رانندگی هنگام خواب آلودگی!
مطالعات مختلف علمی نشان داده اند با حالت خواب آلودگی پشت فرمان نشستن خطر بروز تصادفات رانندگی را به طرز قابل توجهی افزایش می دهد. در تازه ترین مطالعات از این دست به بررسی همه جانبه ی این ارتباط ساده در گروه سنی بالغ پرداخته شده است. دکتر فابیو سیریناتو، دانشیار علوم عصبی دانشگاه بولونیای ایتالیا در گفتگو با Science Daily به تشریح جزئیات کامل این مطالعه پرداخته است.
درباره ی تحقیقات انجام گرفته و آمار و ارقام به دست آمده توضیح دهید.
تحقیقاتی که ما انجام داده ایم بسیار دامنه دار بوده است.
ما این تحقیقات را از سال 2005 آغاز کرده ایم و در این مدت گروهی از افراد را زیر نظر داشته ایم که احتمال بیشتری برای تصادفات رانندگی دارند و در نهایت متوجه شده ایم درصورتی که راننده ی بالغ در حالت خواب آلودگی و یا پس از کم خوابیپُشت فرمان نشسته و به رانندگی بپردازد احتمال تصادفات سخت در آن ها دو برابر خواهد شد.
گروه های مورد مطالعه ی شما در این تحقیق چه کسانی بوده‌اند و چرا؟
برای این کار به سراغ دانشجویان رفتیم. این دسته از افراد به دلیل زمان زیادی که صرف مطالعه و تحقیق می کنند عمدتا کم خوابی های زیادی را در طول شبانه روز متحمل می شوند.
از این رو آن ها را بهترین گروه برای انجام این مطالعه شناختیم. مطالعه زیاد و نگرانی های همیشگی درخصوص دروس و دانشگاه تأثیر قابل توجهی بر افت عملکرد مغز و خستگی مفرط و در نهایت احساس خواب‌آلودگی دارد.
درباره این گروه از دانشجویان و سابقه تصادفات آن ها چه اطلاعاتی به دست آورده اید؟
ما از 339 دانشجو برای این مطالعه استفاده کردیم که 8 تن از آن ها حداقل یک بار در سال های اخیر تصادف رانندگی داشته اند. همچنین 15 درصد از این دانشجویان خواب‌آلودگی یا کم خوابی را علت اصلی وقوع تصادفات رانندگی عنوان کرده اند.
نکته ی جالب توجه دیگر این است که 56 درصد دانشجویانی که در گذشته حداقل یک بار تصادفات رانندگی داشته اند به این نکته اعتراف کرده اند که در آن حوادث، حالت خواب‌آلودگی داشته اند و با این حال به مسیر خود ادامه داده اند.
توصیه شما به عنوان یک محقق علوم عصبی در این زمینه چیست؟
یک نکته وجود دارد که کاملا روشن است؛ نمی توان در حالت خواب آلودگی به رانندگی ادامه داد. در حقیقت مغز آن قدر خسته می شود که نیاز به استراحتی هرچند کوتاه دارد.
هر گاه راننده احساس خواب‌آلودگی کرد بهترین کار این است که بلافاصله خودرو را به کناری منتقل کرده و خاموش کند و حداقل برای 10 الی 15 دقیقه استراحت نماید. این بهترین و موثرترین کاری است که راننده ی خواب‌آلود می تواند برای حفظ جان خود و سایر سرنشینان انجام دهد.
البته در میان بسیاری از رانندگان کارهایی چون پائین کشیدن شیشه خودرو، گوش دادن به رادیو و حتی نوشیدن به عنوان راه کاری جهت غلبه بر خواب‌آلودگی عنوان شده اند؟
بله. متأسفانه دیده شده است که بسیاری از رانندگان به خصوص آن هایی که در مسافت های دور به رانندگی می پردازند در زمان احساس خواب آلودگی نه تنها خودرو را متوقف نکرده بلکه با اصرار بر ادامه رانندگی، کار بیشتری از مغز خسته خود کشیده و به این ترتیب احتمال وقوع تصادفات شدید را افزایش می دهند.
