عملیات رزمندگان اسلام در جنگ هشت ساله تحمیلی

عملیات والفجر 1

نخستین تجربه سپاه پس از سازماندهی

سه ماه پس از انجام عملیات ناموفق والفجر مقدماتی ، عملیات والفجر 1 در منطقه شمال غربی فکه تا بلندی های حمرین طرح ریزی شد . در ساعت 22 و 10 دقیقه 20 فروردین ماه 1362 با رمز یا الله - یا الله - یا الله حمله یگان های سپاه و ارتش به فرماندهی سرهنگ علی صیاد شیرازی ( فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش ) آغاز شد .

از زمان عملیات ثامن الائمه که به شکست حصر آبادان انجامید ، تا آغاز عملیات والفجر یک همواره برای در هم کوبیدن خط دشمن و گرفتن فرصت عکس العمل از آنها از تاریکی شب و ساعات استراحت نیروهای آنان بهره گرفته می شد ، اما در این عملیات روش هجوم در پوشش آتش تهیه برای در هم کوبیدن دشمن برگزیده شد . بر این اساس عملیات با اجرای آتش انبوه توپخانه شروع شد . 60 هزار گلوله توپ بر مواضع عراقیها فرو ریخت و این تا آن زمان بی سابقه بود . البته شمن نیز با 100 گلوله به استقبال توپهای ایرانی آمد .

موقعیت منطقه عملیاتی والفجر بیشتر تپه ماهور ( تپه های کوتاه ) بوده و بلندی های مهم آن از 180 متر تجاوز نمی کند و در منطقه جنوب شرقی کوه های حمرین قرار دارد . قرارگاه خاتم الانبیاء عملیات را از دو محور شمالی و جنوبی به فرماندهی قرارگاه کربلا در جناح راست و قرارگاه نجف در جناح چپ پیش می برد . در این عملیات 8 لشکر از سپاه پاسداران و 2 لشکر ، 3 تیپ و یک گردان از نیروی زمینی ارتش ایران و به عبارت دیگر 30 گردان از ارتش و 80 گردان از سپاه مشارکت داشتند . هر دو جناح کار پیشروی را تا سحر گاه فردا و تا اعلام دستور توقف به خوبی انجام دادند . از صبح همان روز تا پایان ششمین روز عملیات ، عراق بارها دست به پاتک زد و چندین مرتبه بلندی ها منطقه در دست طرفین رد و بدل شد ، اما نیروهای خودی توانستند اهداف به دست آمده را تثبیت کرده و حالت پدافند به خود بگیرند .

در پایان این عملیات تعداد 6750 تن از نیروهای دشمن کشته ، زخمی و اسیر شدند و 98 دستگاه تانک و نفربر زرهی منهدم ، 5 فروند چرخبال ساقط و سه واحد 550 نفری جیش الشعبی ، سه گردان کماندویی و 4 گردان مکانیزه آسیب دید . همچنین بخشی از بلندی های حمرین ، چندین روستا در حاشیه رودخانه دویرج و پاسگاه مرزی پیچ انگیزه آزاد شد که در مجموع 150 کیلومتر وسعت را در بر می گرفت .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عملیات : والفجر 1

زمان اجرا : 20/1/1362

مدت اجرا : 6 روز

مکان اجرا : شمال غربی فکه در جبهه میانی

رمز عملیات : یا الله – یا الله – یا الله

تلفات دشمن : 6750 نفر کشته ، زخمی و اسیر

ارگان های عمل کننده : سپاه و ارتش

اهداف عملیات : سرکوب نیروهای دشمن و باز پس گیری مناطق تحت اشغال

عمليات محرم

فرو بردن عراق در حالت انفعالي محض

پس از انجام عمليات موفق و موثر ثامن الائمه ، فتح المبين ، بيت المقدس ، مسلم بن عقيل نمي بايست به عراق فرصت خارج شدن از حالت انفعالي و دفاعي داده مي شد ؛ بنا براين در طرح عمليات محرم علاوه بر آزادسازي ارتفاعات مرزي حمرين در جبهه جنوبي و تصرف جاي پا براي تهديد منطقه العماره عراق ، اين موارد نيز در دستور كار قرارگاه مركزي كربلا قرار گرفت . قرار بود رزمندگان اسلام در محور عين خوش – زبيدات در جنوب شرقي دهلران ، در سه مرحله ، حمله را انجام دهند .

بنابراين مرحله نخست عمليات در ساعت 22و 8 دقيقه شب 10 آبان ماه 1361 با رمز يا زينب ( سلام الله عليها ) به فرماندهي سردار شهيد حسن باقري به اجرا در آمد . نيروهاي خودي توانستند در كمتر از نيم ساعت پس از اعلام حمله در يك محور ، شماري از نيروهاي عراقي را به اسارت در آورده و در محور ديگر نيز نيروهاي دشمن به استعداد يك تيپ به محاصره در آمدند و بيشتر آنها اسير شدند .

در ساعت 6 صبح روز بعد به جز جناح چپ منطقه عمليات ، كليه يگانها به اهداف تعيين شده دست يافتند . در روز اول عمليات همه نيروها به هم ملحق شدند . تنها يگان هاي قرارگاه چهارم به خاطر طغيان رودخانه دويرج و فقدان پل نتوانستند اهداف خود را در منطقه پرچم هندي و ربوط به طور كامل تصرف نمايند .

در نتيجه طي اين مرحله 550 كيلومتر مربع از خاك ايران از جمله ارتفاعات مهم منطقه ، پل چم سري ، حوزه نفتي بيات ، نهر عنبر ، شهر ميمه ، موسيان آزاد و جاده عين خوش به دهلران ، از زير ديد و تير رس دشمن خارج شد . همچنين شهرك طيب عراق تحت اشراف قواي ايراني قرار گرفت .

در مرحله دوم ، با وجود پيروزي هاي مرحله نخست و از هم پاشيدگي و ضعف روحيه دشمن ، به لحاظ عدم موفقيت قرارگاه چهارم در مرحله نخست و خالي ماندن جناح چپ ، مواضع فتح شده نيز در معرض پاتك و تهديد دشمن بود ، بنابراين ترميم رخنه به وجود آمده ضروري مي نمود . براي همين هدف مرحله دوم عمليات محرم روز سه شنبه 11 آبان ماه 1361 ، در ساعت 2 و 30 دقيقه بامداد آغاز شد .

نيروهاي خودي با الحاقي كه صورت گرفت ، محاصره دشمن را كامل كردند . در اين مرحله 150 كيلومتر مربع از زمين هاي اشغال شده آزاد و همچنين تعدادي از نيروهاي عراقي به اسارت در آمدند .

هدف مرحله سوم عمليات محرم تصرف همه بلندي هاي غرب حمرين و جاده ها و مراكز مهم عملياتي و ايجاد و تامين لازم براي جاده آسفالته چم سري ، شرهاني و زبيدات و جاده شوسه زبيدات – طيب بود . به همين منظور در ساعت 22 روز 15 آبان ماه 1361 حمله مرحله سوم آغاز شد .

نبرد گسترده به واسطه مقاومت پراكنده نيروهاي ارتش عراق و عدم پاكسازي منطقه در ساعت 8 صبح 16 آبان ماه به پايان رسيد و در نتيجه آن 300 كيلومتر مربع از خاك عراق شامل پاسگاه هاي زبيدات ، شرهاني و ابوغريب و همچنين تاسيسات نفتي شامل 70 حلقه چاه نفت به تصرف رزمندگان اسلام در آمد و همچنين سازماندهي 14 تيپ عراقي در اين نبرد آسيب ديد .

تلفات و ضايعات وارده به دشمن شامل انهدام 8 تا 12 يگان سازماني تا 70 درصد ، انهدام 260 دستگاه تانك و نفربر ، 230 دستگاه خودرو ، سقوط 10 فروند هواپيما و به غنيمت گرفتن 150 دستگاه تانك و نفربر ، 250 دستگاه خودرو ، چندين دستگاه موشك انداز ماليوتكا و مقدار انبوهي سلاح سبك و كشته و زخمي نمودن و به اسارت درآوردن 10400 تن از نيروهاي دشمن بود .

