاپ

پرداخت يارانه ها يكي از سياست هاي حمايتي دولت از بخش هاي اجتماعي و اقتصادي مي باشد و يكي از اهداف اجتماعي برقراري يارانه، حمايت از اقشار محروم، كاهش فاصله طبقاتي و افزايش رفاه عمومي است. بخش اصلي يارانه غذا در ايران به صورت همگاني بوده و باعث افزايش هزينه هاي دولت شده است. در اين مطالعه، آثار اصلاح يارانه غذا در حالت هاي گوناگون بر توليد و سهم عوامل با بكارگيري مدل تعادل عمومي قابل محاسبه بر پايه ماتريس حسابداري اجتماعي سال 1380 مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج بررسي نشان داد به استثناي سياست پرداخت نقدي كه باعث افزايش توليد كالاهاي غيركشاورزي مي شود، ساير سياست ها منجر به كاهش توليد همه كالاهاي مورد بررسي مي شود. تمامي سياست ها درآمد نيروي كار را كاهش داده كه اين مساله ناشي از كاهش توليد در بخش هاي گوناگون و در نتيجه كاهش تقاضاي نيروي كار مي باشد، اما در مورد سرمايه، سياست هاي حذف و هدفمندي كالايي يارانه غذا در ايران درآمد سرمايه را كاهش داده و سياست هاي پرداخت نقدي يارانه غذا به شكل هدفمند و غير هدفمند منجر به افزايش درآمد اين عامل توليد مي شود. لذا، سياست هاي هدفمندي يارانه غذا به دليل اين كه كم ترين پيامد منفي بر توليد را داشته و از سوي ديگر، باعث حمايت از اقشار نيازمند جامعه و كاهش مخارج دولت مي گردد، پيشنهاد شده است.

 نسخه قابل چاپ

روستاي بند از توابع بخش مرکزي شهرستان اروميه به دليل دارا بودن جاذبه هاي زياد، از مناطق توريستي و گردشگري مهم کشور مي باشد. لذا، مطالعه ارزش تفرجي آن مي تواند در پيش بيني نيازها و رفع کمبودها و توسعه گردشگري در منطقه موثر باشد. هدف از اين پژوهش برآورد ارزش تفرجي روستاي بند اروميه با استفاده از روش ارزش گذاري مشروط است. براي بررسي عوامل موثر بر ميزان تمايل به پرداخت افراد، الگوي لوجيت به روش حداکثر راستنمايي برآورد گرديد. داده هاي مورد نياز از راه تکميل پرسش نامه و مصاحبه حضوري با 140 بازديدکننده از روستاي ياد شده جمع آوري شد. نتايج نشان داد که 75 درصد بازديد کنندگان، حاضر به پرداخت مبلغي جهت استفاده از اين روستا مي باشند. هم چنين، متغيرهاي تحصيلات، جنسيت، اندازه خانوار، درآمد، ميزان رضايت بازديدکنندگان و قيمت پيشنهادي اثر معني داري روي احتمال تمايل به پرداخت افراد دارند. ميانگين تمايل به پرداخت افراد 6250 ريال و ارزش تفرجي سالانه روستاي بند اروميه حدود 500 ميليون ريال برآورد گرديد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه سعي بر آنست تا با بهره گيري از تابع توليد تعميم يافته، نقش عوامل توليد، بويژه وجود تنوع زيستي زراعي، بر ريسک و ميانگين توليد گندم کاران شهرستان مشهد مورد بررسي قرار گيرد. داده هاي مورد نياز از راه تکميل 102 پرسشنامه از گندم کاران بدست آمده است. نتايج اين بررسي نشان داد که مصرف بيش تر نهاده هاي آب،کود ميکرو، کود فسفاته، کود پتاسه، نيروي کار، ماشين آلات، سطح زيرکشت و کود دامي ميزان ريسک توليدي را افزايش مي دهند. از ميان اين متغيرها تنها تاثير متغيرهاي کود دامي، سطح زيرکشت، ميزان استفاده از ماشين آلات و آب مصرفي معني دار مي باشند. هم چنين، تاثيرگذاري نهاده هاي سطح زيرکشت، ميزان کود پتاسه مصرفي، ميزان کود ميکرو مصرفي، آب مصرفي و تنوع زيستي زراعي بر ميانگين توليد و ريسک توليدي مشابه است. ساير نهاده ها در دو الگو داراي تاثيرگذاري عکس مي باشند.

