25- معمولا مرثيه داراي سه مرحله است: يك: مقدمه، دو: اوج و سه: فرود. بعد از رسيدن مرثيه به مرحلهي اوج و سوزناك خود، آن را زياد طول ندهيم، يعني مرحلهي فرود مرثيه را كوتاه كنيم، كه گاهي مرثيه حتي بدون فرود نيز خوانده ميشود.
26- مرحلهي اوج مرثيه، مرحلهاي است كه گره مرثيه گشوده ميشود و سوزناكترين قسمت مرثيه است. بدين جهت مرحلهي اوج مرثيه را زود بيان نميكنيم.
27- وقتي مرثيه به مرحلهي اوج خود رسيد سوز و گدازي را در شنوندگان برانگيزانيم و «تحولي دروني» در آنها به وجود آوريم به گونهاي كه حالت توجه به معارف بلند عاشورايي با آن سوز و گداز همراه گردد.
28- در اوج مرثيه با كلماتي مانند «يا حسين» و «يا زهرا» توسل را بيشتر و داغتر كنيم.
29- اگر مرثيه را همراه با سخنراني انجام ميدهيم شايسته است كه ارتباط موضوع سخنراني با موضوع مرثيه را فراموش نكنيم و ارتباط بين آن دو را در نظر داشته باشيم، و به اصطلاح سخنوران مرثيه خوان «گريز» بزنيم.
30- شايسته است مرثيه را با خواندن دعا و فاتحه و صلوات و قيام براي حضرت مهدي - عجل الله تعالي فرجه الشريف - به پايان بريم.
31- پس از پايان مرثيه ميتوان آيهي «و سيعلم الذين ظلموا اي منقلب ينقلبون: و ستمكاران بزودي خواهند دانست كه به چه مكاني باز ميگردند.» و يا آيهي «الا لعنة الله علي الظالمين: آگاه باشيد نفرين خدا بر سمتمكاران است»، را خواند.
32- بعد از خواندن آياتي كه گفته شد ميتوانيم براي استجابت دعا پنج بار آيهي «امن يجيب المظطر اذا دعاه و يكشف السوء» را بخوانيم.
33- ميتوانيم پس از «امن يجيب» اين دعا را بخوانيم «اللهم انا نسئلك و ندعوك باسمك العظيم الاعظم الاعز الاجل الاكرم بحق محمد و علي و فاطمة و الحسن و الحسين و التسعة المعصومين من ذرية الحسين» و سپس ده بار «يا الله» بگوييم و آن گاه دعاهاي ديگر را بخوانيم.
34- اگر هنگام مرثيه خواني، مطلب يا شعر بعدي را فراموش كرديم، مطلب يا شعر قبلي را تكرار ميكنيم و شرح ميدهيم و در ضمن اين كار به جستجوي مطلب يا شعر بعدي ميپردازيم تا آن را به ياد آوريم.
35- براي مرثيه خواني اگر ميتوانيم در جايي قرار گيريم كه مشرف بر شنوندگان باشيم.
36- شايسته است موانع تمركز حواس را از محل مرثيه خواني حذف كنيم. گاهي اين كار با تذكري از سوي مرثيه خوان ميتواند انجام گيرد.
37- در آغاز مرثيه ميتوانيم از شنوندگان بخواهيم تا سرها را به زير بيندازند، دلها را روانهي كربلا كنند و زانوي غم در بغل بگيرند.
38- تا ميتوانيم مدت و مقدار مرثيه را در مدت زماني كه از ما خواستهاند انجام دهيم، يعني مرثيه را بموقع شروع كنيم و بموقع خاتمه دهيم.
39- در ابتداي مرثيه صداي خود را خيلي بالا نبريم و بلند نكنيم، تا براي ادامهي مرثيه نيز نفس داشته باشيم.
40- گاهي گلو و دهان مرثيه خوانهاي مبتدي خشك ميشود و يا نفس آنان كم ميآيد، اين امري طبيعي است كه به مرور زمان از بين ميرود. ولي نكات مرثيه خواني مانند نكتهي قبلي را نيز بايد رعايت كرد، تا با چنين مشكلي روبرو نشد.
41- اگر صداي شما گرفته يا سرما خورده و يا ناصفاف است، چنانچه ميتوانيم در رفع آن بكوشيم و يا خودمان پيش از خواندن مرثيه به شنوندگان آن را بگوييم.
42- سعي كنيم براي خواندن مرثيه، شروع خوب، گيرا و جذابي داشته باشيم.
43- تلاش كنيم خودمان نيز همراه خواندن مرثيه بسوزيم و اشك بريزيم و گريه كنيم كه گفتهاند: «آنچه از دل برآيد، لا جرم بر دل نشيند».
44- اگر هنگام خواند مرثيه، خودمان گريه نميكنيم (بكاء)، دست كم حالت گريه به خود بگيريم (تباكي).
45- سوز و حال و گريه در مرثيه خواني را از خود خدا و معصومان - عليهمالسلام - طلب كنيم.
46- خود را برتر از مرثيه خوانهاي ديگر ندانيم و متواضع باشيم. مثلا نگوييم: «من يك ساعت مرثيه خواني كردم ولي فلاني كم آورد».