نيروهاي عمل كننده ايران در اين عمليات شمال 4 لشگر پياده ، يك لشگر زرهي و يك تيپ احتياط از سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و يك تيپ پياده از نيروي زميني ارتش بودند . نيروي زميني تازه تاسيس شده سپاه پاسداران در اين عمليات به خوبي از تانك ها و زره پوش هاي غنيمتي بهره برداري كرد .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : محرم

زمان اجرا : 10/8/1361

مدت اجرا : يك هفته

مكان اجرا : محور عين خوش – زبيدات در جبهه جنوبي جنگ

رمز عمليات : يا زينب ( سلام الله عليها )

تلفات دشمن : 10400 نفر كشته ، زخمي و اسير

ارگان هاي عمل كننده : نيروي زميني سپاه با پشتيباني توپخانه ارتش

اهداف عمليات : آزاد سازي ارتفاعات مرزي حمرين و تصرف جاي پا براي تهديد منطقه العماره عراق طي سه مرحله

عملیات والفجر ۲

پس از عملیات والفجر مقدماتى، بار دیگر شرایط جنگ به نحوى مطرح شد که به نظر مى رسید با افزایش توانایى هاى نظامى دشمن، بدون تغییرات اساسى در شیوه نبرد، ادامه جنگ مشکل خواهد بود. از این رو، تا رسیدن به آن نقطه لازم بود روند عملیات ها ادامه یافته تا از رکود جبهه به مدت زیاد جلوگیرى شود.

بدین ترتیب، پس از بحث و بررسى مناطق مختلف مقرر شد، عملیات هاى والفجر ،۲ ۳ و ۴ انجام شود. مهم ترین مسأله اى که در این عملیات ها مورد نظر بود، به کارگیرى نیروى اندک، دادن تلفات کم و جلوگیرى از وارد شدن ضربه اساسى به توان یگان ها و تضمین موفقیت عملیات بود.

اهداف عملیات:

عملیات والفجر ۲ در منطقه پیرانشهر، در حد فاصل بین ارتفاعات قمطره و تمرچین، با اهداف زیر تدارک دیده شد: ۱-انهدام نیروى دشمن و گرفتن اسیر.۲-تجزیه نیروى دشمن.۳-تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه.۴- تصرف پادگان حاج عمران و تسط بر شهر چومان مصطفى

موقعیت طبیعى و اهمیت منطقه

پادگان حاج عمران در موقعیتى سوق الجیشى واقع شده است؛ بدین ترتیب که از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین، از جنوب به ارتفاعات بسیار مرتفع سکران و کدو و از شرق به ارتفاعات تمرچین و شهر مرزى پیرانشهر، و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفى عراق، محدود مى شود.آنچه بر اهمیت منطقه و ضرورت تصرف آن مى افزود، اساساً تبعات بعدى آن بود که قسمتى از آن چنین است: ۱- تسلط بر تردد ضدانقلاب و کنترل آن.۲- ایجاد تسهیلات و پشتیبانى از اکراد مسلمان و مبارز عراقى.۳- فراهم سازى امکان گسترش عملیات نامنظم در خاک عراق

۴- حفظ پیرانشهر از هرگونه تهاجم و تجاوز نیروهاى عراقى.۵- زمینه سازى نزدیکى بیشتر به شهر و تأسیسات نفتى کرکوک

موقعیت دشمن در منطقه

دشمن در سراسر منطقه، سه رده خط پدافندى داشت که هر رده آن پوشیده از موانع و استحکامات بود و همچنین استعداد دشمن در حدود ۲ تیپ پیاده و یک گردان زرهى، به عنوان نیروى درگیر و یک تیپ پیاده و آتشبار مختلف و مجموعاً ۳۰ یگان در منطقه بود.

مأموریت و طرح مانور

مبناى طرح مانور، عملیات تک دورانى (دور زدن دشمن) بود تا بدین وسیله هرگونه فرصت عکس العمل از دشمن گرفته شود، بدین ترتیب که ۴ گردان سمت راست و ۳ گردان سمت چپ وارد عمل مى شدند و پس از دور زدن ارتفاعات، در تنگه دربند الحاق مى نمودند و نهایتاً پاکسازى به طور کامل انجام مى پذیرفت. سازمان رزم و نحوه ادغام نیروهاى سپاه و ارتش بدین شکل بود که مجموعاً ۱۶ گردان از سپاه و ۶ گردان پیاده و یک گردان مکانیزه از نیروى زمینى ارتش در عملیات شرکت داشتند.همچنین پشتیبانى عملیات از سوى هوانیروز، با توجه به موقعیت منطقه و صعب العبور بودن ارتفاعات پیش بینى شد.

شرح عملیات

در ساعت ۱ بامداد روز 29/4/62 عملیات والفجر ۲ با رمز یا الله آغاز شد. قسمتى از نیروهاى خودى ۲۴ ساعت قبل از آغاز تک، به منظور دور زدن دشمن، از خط عزیمت خود حرکت نمودند و پس از ۲ ساعت راهپیمایى موفق شدند خود را به مناطق تعیین شده رسانده، براى شروع عملیات اعلام آمادگى کنند.به رغم این که نیروها پس از ۲ ساعت تأخیر در تمامى محورها، با دشمن درگیر شدند، لیکن پیشروى قابل توجهى صورت گرفت. اما از آن جا که دشمن بر ارتفاعات سرکوب منطقه تسلط داشت، آتش شدید توپخانه اش عملاً مانع از تکمیل و دستیابى به تمامى اهداف عملیات شد، به طورى که همچنان ارتفاعات کینگ،۲۵۱۹ بردسر و دربند را در اختیار داشت.

در ادامه عملیات در صبح روز 3/5/62 روستاى رایات به دست نیروهاى خودى تصرف شد و ضمن محاصره چند روستاى دیگر، گمرک جاده پیرانشهر-حاج عمران آزاد گردید. همچنین پس از آن که نیروهاى خودى بر قسمتى از ارتفاعات ۲۵۱۹ تسلط یافتند، دشمن طى دو نوبت به ارتفاعات یاد شده پاتک نمود که در نوبت اول مجبور به عقب نشینى شد و در نوبت دوم توانست بر قسمتى از آن تسلط یابد. اما پس از آن که هوانیروز امکان یافت که نیروهاى خودى را تدارک کند، مابقى نیروهاى دشمن پاکسازى شدند و بدین ترتیب ارتفاعات ۲۵۱۹ به طور کامل به تصرف نیروى خودى درآمد.

همچنین دشمن در تاریخ ۵/۵/۶۲ با ۱۶ فروند هلیکوپتر و با استفاده از هلى برد به یال ارتفاعات کلو حمله کرد که در پى آن ۶ فروند هلى کوپتر خود را از دست داد. یکى از این هلیکوپترها مملو از نیرو بود.

نیروى دشمن که در پاتک ها شرکت داشتند، مجموعاً تیپ ۶۶ نیروى مخصوص، تیپ ۵ و تیپ ۹۱ پیاده و نیز تیپ ۱۱۳ و ۴۳۳ پیاده کوهستانى را شامل مى شد.

دستاورد و نتایج عملیات

عملیات حاج عمران، با آزادسازى ۲۰۰ کیلومترمربع از خاک دشمن و تسلط بر قسمتى از ارتفاعات سرکوب منطقه، به پایان رسید. طى این عملیات، مناطق زیر به تصرف نیروهاى خودى درآمد: پاسگاه مرزى تمرچین عراق، پادگان حاج عمران، گمرک مرزى، سلسله ارتفاعات کلو و قله استراتژیک (۳۰۰۰ مترى) آن، ارتفاعات ۲۵۱۹ (گردمند)، سرسول، آزادى ۳۷۰۰ سلمان، ۲۴۰۰ شیوه کارتا، بردزرد، همچنین آزادسازى روستاهاى زینو ممى خلان، رایات، شیوش، خوارو، میوتان بالا و میوتان پایین، از نتایج این عملیات بود. تسلط رزمندگان اسلام بر شهر چومان مصطفى و حومه آن نیز قسمت دیگرى از دستاوردهاى این عملیات محسوب مى شد.