 نسخه قابل چاپ

بحران مالي سال 2008، اقتصاد بسياري از كشورها را تحت تاثير قرار داد و باعث كاهش قابل توجه رشد اقتصاد جهاني شد. با گذشت زمان بخش هاي گوناگون اقتصاد نيز تحت تاثير قرار گرفت و با كاهش سطح تقاضا، قيمت جهاني كالاها كاهش يافت. اين مقاله با استفاده از مدل تعادل عمومي قابل محاسبه اثر كاهش قيمت جهاني كالاهاي كشاورزي را بر تراز بازرگاني بخش كشاورزي ايران مورد بررسي قرار مي دهد. نتايج بررسي نشان مي دهد كه كاهش قيمت جهاني كالاهاي كشاورزي اثر منفي بر تراز بازرگاني تمامي محصولات كشاورزي بجز گندم، برخي نباتات صنعتي و محصولات جنگلي دارد. در مجموع تراز بازرگاني بخش كشاورزي ايران در نتيجه كاهش قيمت ها آسيب ديد كه مهم ترين علت آن كاهش صادرات محصولات باغي بوده است.

 نسخه قابل چاپ

آزادسازي تجاري به عنوان نماد جهاني شدن در دنياي کنوني، بخش ها و متغيرهاي گوناگون اقتصادي را تحت تاثير قرار داده است که يکي از متغيرهاي مهم در اين زمينه اشتغال است. در ايران، سهم مهمي از اشتغال کل اقتصاد به بخش کشاورزي اختصاص دارد. بنابراين، بررسي و شناخت عوامل موثر بر اشتغال بخش کشاورزي ضروري بنظر مي رسد. با توجه به اهميت موضوع، اين مطالعه اثر آزادسازي تجاري را بر اشتغال کشاورزي ايران مورد بررسي قرار داده است. به اين منظور، تابع تقاضاي نيروي کار در بخش کشاورزي براي دوره زماني 1386-1350 مورد برآورد قرار گرفت و از الگوهاي تصحيح خطا و هم جمعي جوهانسون - جوسيليوس براي بدست آوردن روابط کوتاه مدت و بلندمدت بين متغيرها استفاده گرديد. بر اساس يافته هاي پژوهش، آزادسازي تجاري در کوتاه مدت و بلندمدت تاثير منفي بر اشتغال بخش کشاورزي ايران داشته است. لذا، سياست گذاري ها و برنامه ريزي ها در کشور بايد به گونه اي باشد که آثار منفي و تهديدهاي ناشي از آزادسازي تجاري بر اشتغال بخش کشاورزي ايران را كمينه كند.

 نسخه قابل چاپ

اهميت نقش يارانه ها در اقتصاد بر کسي پوشيده نيست، اما براي بهره مندي کامل از مزايايي اين اهرم کليدي، چگونگي توزيع و تخصيص آن مهم تر است. بخش کشاورزي يکي از مهم ترين بخش هاي اقتصادي در ايران است که پس از بخش انرژي بيش ترين سهم يارانه هاي کشور را به خود اختصاص داده است. از اين رو، اين پژوهش در پي آن است تا پس از شناسايي شاخص هاي مهم و موثر در فرآيند بهينه سازي يارانه ها در اين بخش، به کمک مدل هاي تصميم گيري چند شاخصه و با بهره گيري از نظرات فني کارشناسان و خبرگان اقتصادي، الگويي بهينه براي تخصيص يارانه هاي بخش کشاورزي به دو گروه مصرفي (شامل: گندم (نان)، گوشت، برنج، قندو شکر، روغن و شير و لبنيات) و توليدي (شامل: کود شيميايي، سموم و واکسن ها، تسهيلات بانکي، ماشين آلات، بيمه، خريدهاي تضميني، پژوهش و آموزش، بذر و نهال و انرژي) پيشنهاد نمايد، اما از آن جايي که معمولا در قضاوت هاي کلامي و تجربي، عدم قطعيت، نوسان و ابهام وجود دارد؛ لذا، بمنظور رفع اين مشکل مي توان از منطق بازه اي (حالت خاصي از منطق فازي) بهره جست. از اين رو، در اين پژوهش از روش تحليل سلسله مراتبي بازه اي استفاده شده است. نتايج اين پژوهش ضمن ارايه درصدهاي بهينه تخصيص يارانه به هر دو زير بخش مصرفي و توليدي کشاورزي، حاکي از آن است که الگوي كنوني تخصيص يارانه  هاي کشاورزي در هر دو گروه مصرف کننده و توليد-کننده بهينه نمي باشد و بر اساس الگوي بهينه مي بايست، 86.56 درصد سهم کل يارانه هاي کشاورزي به بخش توليدي و 13.44 درصد باقي مانده به بخش مصرفي تخصيص يابد که اين امر نيازمند يک تعديل 59.61 درصدي در کل يارانه هاي بخش کشاورزي مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

