تجربه، عقل را افزايش مىدهد
تجربه نه تنها بر نيروى علمى و مهارت انسان مىافزايد، بلكه افزايش دهنده قدرت عقلى انسان نيز مىباشد.
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام انسان را علاوه بر عقل ذاتى و طبيعى، داراى عقل تجربى مىدانند و مىفرمايند: همان گونه كه مىتوان از عقل طبيعى استفاده نمود، از عقل تجربى نيز مىتوان بهرههاى فراوان گرفت. اين گفتار از فرمايشات آن حضرت است:
اَلْعَقْلُ عَقْلان: عَقْلُ الطَّبْعِ وَعَقْلُ التَّجْرِبَةِ وَكِلاهُما يُؤدّي اِلَى الْمَنْفَعَةِ، وَالْمَوْثُوقُ بِهِ صاحِبُ الْعَقْلِ وَالدّينِ.
عقل دو قسم است: 1- عقل طبيعى 2- عقل تجربى، و هر دو قسمِ عقل، باعث منفعت و سود مىشود و به كسى بايد اطمينان نمود كه صاحب عقل و دين باشد.
بنابراين هر چه تجربه انسان بيشتر شود، بر عقل تجربى او افزوده مىشود. بايد براى ازدياد عقل و تكامل آن، دست به تجربه زد و با به دست آوردن تجربه و عمل بر طبق دريافتهاى تجربى، به تكامل عقلى دست يافت.
علاوه بر روايت گذشته، گفتارى شيوا از حضرت امام حسين عليه السلام نقل شده است كه آن حضرت مىفرمايند:
طُولُ التَّجارِبِ زيادَةٌ فِي الْعَقْلِ وَالشَّرَفِ وَالتَّقْوى.
طولانى شدن تجربهها، در عقل و شرف و تقواى انسان مىافزايد.
بر اساس اين فرمايشات، درك مىكنيم كسانى كه برنامههاى سنگين و پر مسئوليّت را متعهّد مىشوند، بايد داراى تجربه باشند تا به اين وسيله علاوه بر عقل ذاتى، از عقل تجربى نيز استفاده نمايند و بر قدرت عملى خود بيفزايند.
اسرار موفقيّت ، جلد اول
سيد مرتضى مجتهدى سيستانى