تلفات دشمن و غنائم

مجموع کشته ها و زخمى هاى دشمن به بیش از ۴ هزار نفر رسید، ۲۰۰ نفر به اسارت گرفته شدند و نزدیک به ۵۰ پایگاه دشمن منهدم و یا تصرف گردید. همچنین از مقر تیپ ۹۱ که مأمور حفظ پادگان و منطقه بود مدارک و اسناد بیشمارى به دست آمد که حاکى از روابط عمیق گروهک هاى کومله و دمکرات با حکومت عراق بود.در میان غنائم، چندین قبضه توپ ۱۲۲ م. م، بیش از ۲۰ دستگاه تانک، ده ها دستگاه تفنگ ۱۰۶ با ماشین، انواع مختلف ادوات و نیز مقدار معتنابهى سلاح و مهمات، که از انبار پادگان حاج عمران به دست آمده بود، به چشم مى خورد.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عمليات: والفجر 2

زمان‌ اجرا: 29/4/1362

تلفات‌ دشمن‌:4200 (كشته، زخمي‌ و اسير)

رمز عمليات: يا الله‌ - يا الله‌ - يا الله‌

مكان‌ اجرا: منطقه مرزی پیرانشهر – حاج عمران

ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌ و نيروي‌ زميني‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌

اهداف‌ عمليات: انهدام نیروی دشمن ، تجزیه آنها و فتح چندین ارتفاع مهم در منطقه و خارج ساختن شهرهای مرزی از زیر دید و آتش توپخانه عراق

عملیات والفجر 3

ارتش عراق پس از شکست در عملیات بیت المقدس و عقب نشینی سراسری خود، ارتفاعات مهم و سرکوب مرزی را در اختیار داشت و به این ترتیب چند شهر مرزی همچون مهران زیر دید و تیر دشمن بود.

ارتش عراق با استقرار نیروهای خودی روی ارتفاعات مرزی مهران، علاوه بر ایجاد تسلط بر این شهر، موفق شده بود با نیروی کمتری از منطقه بدره پدافند کند. حال آن که عقب راندن دشمن از روی ارتفاعات مرزی، پدافند در دشت را به او تحمیل می کرد و در نتیجه نیروی بیشتری زمین گیر می شد. بر همین اساس، طرح تأمین مهران – به عنوان دومین عملیات محدود در شرایط جدید – در دستور کار قرار گرفت.

اهداف عملیات

آزادسازی شهر مهران از زیر دید و تیر دشمن.

ایجاد سهولت در برقراری ارتباط شهرهای دهلران – مهران و نیز ایلام – مهران.

تحمیل خطوط پدافند به دشمن و کشاندن او از ارتفاعات به دشت.

انهدام دشمن

بازپس گیری ارتفاعات و عوارض حساس زالوآب – که به این وسیله دید دشمن نسبت به تنگه کنجاپنجم و حوالی سد کناپنجم و دشت مهران کور گردید.

آزادسازی ارتفاعات نمه کلان بو و قسمتی از ارتفاعات قلاویزان – که دشمن را از تسلط کامل بر شهر مهران محروم کرد و متقابلاً شهر بدره و عقبه دشمن به زیر دید قوای جمهوری اسلامی درمی آمد.

موقعیت منطقه

در منطقه دشت مهران، دو رشته ارتفاعات وجود دارد: در شمال، ارتفاعات زالوآب و کانی سخت و نمه کلان بو واقع است که قسمت عمده آن در خاک ایران قرار دارد. در جنوب نیز ارتفاعات قلاویزان واقع است که مرز ایران و عراق را مشخص می سازد. بین دو ارتفاع یاد شده، دشت مهران و دشت ورمهراز و زرباطیه عراق قرار دارد.

در قسمتی از ارتفاعات زالوآب و کانی سخت، مرز مشترک ایران و عراق است که در سمت غربی آن، ارتفاعات نمه کلان بو با قللی بیش از 200 متر و کمتر از 400 متر ارتفاع واقع است. هم چنین، ارتفاعات زالوآب، که دارای تپه هایی به ارتفاع 340، 325، 343 و 310 می باشد، در سمت شرق نمه کلان بو قرار دارد و مهم ترین قله آن معروف به کله قندی دارای 363 متر ارتفاع است.

تنگه کناپنجم در امتداد جاده مهران – ایلام و در شمال شرقی مهران واقع است که به منزله گلوگاه ورود به دشت مهران – از طرف ایلام – محسوب می شود و ارتفاعات کله قندی بر این تنگه تسلط کامل دارد.

استعداد دشمن

تیپ های 506، 417، 420، 502، 424، 18، 38، 48 و 503 پیاده.

تیپ های 37 و 70 زرهی.

تیپ 4 گارد مرزی.

تیپ 4 پیاده کوهستانی.

گردان های کماندویی المثنی، مدلول، بلال و حدیبه.

گردان 9 مکانیزه تابع لشکر 2 پیاده کوهستانی.

گردان 7 تانک تابع لشکر 2 پیاده کوهستانی.

گردان 1 موشک ضد تانک.

گردان های 53، 240 و 639 توپخانه و آتشبار خمپاره 120

سازمان رزم خودی

فرماندهی عملیات را قرارگاه نجف اشرف برعهده داشت و یگان های تحت امر این قرارگاه نیز عبارت بودند از:

الف) سپاه پاسداران:

لشکر 41 ثارالله با استعداد 6 گردان.

لشکر 5 نر با استعداد 7 گردان پیاده.

لشکر 27 محمد رسول الله (ص) با استعداد 1 گردان پیاده.

لشکر 17 علی ابن ابیطالب(ع) با استعداد 3 گردان پیاده.

تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با استعداد 5 گردان پیاده.

تیپ مستقل 11 امیرالمؤمنین(ع) با استعداد 2 گردان پیاده.

تیپ مستقل 5 رمضان با استعداد 1 گردان تانک و 1 گردان مکانیزه.

ب) ارتش جمهوری اسلامی:

تیپ 4 زرهی از لشکر 21 حمزه.

تیپ 40 سراب (پیاده).

تیپ 84 خرم آباد با استعداد دو گروهان پیاده + یک گروهان تانک.

توپخانه:

سپاه : 4 آتشبار

ارتش: 9 آتشبار

طرح عملیات

با توجه به مختصات جغرافیایی منطقه و اهمیت استراتژیک آن، عملیات به ترتیب در سه محور زالوآب و نمه کلان بو – دشت مهران – قلاویزان طراحی شد. رزمندگان می بایست پس از تأمین اهداف مورد نظر و در صورت مناسب بودن وضعیت پایگاه های دشمن، در شرق رودخانه کنجاپنجم مستقر شوند. در غیر این صورت، با احداث خاکریز در پشت رودخانه پدافند شود.

شرح عملیات

عملیات در ساعت 23 مورخ 7/5/1362 با رمز یا الله آغاز شد. در محور شمالی عملیات، ارتفاعات نمه کلان بو- به غیر از ارتفاع 270 معروف به کله قندی – تصرف و تأمین شد و ارتفاعات زالوآب به همراه ارتفاع 270 به محاصره درآمد.

در محور میانی (دشت مهران)، رزمندگان خودی با پشت سر گذاردن جاده مهران – ایلام، از پاسگاه دوراجی تا فرخ آباد را تأمین کردند.

در محور جنوبی، به رغم موفقیت های چشمگیر اولیه، از آن جا که فرصت لازم برای احداث خاکریز از یال قلاویزان به سمت فیروزآباد و از آن جا به فرخ آباد به دست نیامد، تصرف اهداف این محور در مرحله اول عملیات کامل نگردید؛ لیکن در مرحله بعد این نقیصه مرتفع شد.

به این ترتیب، تنها محوری که تصرف اهداف موجود در آن ناتمام مانده بود، محور شمالی بود. نیروهای دشمن که در ارتفاعات زالوآب و کله قندی در محاصره بودند، یازده شبانه روز مقاومت کردند، دشمن تلاش فراوانی می کرد تا به هر نحو ممکن این ارتفاعات – به ویژه کله قندی – را از محاصره خارج کند. مضافاً به این که می کوشید خط پدافندی نیروهای ایران را در دوراجی شکسته و سپس با جناح چپ خود الحاق کند.

اگرچه نیروهای خودی با مقاومت بسیار تلاش دشمن را در دوراجی و نمه کلان بو خنثی کردند، لیکن نیروهای عراقی همچنان در ارتفاعات زالوآب و کله قندی مستقر بودند. نهایتاً در سحرگاه 18/5/1362 فرمانده لشکر 27 (حاج همت) با یک گردان وارد عمل شد و مقاوت نیروهای عراقی مستقر در ارتفاع مذکور را در هم شکست.

نتایج عملیات

آزادسازی دو جاده ایلام – مهران – دهلران.

آزادسازی ارتفاعات زالوآب و نمه کلان بو.

آزادسازی دشت مهران.