هدف از اين مطالعه مقايسه اثر سياست هاي مالي (مخارج دولت) بر ارزش افزوده دو بخش صنعت و کشاورزي بوده است. به اين منظور، با استفاده از مدل تصحيح خطا برداري، رابطه علي و استفاده از توابع واکنش ضربه اي (IRF)، اثرات سياست مالي بر ارزش افزوده دو بخش ياد شده مورد بررسي قرار گرفت. داده هاي مورد نياز از منابع گوناگوني از جمله مرکز آمار ايران و بانک مرکزي جمع آوري شد.
نتايج نشان دادند که رابطه علي از سوي مخارج دولت به سمت ارزش افزوده مي باشد، يعني مخارج دولت بر ارزش افزوده بخش كشاورزي در كوتاه مدت اثر مثبت دارد. هم چنين، در کوتاه مدت مخارج دولت بر ارزش افزوده بخش صنعت، صادرات و سرمايه گذاري بر ارزش افزوده همين بخش تاثيري مثبت و معني دار دارند. با توجه به اين كه مخارج دولت در بلندمدت و كوتاه مدت بر سرمايه گذاري در بخش كشاورزي تاثير مثبت داشته است؛ لذا، مخارج عمراني دولت از راه بهبود زير ساخت هاي بخش كشاورزي و بويژه بهبود شبكه حمل و نقل باعث ترغيب توليدكنندگان به افزايش سرمايه گذاري در اين بخش مي شود.

 نسخه قابل چاپ

امروزه يکي از عوامل مهم در مبادله کالاها و بويژه مواد غذايي، موضوع کيفيت مي باشد. بنابراين، در سازمان جهاني تجارت نيز موضوع کيفيت و استانداردها مورد توجه قرار گرفته و موافقت نامه هاي موانع فني فرا راه تجارت و اقدام هاي بهداشتي و بهداشت گياهي براي اعمال استانداردها و مقررات مرتبط در تجارت جهاني تنظيم شده اند. در بين محصولات شيلاتي، محصول ميگو پس از خاويار دومين کالاي قابل صدور و ارزآور مي باشد. در اين پژوهش با استفاده از مدل جاذبه تاثير اين قوانين بر جريان تجارت ميگوي ايران مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان مي دهند که مقررات بهداشتي و فني به گونه اي معني دار صادرات ميگوي ايران را به کشورهاي وارد کننده بويژه کشورهاي عضو اتحاديه اروپا کاهش داده اند. با توجه به اهميت مسايل بهداشتي در تجارت آبزيان، ايجاد يک نظام واحد بهداشتي عرضه ميگو در ايران، ضرورت دارد. هم چنين سازمان هاي مربوطه بايد نظارت کامل براي انطباق مراکز توليدي و عمل آوري کشور با معيارهاي جهاني و استانداردهاي فني و بهداشتي داشته باشند.

