چگونه خدا را بخوانیم؟!

در اسلام نیز هم‌چون دیگر ادیان برخی روزها به دلایل گوناگون جایگاه ویژه‌ای دارند و آدابی خاص برای آن روزها گزارش شده است که دعا نمودن از مشترکات تمامی این ایام به حساب می‌آید. روز عرفه از این روزهاست و ادعیه مخصوص آن دعاهای وارد شده از جانب امام حسین (علیه السلام) و امام سجاد (علیه السلام) می‌باشد.

مهم‌ترین ویژگی دعا آن است که سبب نزدیکی انسان به ذات احدیت خواهد شد و این نزدیکی سبب می‌گردد دعا مستجاب‌تر گردد. اما باید دید این تقرب و نزدیکی چگونه حاصل می‌گردد؟ به طور کلی قرب به خداوند یکتا به دو صورت تحقق خواهد یافت:

1ـ انسان در زندگی خویش جز برای خدا و جلب رضایت او کاری انجام ندهد و هر کار نیکی که از وی سر می‌زند با نیت قربة إلی الله صورت گیرد. این امر سبب نزدیکی و قرب خواهد شد که در آن بنده مهم‌ترین نقش را بر عهده دارد. استمرار و دوام انجام عمل نقش بسیار اساسی در این نوع از معیت خواهد داشت و فرد را جزء مقربین قرار می‌دهد.

2ـ نوع دیگری از قرب که در قرآن از آن یاد شده است قرب خدا به بنده می‌باشد. این نوع از قرب خود به سه شاخه تقسیم می‌گردد:

ـ معیت و همراهی مطلق خداوند با تمامی انسان‌ها؛ هم‌چنانکه در قرآن کریم فرموده است: «و هو معکم أینما کنتم»

ـ معیت و همراهی که جنبه رحمانیت خداوند را شامل می‌شود. بدین معنا که خداوند متعال در کنار انسان حضور دارد تا هر زمان در شرف لغزش قرار گرفت دستش را گرفته و در طریق صحیح قرار دهد. همان‌گونه که در قرآن گفته است: «إن الله مع الذین اتقوا» یا «إن الله مع المحسنین» و ... .

ـ معیت و همراهی که جنبه قهر و غضب حضرت حق را با خود به همراه دارد. این نوع از همراهی خاص کافران، منافقان و دشمنان می‌باشد. خداوند همراه آنان است تا زمانی که در فکر نقشه و دسیسه در مورد مسلمانان برآمدند فکرشان را باطل و عملشان را بیهوده گرداند. هم‌چنانکه که خود در بسیاری موارد به این موضوع اشاره کرده است و مواردی از آن ـ چون ماجرای طبس ـ را با چشم دیده‌ایم: «وَ مَكَرُواْ وَ مَكَرَ اللّهُ وَ اللّهُ خَیْرُ الْمَاكِرِینَ » و «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ ».

خدا مسبب الأسباب است و جز او کسی نمی‌تواند بندگان را در زندگی یاری نماید. یاری خواستن از وی نیز نیازمند نزدیکی به اوست که جز برای مقربان ممکن نیست. راه دیگر آن است که انسان حالی داشته باشد که خدا به سویش بیاید. این امر نیز نیازمند لوازمی است.

از جمله آنکه با قلبی شکسته به پیشگاهش روی آورد، غرور و خودبینی را از خویشتن دور سازد و در همه حال بر خود متذکر شود که هر آنچه دارد از جانب خداوند رحمان است و از خود هیچ چیز ندارد. بداند که او فقیر است و خداوند بی‌نیاز تنها کسی است که می‌تواند وی را از فقر به غنا برساند. داشتن دلی شکسته، خشوع و خضوع در پیشگاه حضرت حق تأثیر بسیار زیادی در اجابت دعا خواهد داشت.

در نتیجه دعای سه گروه مستجاب خواهد شد:

اول مقربانی که خود روی به سوی خدا می‌آورند و حاجات خویش به حضرت حق اعلام می‌دارند.

دوم کسانی که به دلیل داشتن قلبی شکسته خداوند سبحان را از بالا به پایین آورده و با خویشتن همراه می‌سازند.

 سوم افرادی هستند که هر دو حالت فوق را در خود جمع کرده‌اند. همانند آنچه در دعای عرفه از امام حسین (علیه السلام) مشاهده می‌شود.

پس از آنکه شرایط حضور در کنار حضرت حق نصیب بندگان شد نوبت آن است که اسباب پذیرایی از خدا را فراهم آورد. در این میان هیچ چیز جز فقر و مسکنت شایستگی درگاه حق تعالی را ندارد. انسان باید تمامی داشته‌های خویش را کنار گذاشته و با دستی تهی به سوی خدا رفته و از او تقاضای مسألت و یاری نماید. آدمی نباید فراموش کند که هر آنچه دارد از اوست و اگر بخواهد می‌تواند در کم‌ترین زمان آن‌ها را از او باز پس گیرد.

زمانی که فرد آمادگی دعا را در خود احساس نمود و حضور حق تعالی را در کنار خویش احساس کرد باید بداند چگونه بخواند و چه چیز بخواهد. برای تحقق بخشیدن به این مهم است که ائمه (علیهم السلام) در ایام خاص دعاهایی را در میان مردم خوانده یا به طور خصوصی به یاران خویش آموزش داده‌اند. در هر بندی از این ادعیه درسی برای بندگان نهفته است که تنها کسانی که نفس خویش را از قید اسارت‌ها آزاد ساخته‌اند توان درک آن‌ها را دارند. تنها کسانی می‌توانند محتوای بلند این کلمات را دریابند که با تمام وجود دل به سخنان امام دهند و روح خویش را در دریای بی‌کران معارف والای دعا رها سازند.

عرفه روز شناخت است. روز شناخت خویشتن تا از طریق آن به شناخت پروردگار رهیافت و دعای عرفه بهترین وسیله برای رسیدن به این امر است. دعایی هر بخش آن دریایی است مملو از در و گهر برای کسانی که طالب آن هستند. امید است توفیق عبادت حقیقی در این روز به همه ما عنایت گردد.