برقراری ارتباط جبهه های میانی و جنوبی از طریق دو جاده فوق الذکر.

کشته و زخمی شدن بیش ازده هزار تن از نیروهای دشمن.

به اسارت درآمدن 509 تن از نیروهای دشمن.

ساقط شدن 6 هلی کوپتر دشمن.

انهدام بیش از 200 تانک و نفربر.

انهدام بیش از 200 خودرو حامل نفرات و یا مهمات.

انهدام بیش از 20 انبار مهمات.

انهدام بیش از 100 خودرو حامل نفرات و یا مهمات.

انهدام بیش از 20 انبار مهمات.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عمليات: والفجر 3‌

زمان‌ اجرا: 7/5 /1362

تلفات‌ دشمن‌:5500 (كشته، زخمي‌ و اسير)

رمز عمليات: يا الله‌ - يا الله‌ - يا الله‌

مكان‌ اجرا: شهرهای مرزی مهران – جبهه میانی جنگ

ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌ و نيروي‌ زميني‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌

اهداف‌ عمليات: آزادسازی شهر مهران و مناطق پیرامون

عمليات‌ والفجر5

تهديد بزرگراه‌ بغداد - بصره‌

عمليات‌ «والفجر5 » ساعت‌24 روز27 بهمن‌ ماه‌1362 با رمز «يا زهرا(سلام‌ الله‌ عليها») در منطقه‌ كوهستاني‌ «چنگوله» حدفاصل‌ شهرهاي‌ مهران‌ و دهلران‌ به‌ اجرا درآمد. نيروهاي‌ عمل‌ كننده‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌ در دو مرحله‌ با هدف‌ آزادسازي‌ بلندي‌هاي‌ منطقه‌ چنگوله‌ وارد عمل‌ شدند.

در همان‌ ساعات‌ نخست، بلندي‌هاي‌ «پيزولي»، «آزادخان‌ كشته»، «تنگه‌ چنگوله» و ده‌ها كيلومتر مربع‌ از خاك‌ ايران‌ آزاد و جاده‌ «بدر- طيب» عراق‌ به‌ تسلط‌ نيروهاي‌ ايراني‌ درآمد. همچنين‌ به‌4 تيپ‌ از گارد مرزي‌ عراق‌ خساراتي‌ وارد شد. در مرحله‌ دوم‌ مناطق‌ ديگري‌ نيز از خاك‌ ايران‌ و عراق‌ آزادشد و نيروهاي‌ خودي‌ در آن‌ استقرار يافتند كه‌ از جمله‌ آن، استقرار نيروهاي‌ ايراني‌ در35 كيلومتري‌ بزرگراه‌ بغداد- بصره‌ است. در اين‌ مرحله‌ نيز4 تيپ‌ كوهستاني‌ عراق‌ به‌ طور100 درصد و تيپ‌50 زرهي‌ لشكر12 بيش‌ از50 درصد منهدم‌ شد و دشمن‌ با دادن‌3770 تن‌ كشته‌ و زخمي‌ و اسير در طي‌ شش‌ پاتك‌ سنگين‌ عقب‌نشيني‌ كرد.

در مجموع‌ دو مرحله‌ عمليات، منطقه‌اي‌ به‌ گستردگي‌110 كيلومتر مربع‌ شامل بلندي‌هاي‌ «پيزولي»، «تنگه‌ چنگوله»، «تونل»، «چغاعسكر»، «عباس‌ عظيم»، پاسگاه‌هاي‌ شمالي‌ «عين‌عبد»، «طارق»، «الرباغي»، شهرك‌هاي‌ «يك‌سايه»، «آل ياسين» و روستاي‌ شيخ‌ احمد آزاد گرديد و40 دستگاه‌ تانك‌ و نفربر، مقداري‌ سلاح‌ سبك‌ و نيمه‌سنگين،2 فروند چرخبال، ده‌ها دستگاه‌ خودروي‌ نظامي‌ و10 انبار مهمات‌ دشمن‌ منهدم‌ و ده‌ها دستگاه‌ تانك‌ و نفربر، شماري‌ خودروي‌ نظامي‌ و انواع‌ سلاحهاي‌ سبك‌ و نيمه‌ سنگين‌ به‌ غنيمت‌ رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ درآمد.

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : والفجر5

زمان اجرا : 27/11/1362

رمز عملیات : يا زهرا(سلام‌ الله‌ عليها)

مكان اجرا : منطقه کوهستانی چنگوله (حدفاصل مهران و دهلران) – جبهه میانی جنگ

تلفات دشمن (کشته ، اسیر و زخمی) : 1670

ارگان هاي عمل كننده : نيروي‌ زميني‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌

اهداف عمليات : آزادسازي‌ ارتفاعات‌ منطقة‌ چنگوله‌

عملیات بیت المقدس 4

تصرف‌ بلندي‌هاي‌ شاخ‌ شميران‌ و شاخ‌ سومر

عمليات‌ «والفجر10» علاوه‌ بر آزادسازي‌ «حلبچه» و تصرف‌ چند ارتفاع‌ مهم‌ در منطقه، سبب‌ نزديكي‌ رزمندگان‌ ايراني‌ به‌ تأسيسات‌ سد «دربنديخان» گرديد.

همين‌ امر باعث‌ شد كه‌ طراحان‌ جنگ‌ به‌ عملياتي‌ ديگر در اين‌ منطقه‌ و همچنين‌ تصرف‌ ارتفاعات‌ مشرف‌ به‌ سد بينديشند.

به‌ همين‌ منظور عمليات‌ «بيت‌المقدس‌4» در 6 فروردين‌ ماه‌1367 با رمز «يا اباعبدالله(ع)» در منطقه‌ عمومي‌ دربنديخان‌ آغاز شد.

موقعيت منطقه

منطقه مورد نظر براي عمليات، منطقه‌اي كوهستاني است كه از شمال به درياچه دربنديخان و شاخ تمورژيان، از جنوب به دشت مرتكه و ارتفاعات شاخ خشيك و بمو، از شرق به رودخانه زيمكان و كوه بيزل، از غرب به سد دربنديخان و ارتفاعات قاشتي منتهي مي‌گردد. مهمترين ارتفاعات و عوارض اين منطقه عبارتند از: شاخ سورمر، شاخ شميران، برددكان، درياچه دربنديخان و دشت تولبي. ارتفاعات مذكور بر اكثر جاده‌هاي ارتباطي و عقبه خودي و دشمن در منطقه تسلط دارند.

استعداد دشمن

منطقه عملياتي كه در حوزه استحفاظي سپاه يكم قرار داشت، توسط لشكر 36 پياده، كه تيپ‌هاي 602، 238، 106 و يك گردان تانك و يك گردان كماندويي را تحت امر خود داشت، پدافند مي‌شد. يگان‌هاي تقويت اين لشكر نيز به هنگام عمليات بيت المقدس - 4 عبارت بودند از: تيپ‌هاي 38 و 506 پياده، 50 زرهي، 68 نيروي مخصوص و گردان مستقل 7 حراست مرزي.

اين‌ عمليات‌ با طراحي‌ سپاه‌ و هدايت‌ قرارگاه‌ «كربلا» كه‌ فرماندهي‌ پدافند منطقه‌ فاو را نيز برعهده‌ داشت، در تكميل‌ عمليات‌ حلبچه‌ اجرا شد.

نيروهاي‌ عمل‌ كننده‌ در همان‌ ساعات‌ نخستين‌ حمله‌ موفق‌ به‌ فتح‌ ارتفاعات‌ مهم‌ منطقه، همچون‌ «شاخ‌ شميران» و «شاخ‌ سومر» كه‌ مشرف‌ بر سد دربنديخان‌ است، شدند.

دشمن‌ ضمن‌ اجراي‌ آتش‌ شديد توپخانه، به‌ بمباران‌ شيميايي‌ منطقه‌ پرداخت‌ و پس‌ از كاستن‌ از توان‌ يگان‌هاي‌ ايراني، پاتك‌ سنگين‌ خود را آغاز كرد.

به‌ اين‌ ترتيب‌ ادامه‌ عمليات‌ ميسر نشد و تنها ارتفاعات‌ آزاد شده‌ حفظ‌ و تثبيت‌ شدند.

در اين‌ عمليات‌ بجز آنچه‌ يادشد ارتفاعات‌ «پشت‌ قلعه» و «كبيره» به‌ همراه‌9 قله‌ ديگر و روستاهاي‌ تولي، شميران، كاني‌ كوه، سرشات‌ سرو، سرشات‌ خوار و چند دهكده‌ ديگر آزاد شد.