47- علاقه و تمرين و صدق و اخلاص و تقوا از عوامل موثر در مرثيه خواني است؛ پس به آنها توجه بيشتري كنيم.
48- تعدا كم يا زياد جمعيت در اخلاص ما براي مرثيه خواني تاثير نگذارد. مثلا نگوئيم: «ديشب در مجلسي مرثيه خواني كردم كه غلغله بود و جاي سوزن انداختن نبود».
49- اگر از مرثيه خواني ما انتقاد سودمندي كردند، ناراحت نشويم و آن را بپذيريم.
50- از تحقير مرثيه خوانهاي ديگر به گونههاي مختلف خودداري كنيم، مثلا نگوئيم: «روي فلاني را كم كردم».
51- اگر براي مرثيه خواني به ما هديهاي ندادند ناراحت نشويم، زيرا پاداش اصلي و حقيقي اين كار نزد خدا است.
52- به خاطر حضرت فاطمهي زهرا و امام حسين - عليهاالسلام - براي مرثيه خوانها احترام ويژهاي قائل باشيم. پس حداقل ميتوانيم به احترامشان از جاي خود برخيزيم و يا دست آنان را ببوسيم.
53- هنگام مرثيه خواني با مديريت خود، كنترل مجلس را به عهده بگيريم، زيرا ممكن است در بعضي موارد، كنترل مجلس را از دست بدهيم و يا ديگران بخواهند نظم مجلس را به هم بزنند.
54- تجربيات مرثيه خواني خود را در اختيار ديگران قرار دهيم و در اين مورد نيز سخاوتمند باشيم، كه خير و بركت نزد خداست.
55- حتما بر موضوع و محتواي مرثيه تسلط كافي داشته باشيم. مثلا بدانيم در آغاز و مقدمهي مرثيه چه چيزهايي را بايد بخوانيم و در اوج و فرود مرثيه چه چيزهايي را بايد بگوييم.
56- در آغاز راه و پيش از خواندن مرثيه، يك بار ديگر مرثيه را مطالعه و مرور كنيم تا مرتكب اشتباهي نشويم.
57- ميتوانيم در ابتداي مرثيه خواني موضوع مرثيه را به شنوندگان بگوييم، مثلا به آنان بگوييم: «امشب ميخواهم روضهي حضرت علي اكبر -عليهالسلام- را براي شما بخوانم».
58- اگر چراغهاي مجلس مرثيه خواني خاموش شوند، شايد حزن و اندوه بيشتري بر آن مجلس حاكم گردد؛ پس در مواردي به اين نكته توجه داشته باشيم.
59- در مرثيه خواني از طرح سئوالات و شبهات بدون پاسخ پرهيز نماييم. مثلا در مرثيهي حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - اين سوال را مطرح نكنيم كه چگونه ممكن است حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - بعد از مرگش، دستهاي خود را از كفن بيرون آورد و امام حسن و امام حسين - عليهاالسلام - را در آغوش بگيرد و بعد پاسخ آن را هم ندهيم.
60- مطالب احتمالي و مشكوك در مرثيه خواني مانند حضور حضرت ليلا - عليهاالسلام - در كربلا را به صورت قطعي و يقيني ذكر نكنيم و يا حتي از ذكر آنها خودداري نماييم.
61- بدون ضرورت، مرثيه را تكرار نكنيم و از دوباره خواني بپرهيزيم.
62- ميتوانيم از آيات، روايات، شعر، داستان و خاطره، مثال و تشبيه، ضرب المثل، آمار و اخبار صحيح و دقيق، سخنان عالمان و بزرگان و دانشمندان نظير حضرت امام خميني - قدس سره الشريف - و جملات و قطعههاي ادبي و زيبايي كه متناسب با موضوع و محتواي مرثيه باشند استفاده نماييم.
63- اگر در خواندن مرثيه داراي سبك خاصي هستيم، آن قدر تمرين و ممارست داشته باشيم تا آن سبك را از دست ندهيم.
64- در آغاز راه ميتوانيم پيش از مرثيه خواني چند نفس عميق بكشيم، تا ترس و دلهرهي ما از بين برود و آرامش جاي آن را بگيرد.
65- بطور طبيعي مرثيه خواني كنيم و خود را به تكلف و زحمت نيندازيم.
66- نزد عموم از به كارگيري كلمات و لهجهي خاص و محلي در مرثيه خواني خودداري كنيم و از داشتن تكيه كلام پرهيز نماييم.
67- تا ميتوانيم از ابتكار و خلاقيت و ذوق و سليقهي خود و ديگران در انتخاب مراثي و كيفيت بيان و شيوهي آغاز و پايان آنها استفاده كنيم.
68- اگر در خواندن مرثيه اشتباهي كرديم، در همان جلسه و اگر نتوانستيم در جلسهي بعد، آن اشتباه را تصحيح نماييم.
69- ميتوانيم هنگام خواندن مرثيه، تحمل در برابر مشكلات و صبر در مقابل مصايب را براي شنوندگان زمينه سازي كنيم، زيرا معصوم - عليهالسلام - فرموده است: «صبر نيمي از ايمان است».