تحقیقات نشان داده اند گوش دادن به موسیقی، پایین کشیدن شیشه، نوشیدن یا کارهایی از این دست اثرات بسیار ناپایدار و گذرایی بر هوشیار ماندن راننده داشته و از این رو می توان آن ها را بیهوده دانست. پس بهتر است رانندگان با انجام چنین کارهایی خود را فریب ندهند و به جای انجام این کارها برای 10 تا 15 دقیقه استراحت مختصری انجام دهند.
مهم ترین تأثیر خواب آلودگی بر رانندگی از نگاه علمی چیست؟
وقتی مغز خسته است توان کافی برای کنترل همه کارهای فرد را ندارد. زمانی که راننده پشت فرمان می نشیند باید به امور مختلفی نظارت و کنترل داشته باشد که تمامی آن ها بر عهده مغز است.
تحقیقات ما نشان داده اند مهم ترین تأثیر خواب آلودگی بر رانندگی افت عملکرد مغز در تصمیم گیری ها است که این خود به بروز تصادفات مختلفی منجر می شود.
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که هیچ کس نمی تواند متوجه شود حالت خواب‌آلودگی راننده دقیقا از چه زمانی آغاز می شود. از این رو این خود راننده است که باید با درک نخستین علائم به کناری رفته و خودرو را در مکانی امن خاموش کند.
آیا فکر می کنید اغلب دانشجویان از کم خوابی و یا اختلالات خوابی رنج می برند؟
حداقل در گروهی که طی 5 سال گذشته زیر ذره‌بین ما قرار داشته اند مشخص شده است که عمده آن ها به نوعی از کم خوابی یا اختلالات خواب رنج می برند که این مسأله بر کارها و امورات آن ها تأثیرات منفی داشته است و رانندگی یکی از آن ها است.
در حالی که بسیاری از آن ها نیاز روزانه بدن شان به خواب را حدود 9/2 ساعت عنوان کرده اند اما بسیاری از آن ها اعتراف کرده اند که حدود 7 ساعت در شبانه روز می خوابند. از آن گذشته متوجه شدیم که 45 درصد دانشجویان در طول خواب حداقل یک بار از خواب می پرند و برای این که مجددا به خواب روند مشکلاتی دارند.
آیا می توان تفاوتی میان کم خوابی و خواب ضعیف قائل شد؟
در خصوص تأثیر گذاشتن این فاکتورها بر عملکرد مغز و به خصوص در حین رانندگی می توان گفت در نقش مکمل یکدیگر، ایفای نقش می کنند.
آیا در این مطالعه به بررسی تأثیرات استعمال دخانیات بر رانندگی افراد نیز پرداخته اید؟
بله و البته به نتایج جالب توجهی نیز دست یافتیم. در حالی که بسیاری از افراد به اشتباه بر این باورند که با استعمال سیگار می توانند خود را در حین خواب‌آلودگی همچنان بیدار و هوشیار نگاه دارند اما تحقیقات نشان می دهند استعمال سیگار همچون ایجاد اختلالی در تصمیم گیری های مغز در زمان رانندگی است.
با این حال و متأسفانه بسیاری از رانندگان به این کار به عنوان یک عادت نگاه می کنند.
برای رفع مشکلات این چنینی چه کار باید کرد؟
این یک مسأله همه گیر و بنیادین است که تنها با نگاه فرهنگی و آموزشی می توان بر آن غلبه کرد. گسترش آموزش های لازم برای توجیه رانندگان بهترین کار ممکن است. در این فرآیندهای آموزشی باید به راننده فهمانده شود که در صورت احساس هرگونه خواب‌آلودگی باید بلافاصله خودرو را به محلی امن منتقل کرده و به مغز و بدن خود استراحت دهد.
در حال حاضر شمار قربانیان و مجروحان ناشی از رانندگی در حالت خواب‌آلودگی در سراسر جهان بالا است اما می توان با آموزش های لازم این ارقام را کاهش داد.