تجهيزات‌ منهدم‌ شده‌ دشمن‌ در اين‌ عمليات‌ به‌ بيش‌ از20 دستگاه‌ تانك‌ و نفربر،50 دستگاه‌ خودروي‌ سبك‌ و سنگين‌ و تعدادي‌ تجهيزات‌ جنگي‌ رسيد و2 تيپ،2 گردان‌ تانك‌ و يك‌ گردان‌ توپخانه‌ دشمن‌ از ميان‌ برداشته‌ شد.

تعداد كشته‌ و زخمي‌هاي‌ دشمن‌ از مرز1500 نفر گذشت‌ و تعداد اسرا به‌400 نفر رسيد.

غنايم‌ به‌ دست‌ آمده‌ در عمليات‌ بيت‌المقدس‌4 شامل‌15 دستگاه‌ تانك‌ و نفربر و تعداد زيادي‌ تجهيزات‌ سبك‌ و نيمه‌ سنگين‌ مي‌شد.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عمليات: بيت‌ المقدس‌4

زمان‌ اجرا: 6/1/1366

تلفات‌ دشمن: 1900 (كشته، زخمي‌ و اسير)

رمز عمليات: يا ابا عبدالله (ع)

مكان‌ اجرا: منطقه‌ عمومي‌ در بندي‌خان‌ عراق‌ - محور شمالي‌ جنگ‌

ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: نيروي‌ زميني‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌

اهداف‌ عمليات: فتح‌ ارتفاعات‌ مشرف‌ بر سد در بنديخان‌ عراق‌ و تكميل‌ عمليات‌ والفجر

عمليات‌ والفجر6

تهديد جاده‌ بغداد- العماره

نيروهاي‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌ در ساعات‌ باقي‌ مانده‌ تا عمليات‌ بزرگ‌ خيبر و براي‌ انهدام‌ بخشي‌ از توان‌ جنگي‌ قواي‌ دشمن، عمليات‌ «والفجر6 » را طرح‌ريزي‌ كردند تا در منطقه‌ مرزي‌ «چزابه» و «چیلات» به‌ اجرا در آيد. حمله‌ در ساعت‌23 و20 دقيقه‌ شامگاه‌2 اسفند ماه‌1362 و با رمز «يازهرا سلام‌ الله‌ عليها») به‌ مرحله‌ اجرا در آمد.

در محور تنگه‌ چزابه‌ در شمال‌ شرقي‌ «بستان» نيروهاي‌ سپاه‌ موفق‌ به‌ شكستن‌ خطوط‌ دفاعي‌ دشمن‌ شده‌ و تا سحرگاه‌ كه‌ نبرد به‌ جنگ‌ تن‌ به‌ تن‌ كشيده‌ شد، محور جاده‌ سوبله‌ به‌ چزابه، تحت‌ سلطه‌ نيروهاي‌ ايران‌ درآمد.

با آغاز عمليات‌ خيبر در منطقه‌ «هورالهويزه» و «هورالعظيم» عمليات‌ دو روزه‌ والفجر6 به‌ اتمام‌ رسيد و در همین مدت کوتاه این نتایج برای قوای ارانی بدست آمد :

• آزادسازی راه تدارکاتی مرزی منطقه چیلات
• فتح‌ دو ارتفاع‌ مشرف‌ به‌ شهرعلي‌ غربي‌
• انهدام‌ شماري‌ سلاح‌ سبك‌ و نيمه‌ سنگين‌
• انهدام‌ تعدادي‌ خودروي‌ نظامي‌
• متلاشی کردن تیپ 77 و دو گردان از سپاه چهارم عراق
• گرفتن صدها کشته و زخمی از دشمن

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عمليات: والفجر۶

زمان‌ اجرا: 2/12 /1362

مدت اجرا : 2 روز

تلفات‌ دشمن‌:صدها تن

رمز عمليات: يا زهرا(سلام‌ الله‌ عليها)

مكان‌ اجرا: تنگه‌ چزابه‌

ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌

اهداف‌ عمليات: انهدام توان جنگی قوای دشمن

عملیات ظفر 2 (نامنظم)

این عملیات در تاریخ 66/7/12 با رمز مبارک «لبیک یا حسین(ع)» در منطقه عملیاتی شهر کفری از استان کرکوک،‌ به منظور پاسخ‌گویی به شرارت‌های رژیم بعث در بمباران شیمیایی و ویران ساختن روستاهای کردنشین استان‌های شمالی عراق و نیز با هدف انهدام تأسیسات نظامی و اقتصادی عراق آغاز شد.

رزمندگان تحت امر قرارگاه رمضان، متشکل از نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و لشکر 9 ، در نخستین ساعات عملیات، سلسله ارتفاعات مهم کفری داغ را پس از انهدام نیروهای دشمن تحت کنترل وتصرف خود درمی‌آورند.

رزمندگان لشکر 9 بدر با یک مانور پرتحرک، پس از وارد آوردن تلفات و خسارات سنگین، قرارگاه‌های دشمن را به تصرف درمی‌آورند و مقدار قابل توجهی از وسایل جنگی را به غنیمت می‌گیرند که بدین ترتیب مقدمه انهدام تأسیسات شهر کفری فراهم می‌شود.

دشمن پس از متحمل شدن 300 کشته و زخمی، تلاش می‌کند تا از ادامه پیشروی قوای اسلام پیش‌گیری به عمل آورد که با حمله نیروهای اسلام این تلاش‌ها ناکام می‌ماند و پایگاه‌های پلیس و دژبانی اطراف شهر کفری نیز به کنترل رزمندگان مسلمان درمی‌آیند.

رزمندگان اسلام در ادامه عملیات، جاده‌های مهم کفری ـ بغداد و کرکوک خانقین ـ تکریت را به کنترل کامل خود در‌می‌آورند که زمینه ورود آن‌ها به شهر فراهم می‌شود. با درهم کوبیدن نیروهای باقی‌مانده دشمن، تأسیسات نظامی و اقتصادی شهر،‌ از جمله ساختمان سازمان امنیت،‌ ساختمان حزب بعث عراق و نیروگاه برق به آتش کشیده می‌شوند و ساختمان فرمانداری پس از نبردی تن به تن منهدم می‌شود و فرماندار این شهر نیز به هلاکت می‌رسد. با تداوم عملیات و پاک‌‌سازی مراکز مهم شهر، تعدادی از نیروهای نظامی و امنیتی شهر کشته و مجروح می‌شوند و تعدادی نیز از مهلکه می‌گریزند.

نتایج عملیات

تأسیسات منهدم شده دشمن:

کلیه پایگاه‌های دشمن در ارتفاعات کفری داغ.

ساختمان‌های سازمان امنیت،‌ فرمانداری، حزب بعث، شهرداری، پست و تلگراف، شعبه بانک رافدین،‌ نیروگاه برق،‌ یک کارخانه، پادگان نیروی جیش‌الشعبی و پمپ بنزین شهر کفری عراق.

تجهیزات منهدم شده دشمن:

ده‌ها دستگاه تانک و نفربر.

تعدادی خودرو نظامی.

ده‌ها قبضه سلاح نیمه سنگین.