 نسخه قابل چاپ

امروزه يکي از عوامل مهم در مبادله کالاها و بويژه مواد غذايي، موضوع کيفيت مي باشد. بنابراين، در سازمان جهاني تجارت نيز موضوع کيفيت و استانداردها مورد توجه قرار گرفته و موافقت نامه هاي موانع فني فرا راه تجارت و اقدام هاي بهداشتي و بهداشت گياهي براي اعمال استانداردها و مقررات مرتبط در تجارت جهاني تنظيم شده اند. در بين محصولات شيلاتي، محصول ميگو پس از خاويار دومين کالاي قابل صدور و ارزآور مي باشد. در اين پژوهش با استفاده از مدل جاذبه تاثير اين قوانين بر جريان تجارت ميگوي ايران مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان مي دهند که مقررات بهداشتي و فني به گونه اي معني دار صادرات ميگوي ايران را به کشورهاي وارد کننده بويژه کشورهاي عضو اتحاديه اروپا کاهش داده اند. با توجه به اهميت مسايل بهداشتي در تجارت آبزيان، ايجاد يک نظام واحد بهداشتي عرضه ميگو در ايران، ضرورت دارد. هم چنين سازمان هاي مربوطه بايد نظارت کامل براي انطباق مراکز توليدي و عمل آوري کشور با معيارهاي جهاني و استانداردهاي فني و بهداشتي داشته باشند.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين مطالعه بررسي وضعيت کشاورزان شهرستان هاي گوناگون استان خراسان رضوي در مقابله با شرايط مخاطره آميز توليد مي باشد. روش تحليل داده‏ها با استفاده از برنامه ريزي چندمعياري و بکارگيري روش تاپسيس (TOPSIS) مي باشد. نتايج نشان داد که حدود74.6 درصد از بهره برداران و 67.76 درصد سطح زير کشت استان خراسان رضوي از نظر برخورداري از امکانات و شرايط مقابله با مخاطرات، در وضعيتي محروم و نامناسب قرار دارند و تنها 2.33 درصد از بهره برداران، در وضعيت مناسب و برخوردار قرار دارند. در انتها و در جهت توانمندسازي بهره برداران و کشاورزان استان خراسان رضوي در مواجهه با شرايط مخاطره آميز، توسعه کشاورزي ترکيبي، استفاده از ماشين آلات مناسب و متناسب و هم چنين استفاده از پتانسيل تعاون روستايي در بکارگيري نهاده ها توصيه شده است.

 نسخه قابل چاپ

بخش دامپروري به عنوان زير بخشي مهم از کشاورزي، همانند ساير فعاليت هاي کشاورزي، در توليد و فروش با مخاطره مواجه است. به دليل اهميت اين بخش در سامانه هاي تغذيه اي دنيا و بمنظور تداوم فعاليت هاي توليدي، لازم است دامپروران با بکارگيري روش هاي مناسب مهار و مديريت خطر، مورد حمايت قرار گيرند. يکي از روش هاي متداول و مرسوم در مديريت ريسک استفاده از پوشش هاي بيمه اي است. آنچه که در اين بين مهم است چگونگي رويارويي گروه هاي هدف با اين سامانه حمايتي است. در اين مقاله، بمنظور تعيين و بررسي عامل هاي موثر بر پذيرش بيمه دام از سوي دامداران شهرستان کرمان، تعداد 114 دامدار در سال 1387 به گونه تصادفي انتخاب و وضعيت آن ها تحليل شده است. ابتدا با استفاده از شبکه عصبي مصنوعي، مولفه هاي تاثيرگذار بر رفتار دامداران شناسايي و سپس اثر نهايي مربوط به متغيرهاي تعيين شده به وسيله شبيه لاجيت تجزيه و تحليل شده است. خروجي هاي مربوط به شبکه عصبي نشان داد که نوع دامداري، سطح سواد، سابقه کار، تعداد دام ها، سن، مشاغل جانبي و درآمد سال گذشته، متغيرهاي تاثيرگذار بر رفتار دامداران مي باشند. نتايج بدست آمده از برآورد شبيه لاجيت بيانگر مثبت بودن تاثير سطح سواد، سابقه کار و تعداد دام ها در پذيرش بيمه و منفي بودن تاثير نوع دامداري، سن، مشاغل جانبي و درآمد سال گذشته در پذيرش بيمه است. با توجه به نتايج بدست آمده، پيشنهاد مي شود به دليل تمايل بيش تر دامداري هاي صنعتي در استفاده از بيمه، توسعه واحدهاي کوچک در شهرستان کرمان مورد توجه قرار گيرد. هم چنين، از فعالان جوان و تحصيل کرده در بخش دامپروري شهرستان، به دليل تمايل بيش تر به پذيرش نوآوري هايي از قبيل بيمه، حمايت گردد.

 نسخه قابل چاپ