غنایم:

تعداد زیادی سلاح سبک و نیمه‌سنگین.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عمليات: ظفر2 (نامنظم)

زمان‌ اجرا: 12/7/1366

تلفات‌ دشمن‌ (كشته، زخمي‌ و اسير): 500

رمز عمليات: لبيك‌ يا حسين (ع)

مكان‌ اجرا: شهر كفري‌ داغ‌ در استان‌ كركوك‌ عراق‌ - عقبه‌ جبهه‌ شمالي‌ دشمن‌

ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌ در قرارگاه‌ رمضان‌ و معارضان‌ كرد عراق‌

اهداف‌ عمليات: انهدام‌ مراكز استراتژيك‌ و توان‌ رزمي‌ و پشتيباني‌ نظامي‌ دشمن

عملیات ظفر 3 (ایذایی)

ضربه به بخشی از نیروهای دشمن

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ساعت 1 بامداد 7 تیرماه 1364 بمنظور ضربه زدن به بخشی از نیروهای دشمن در شمال غربی خط خودی – جبهه شمالی جنگ عملیات محدود و ضربتی ظفر 3 را به اجرا گذاشت . در این یورش 20 دستگاه خودرو ، 12 زاغه مهمات و شماری از سنگرهای انفرادی و اجتماعی دشمن منهدم شد .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : ظفر 3 (ایذایی)

زمان اجرا : 7/4/1364

مكان اجرا : شمال غربی خط خودی - جبهه شمالی جنگ

ارگان هاي عمل كننده : نيروي‌ زميني‌ ارتش جمهوری اسلامی ایران

اهداف عمليات : ضربه زدن به بخشی از نیروهای دشمن به صورت ضربتی و محدود

عمليات مسلم بن عقيل

تدبيري نو در گرفتن امتياز از دشمن

هدف از انجام عمليات مسلم بن عقيل تصرف همه ارتفاعات مشرف بر شهر مندلي عراق بود . اين منطقه با توجه به توقف و ناكامي در عمليات رمضان در شرق بصره و شيوه اي كه براي حمله از مناطق كوهستاني اتخاذ شده بود ، انتخاب گرديد تا نقاط قوت و ضعف نيروهاي هر دو طرف براي جنگ كوهستاني به دست آيد . هدف دوم تامين مرزهاي جبهه مياني ، آزاد سازي بخشي از خاك ايران و پس زدن عراق از غرب شهر سومار بود .

اين عمليات با همكاري سپاه و ارتش و با رمز يا ابا الفضل العباس در تاريخ 9 مهرماه 1361 به اجرا در آمد . در مرحله نخست ، نيروهاي ايراني به خوبي پيش رفتند و در مرحله بعدي از سرعت پيشرويشان كاسته شد و عليرغم پا تك هاي سنگين دشمن ، سرانجام مواضع فتح شده تثبيت گرديد .

در اين عمليات كه مدت هفت روز و در 2 مرحله انجام شد ، 150 كيلومتر مربع از خاك ايران آزاد و حدود 30 كيلومتر مربع از خاك عراق تصرف شد . نيروهاي خودي ضمن تامين دشت سومار ، روي ارتفاعات كيسكه ، كهنه ريگ مستقر و بر تنگه هاي مرزي مسلط شدند .

شهر مندلي نيز در ديد و تير رس آنان قرار گرفت و امكان پيشروي به عمق خاك عراق فراهم و آسان شد . نيروهاي عراقي در جريان اين عمليات و پاتك هاي خود تعدا 4275 تن كشته و زخمي به جا گذاشت . همچنين يك دستگاه رادار ، يك دستگاه ردياب صوتي توپخانه ، 3 دستگاه بولدوزر و بولدوزر دي-8 و چند قبضه توپ 100 ميليمتري آنان به غنيمت نيروهاي ايراني در آمد و 79 دستگاه تانك و نفربر از جمله چند دستگاه تانك پيشرفته ، 20 دستگاه خودرو ، 3 دستگاه لودر و 3 قبضه كاتيوشا به همراه 7 فروند هواپيماي دشمن منهدم و ساقط شد .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : مسلم بن عقيل ( ع )

زمان اجرا : 9/7/1361

مدت اجرا : 7 روز

مكان اجرا : سومار در جبهه مياني جنگ

رمز عمليات : يا ابا الفضل العباس ( ع )

تلفات دشمن : 4275 نفر كشته ، زخمي و اسير

ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش

اهداف عمليات : تصرف همه بلندي هاي مشرف به شهر مندلي عراق و تامين مرز جبهه مياني و آزاد سازي بخشي از خاك ايران به همراه پس زدن دشمن از غرب شهر سومار

عمليات رمضان

ورود به خاك عراق

صدام پس از اشغال خرمشهر و به بهانه حمله سراسري اسرائيل به جنوب لبنان ، قصد داشت جنگ را خاتمه داده و امتياز خرمشهر را براي خود نگه دارد . از سوي ديگر فرماندهان ايراني با اطلاع از اين قصد بر آن شدند تا با فتح منطقه اي از خاك عراق و گرفتن امتياز ارضي ، پايان عادلانه اي به جنگ دهند .

به اين ترتيب عمليات رمضان در چهار محور و پنج مرحله از سوي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ارتش ايران طراحي و اجرا گرديد ، تا با عبور از خط مرز بين المللي ، يك زمين مثلث شكل به وسعت 1600 كيلومتر مربع تصرف شود . اين منطقه از شمال به كوشك و طلاييه و پاسگاه هاي مرزي در جنوب هويزه و حاشيه جنوبي هور الهويزه و از غرب به رودخانه اروند ( در نقطه تلاقي دجله و فرات به نام القرنه ) تا شلمچه در غرب خرمشهر ، و از شرق به خط مرزي شمالي – جنوبي و از كوشك تا شلمچه منتهي مي شد .

مهندسين عراق در منطقه شمال غربي بصره و تنومه خطوط پدافندي عراق را با ساخت يك كانال به طول 30 و عرض يك كيلومتر ( كه مختص پرورش ماهي بود ) با پمپاژ آب و احداث موانع و كمين و سنگرهاي تيربار به عنوان مانع اساسي و بازدارنده از حملات احتمالي نيروهاي ايراني به سوي بصره تدارك ديده بودند . همچنين در قسمت جنوبي منطقه ( رو به روي شلمچه ) آب رها شده بود تا از هرگونه تردد نيروهاي زرهي و پياده ، عملا ممانعت به عمل آيد .

سرانجام عمليات رمضان در شب 21 رمضان و سالروز شهادت امام علي (ع) در ساعات 21 و 30 دقيقه شامگاه 23 تير ماه 1361 با رمز يا صاحب الزمان ادركني در منطقه عملياتي شلمچه و شرق بصره آغاز شد . در اين حمله 8 لشگر پياده از سپاه و دو لشگر زرهي از ارتش به عنوان نيروي اصلي و همچنين يك تيپ پياده ازسپاه و يك لشگر زرهي از ارتش به عنوان نيروي ذخيره حضور داشتند كه تحت امر چهار قرارگاه عملياتي كار مي كردند .

در مرحله نخست – در سه محور – به علت موانع و استحكامات مثلثي شكل و ميادين مين فراوان ، نيروهاي ايراني نتوانستند با سرعت عمل به تمامي اهداف مورد نظر دست يابند ، لذا با روشن شدن هوان از ادامه پيشروي خودداري شد . اما در محور جنوبي – جنوب پاسگاه زيد – چهار تيپ از سپاه و دو تيپ از ارتش توانستند با سرعت عمل چشمگيري همه مواضع دشمن را در هم كوبيده و تا عمق 30 كيلومتري مواضع عراقي ها رسيده و خود را به نهر كتيبان در شرق اروند و كانال ماهيگيري برسانند ، به گونه اي كه به قرارگاه فرماندهي لشگر 9 زرهي عراق دست يافته و علاوه بر غنيمت گرفتن خودرو تويوتا فرماندهي ، قرارگاه را منهدم مي كنند . علي رغم اين موفقيت ، جناح راست نيروها بازمانده بود و با روشن شدن هوا عراقي ها با يك لشگر زرهي فشار اصلي را معطوف اين منطقه كرده و از پيشروي نيروهاي ايراني ممانعت به عمل آوردند .

در اين مرحله از عمليات 85 دستگاه تانك و نفربر و 12 توپ دشمن منهدم و 71 دستگاه تانك و نفربر نيز به غنيمت گرفته شد .

مرحله دوم نيز در محور مياني – جنوب پاسگاه زيد – و با همان يگان ها و تقويت دو تيپ ديگر در تاريخ 25 مرداد ماه 1361 صورت گرفت كه چندان موفقيت آميز نبود و تنها مقداري خسارت به دشمن وارد آمد و شماري از آنان كشته و زخمي و اسير شدند .

در مرحله سوم احتمال مي رفت كه دشمن با تجمع نيروهاي زرهي قصد پاتك دارد ، لذا در تاريخ 30 مرداد ماه 1361 از شركت نيروهاي زرهي خودي صرف نظر شد تا نيروهاي پياده بتوانند به انهدام تانك ها و نفربر ها بپردازند . بنابراين عمليات مرحله سوم از جنوب پاسگاه زيد آغاز شد و نيروهاي ايراني به طور خيره كننده اي به در هم شكستن و تصرف مواضع دشمن پرداختند . رزمندگان اسلام توانستند در اين مرحله مهم ، در زميني به وسعت 180 كيلومتر مربع ، نزديك به 700 دستگاه تانك و نفربر را منهدم و 14 دستگاه تانك و نفربر دشمن را كه 4 دستگاه از نوع پيشرفته تي – 72 بود به غنيمت بگيرند .

مرحله چهارم عمليات در يكم شهريور ماه 1361 از محور جنوبي منطقه عملياتي شلمچه شروع شد اما به دليل آمادگي و هوشياري عراقي ها و استحكامات و مواضعي كه تعبيه شده بود ، راهي از خط نخست دشمن ، به روي رزمندگان اسلام باز نشد .

مرحله پنجم و پاياني كه تلاش نهايي و اصلي اين عمليات سياسي – نظامي بود ، در 6 شهريور ماه 1361 از شمال پاسگاه زيد و در حد فاصل دژ مرزي عراق و خاكريزهاي مثلثي آغاز شد . در آغاز درگيري و نبرد ، همه چيز طبق طرح فرماندهان ايراني پيش رفت و نيروهاي ارتش و سپاه توانستند گذشته از پاكسازي و الحاق ، خاكريزي مناسب و دو جداره در جناح شمالي دشمن بسازند . ولي از آنجا كه دقت كافي در ساخت آن به كار نرفت ، دشمن توانست 5 كيلومتر در آن رخنه كند . در اين مرحله 130 دستگاه تانك و نفربر منهدم و 11 دستگاه نيز به غنيمت گرفته شد و همچنين 800 تن از نيروهاي دشمن كشته و زخمي شدند .

بنابراين در اين عمليات 1097 دستگاه تانك و نفربر منهدم شده و 50 دستگاه تانك و نفربر به غنيمت نيروهاي ايراني درآمد . همچنين 8715 تن از نيروهاي بعثي عراقي نيز كشته و زخمي و اسير شدند .

جمهوري اسلامي ايران با اجراي اين عمليات سياسي – نظامي نشان داد كه در نفوذ به خاك عراق و ادامه نبرد ، تنها به دنبال خواسته هاي به حق مردم مظلوم خود است ؛ هر چند كه تنها محدوده پاسگاه زيد عراق به وسعت 400 كيلومتر مربع تصرف و لشگر 9 زرهي عراق به طور كامل منهدم شد و هدف اصلي تامين نگشت ، اما اين عمليات يك اقدام مثبت تلقي گرديد .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : رمضان

زمان اجرا : 23/4/1361

مكان اجرا : منطقه عملياتي شلمچه ( شمال غربي خرمشهر و شرق بصره )

رمز عمليات : يا صاحب الزمان ادركني

تلفات دشمن : 8715 نفر كشته ، زخمي و اسير

ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش

اهداف عمليات : فتح منطقه اي از خاك عراق و گرفتن امتياز ارضي براي پايان عادلانه به جنگ دو ساله در طي 5 مرحله

عمليات حسين بن علي

گرفتن زهر چشم از دشمن

عمليات محدود حسین بن علي روز 26 شهريور ماه 1361 در جبهه مياني و منطقه عملياتي ميمك توسط نيروهاي سپاه پاسداران و پشتيباني ارتش ، با هدف انهدام نيروهاي عراقي و كاهش روحيه و توان رزمي آنان صورت گرفت . نقش عشاير در هجوم به دشمن چشمگير بود كه در نتيجه آن ، شماري خودرو زرهي و سلاح سنگين و نيمه سنگين دشمن منهدم و بيش از 1000 تن از نيروهاي عراق كشته و زخمي شدند .

در اين عمليات محدود كه با رمز يا جواد الائمه آغاز شده بود ، دشمن در اضطراب فرو رفت و بيم حمله دوباره را در خود احساس كرد .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : حسين بن علي ( ع )

زمان اجرا : 26/6/1361

مكان اجرا : منطقه عملياتي ميمك در جبهه مياني

رمز عمليات : يا جواد الائمه (ع)

تلفات دشمن : 1000 نفر كشته ، زخمي و اسير

ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش با همراهي عشاير منطقه

عمليات بيت المقدس

نقطه عطف فتوحات سرنوشت ساز جنگ

بيش از بيست ماه از آغاز جنگ تحميلي استكبار عليه جمهوري نوپاي اسلامي ايران مي گذشت و شهر خرمشهر همچنان در چنگ نيروهاي ارتش عرق قرار داشت . عمليات فتح المبين در منطقه غرب دزفول و شوش اخيرا به پايان رسيده و نتايج شگفت انگيز آن روح تازه اي را در كالبد رزمندگان اسلام دميده بود . فرماندهان جنگ بر آن بودند تا فرصت ابتكار عمل و كشاندن جنگ به يك شكل فرسايشي و بلند مدت از دشمن گرفته شود ، به ويژه آنكه فصل گرماي طاقت فرساي جنوب كشور در راه بود .

عمليات پيروزمندانه فتح المبين كه با آزاد سازي بخش گسترده اي از خاك خوزستان در شمال غرب اين استان پايان پذيرفته بود ، راه را براي آزاد سازي مناطق خرمشهر ، شلمچه ، هويزه و بخش هاي ديگر هموار ساخته بود ، چرا كه اين منطقه وسيع بر خلاف منطقه عملياتي فتح المبين فاقد عارضه و ناهمواري زميني بود .

البته دشمن در غرب رودخانه كارون كه در قلب خرمشهر جاري است ، استحكامات و موانع پيشرفته را احداث و 36 هزار نفر از نيروهاي خود را در خطوط پدافندي پيچيده اي متمركز و مستقر كرده بود . گذر از چنين خط مرگباري به يك معجزه و كاري خدايي شبيه بود . همچنان امام خميني ، فرمانده كل قوا به محض آزاد شدن خرمشهر فرمودند : خرمشهر را خدا آزاد كرد .

سر انجام در ساعت 30 دقيقه بامداد 10 ارديبهشت ماه 1361 نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران قرارگاه مشترك كربلا سپاه و ارتش و 3 قرارگاه عملياتي قدس در منطقه سوسنگرد و محور شمالي كرخه كور ، قرارگاه فتح در منطقه دارخوين و قرارگاه نصر در شمال خرمشهر ، حمله سراسري خود را از منطقه عمومي رودخانه كرخه كور و غرب رود كارون به منظور آزادسازي خرمشهر و مناطق شمال آن و عقب راندن دشمن از مرز بين المللي آغاز نمودند . همچنين از سوي ستاد جنگ مقرر شده بود تا در جريان اين عمليات ، شهر هاي اهواز ، حميديه و سوسنگرد از برد توپخانه سنگين و دوربرد دشمن خارج شود . پيش از آغاز عمليات ، از سوي قرارگاه كربلا ، رمز حمله با نام مبارك يا علي بن ابي طالب در روز سيزدهم رجب و در نخستين دقايق دهم ارديبهشت ماه 1361 به نيروهاي تحت امر صادر شد .

پس از 25 روز تلاش براي آماده سازي مقدمات و انجام طرح بزرگ عمليات ، به منظور رويارويي با مشكلات احتمالي ، از جمله آب گرفتگي هاي غير طبيعي كه دشمن ير سر راه رزمندگان ايراني ايجاد كرده بود و پيچيدگي مواضع و حجم ماشين آلات زرهي و نيروهاي پياده دشمن و انجام چهار مرحله عمليات تهاجمي در منطقه اي به وسعت 6000 كيلومتر مربع ، همه چيز براي يك حمله بزرگ مهيا شد .

سرانجام در تاريخ سوم خرداد ماه 1361 خرمشهر كه با 34 روز مقومت غيورانه ئر برابر دشمن سقوط كرده بود ، پس از 575 روز اشغال و ويران شدن خانه ها و اماكن عمومي و دولتي ، در كمتر از 25 روز آزاد و پاكسازي شد و به آغوش ميهن اسلامي بازگشت .

بازتاب اين پيروزي شگرف تا مدت ها در رسانه هاي جهان در صدر تمام اخبار و گزارش ها بود . فتح خرمشهر به منزله بزرگترين پيروزي نظامي – سياسي جمهوري اسلامي در جريان جنگ تحميلي و مهلك ترين ضربه به پيكره دشمن تلقي شد .

طي عمليات پيروزمندانه بيت المقدس اين خسارات به دشمن وارد آمد :

1- لشكر هاي 3 زرهي ، 11 و 15 پياده دشمن درمحور خرمشهر ، به ميزان 80 درصد منهدم شدند .

2- لشكر هاي 5 مكانيزه و 6 زرهي در محور شمالي عمليات با فرار و عقب نشيني به ميزان 20 درصد آسيب ديدند .

3- لشكر هاي 9 و 10 زرهي كه در عمليات فتح المبين آسيب ديده بودند هر يك به ميزان 20 درصد ، لشكر 7 پياده 40 درصد ، و يك لشكر زرهي كه در آخرين روزهاي سقوط خرمشهر ظاهر شد به ميزان 20 درصد منهدم شدند .

4- تيپ 10 زرهي به ميزان 30 درصد منهدم . تيپ هاي 31 ، 32 و 33 نيروي مخصوص كه به هنگام تجاوز به خرمشهر نقش اساسي داشتند ، ضربات سنگيني را متحمل شدند.

5- تيپ هاي 9 ، 10 ، 20 و 113 گارد مرزي و تيپ هاي 238 و 501 پياده 50 درصد منهدم شدند و نيروهاي آنها به اسارت رزمندگان اسلام در آمدند .

6- تيپ هاي 416 ، 417 ، 601 ، 602 و 603 به ميزان 50 درصد و تيپ 109 پياده به ميزان 60 درصد منهدم شدند . همچنين گردان هاي شناسايي حنين و حطين آسيب ديدند .

در مجموع چهار مرحله عمليات ، بيش از 16500 تن از نيروهاي دشمن كشته و زخمي و 19000 نفر نيز اسير شدند . علاوه بر بند خرمشهر ، مناطق و تاسيسات ديگري طي اين عمليات آزاد شدند كه عبارتند از :

1 – پادگان حميد ، جفير ، حسينيه و شهر هويزه

2 – جاده مهم و مواصلاتي اهواز – خرمشهر

3 – آزاد سازي 180 كيلومتر از خط مرزي و 5038 كيلومتر مربع از مناطق اشغالي

4 – جاده مواصلاتي سوسنگرد – هويزه

5 – خارج شدن بخش وسيعي از خاك جنوب ايران از زير آتش توپخانه سنگين دشمن

6 – تصرف و تامين 12 پاسگاه مرزي

تجهيزات و جنگ افزار هاي منهدم شده دشمن نيز بدين شرح است :

1 – 285 دستگاه تانك و نفربر

2 – ده ها انبار مهمات

3 – 40 فروند هواپيما

4 – 2 فروند هليكوپتر

5 – چندين دستگاه لودر و ماشين هاي مهندسي – رزمي

6 – 500 دستگاه خودرو

7 – ده ها قبضه توپ سنگين و سبك

8 – مقدار قابل توجهي از تيربارهاي گوناگون و سلاح هاي سبك و سنگين

همچنين غنايم فراواني به دست رزمندگان اسلام افتاد كه عبارتند از :

1 – 105 دستگاه تانك و نفربر

2 – ده ها انبار مهمات

3 – 95000 عدد انواع مين

4 – صد ها دستگاه خودرو سبك و سنگين

5 – تعداد قابل توجهي لودر ، بولدزر و ماشين هاي مهندسي – رزمي

6 – 18 قبضه توپ 130 ميليمتري

7 – هزاران قبضه سلاح انفرادي

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : بيت المقدس ( الي بيت المقدس )

زمان اجرا : 10/2/1361

مدت اجرا : 25 روز

مكان اجرا : منطقه عمومي رودخانه كرخه و غرب رود كارون

رمز عمليات : يا علي ابن ابي طالب

تلفات دشمن : 35500 نفر كشته ، زخمي و اسير

ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش

اهداف عمليات : آزاد سازي خرمشهر و خارج ساختن شهر هاي اهواز ، حميديه و سوسنگرد از برد توپخانه سنگين دشمن – طي چهار مرحله

عملیات فتح 4

ضربه ای در عمق خاک دشمن به تاسیسات نظامی و اقتصادی

منطقه عمومی «روانداز» و «دیانا» عراق در جبهه شمالی از آن جهت در یک طرح عملیاتی نامنظم و ضربتی مطرح شده بود تا با انجام عملیاتی به نام فتح 4 در آن منطقه ضربه ای کاری به عقبه ستادی و لشکری دشمن ، در عمق 70 کیلومتری استان اربیل عراق وارد آید . لذا در تاریخ 22 بهمن ماه 1365 حمله ای با رمز «یاالله» در دو مرحله به اجرا درآمد . در محله نخست که به وسعت 100 کیلومتر مربع اجرا شد ، تاسیسات بزرگ راداری و مایکروویو مستقر در ارتفاع کوه کورک در عمق 70 کیلومتری داخل خاک استان اربیل عراق منهدم شد . این عملیات نفوذی با اجرای آتش بر روی پادگان خلیفان و به آتش کشیدن 7 دستگاه تانک ، اجرای آتش بر روی پارک موتوری و مراکز حساس سپاس پنجم عراق در شهر روانداز ، اجرای آتش روی پادگان «باپشتیبان» در شمال روانداز ، خسارت به مراکز نظامی و اقتصادی شهرهای قضاصدیق ، روانداز ، خلیفان و دیانا و زیر آتش گرفتن مقر فرماندهی لشکر 23 عراق همراه بود .

مرحله دوم این عملیات نیز روز 4 اسفند 1365 در همین منطقه به اجرا درآمد . طی آن بازهم همکاری معارضین عراقی و نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چشمگیر بود و در نهایت دستاوردهای آن چنین بود : اجرای آتش بر روی مقر سپاه پنجم عراق در دیانا ، انهدام سازمان اطلاعات و مرکز پلیس و دو پایگاه نظامی عراق در دیانا ، زیر آتش قرار گرفتن ساختمان های اداری و دولتی شهر قضاصدیق و وارد آمدن خسارت به پادگان و مرکز پلیس و تاسیسات برق روانداز .

در مجموع این دو مرحله عملیات 125 تن از نیروهای دشمن کشته ، زخمی و اسیر شدند .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : فتح 4 - نامنظم

زمان اجرا : 22/11/1365

رمز عملیات : یاالله

مكان اجرا : عمق 70 کیلومتری استان اربیل عراق – محور شمالی جنگ

تلفات دشمن : 125 (کشته ، زخمی و اسیر)

ارگان هاي عمل كننده : نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با همکاری معارضان کرد عراقی

اهداف عمليات : انهدام عقبه ستادی و لشکری در منطقه عمومی شهرهای روانداز و دیانای عراق – با دو مرحله عملیات

عملیات عاشورای 1

سرکوبی نیروهای ضدانقلاب

حضور ضدانقلاب در قالب افراد موسوم به کومله و دموکرات کردستان ایران در دوران جنگ، پیوسته مکمل تهاجمات ارتش عراق به جبهه‌ها و شهرهای ایران بود. این افراد در قالب گروه‌های پراکنده بارها به خرابکاری، خبرچینی برای دشمن، گستردگی محورهای نبرد رزمندگان ایران با دشمن و غیره دست می‌زدند و خسارات فراوانی به مراکز دولتی، جهاد سازندگی و حتی مناطق مسکونی کردنشین استان کردستان و آذربایجان غربی وارد می‌ساختند. حضور آنها حتی تا شهرهای شرقی استان کردستان، یعنی بیجار، تکاب، صایین‌دژ، قروه همدان و چندین شهر و منطقه دیگر پیش رفته و سبب بوجود آمدن وضع فوق‌العاده‌ای بر زندگی روزمره مردم و یگان‌های نظامی مستقر در آن مناطق شده بود.

عملیات عاشورای 1 در 23 مرداد ماه 1364 با هدف سرکوبی چنین افرادی در منطقه تکاب و صایین‌دژ به اجرا درآمد و طی آن 50 تن از عوامل وابسته کشته و صدها نفر نیز زخمی شدند و علاوه بر اسارت عده‌ای از آنان، شماری سلاح سبک به دست رزمندگان سپاه پاسداران افتاد.

خلاصه گزارش عملیات :

نام عملیات: عاشورای 1 (انهدامی ـ سرکوبی)

زمان اجرا: 23/5/1364

تلفات دشمن (کشته، زخمی و اسیر): صدها تن

مکان اجرا: منطقه تکاب و صایین‌دژ از استان آذربایجان غربی ایران

ارگان‌های عمل‌کننده: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

اهداف عملیات: سرکوب افراد شرور و ضدانقلاب پراکنده در مناطق کوهستانی ـ عقبه جبهه خودی در محور شمالی جنگ