هنر، معرفت به حقيقت و باطن است
گروه هنر: مدرس دانشگاه در حوزه فلسفه و هنر، در كارگاه «آشنايی با حكمت هنر انسی» اظهار كرد: حكمت انسی درب‌های گوناگون دارد و يكی از درهای آن باب هنر است؛ هنر به عنوان معرفت به حقيقت و باطن مطرح است.
كارگاه «آشنايی با حكمت هنر انسی» عصر ديروز 25 مهرماه به همت معاونت پژوهشی و آموزشی خانه هنرمندان ايران با حضور محمد رجبی، مدرس دانشگاه در حوزه فلسفه و هنر برگزار شد.
محمد رجبی در آغاز تشريح اين مبحث به تعريف حكمت پرداخت و گفت: حكمت به طور تسامح مترادف فلسفه قرار گرفته است در حالی كه حكمت فلسفه نيست بلكه يك معنای عام دارد. در قديم گفته می‌شد حكمت دو نوع است؛ نوع اول حكمت ذوقی، قلبی، كشفی شهودی و يا حضوری است. نوع دوم حكمت عقلی، استدلالی، بحثی، مفهومی و يا حصولی است. هر كدام از اين نوع نيز ويژگی التزام و يا عدم التزام به وحی را در خود دارند. حكمت ملتزم به وحی حكمتی است كه سعی می‌كند اساس خود ا از كتاب آسمانی بگيرد. البته حكمت غيرملتزم به وحی به معنی ضد آن نيست، بلكه فقط اساس آن از كتاب آسمانی گرفته نمی‌شود.
وی برای درك بيشتر هر يك از عناوين به ذكر مثال پرداخت وگفت: نمونه حكمت ذوقی ملتزم به وحی، حكمت عرفان و تصوف است؛ نمونه حكمت ذوقی غيرملتزم به وحی،حكمت اشراق است؛ نمونه حكمت عقلی ملتزم به وحی، علم كلام است؛ نمونه حكمت عقلی غير ملتزم به وحی، حكمت مشاء (فلسفه به طور مطلق) است.
اين مدرس دانشگاه عنوان كرد: اگر از زاويه‌ای ديگری به اين تقسيم‌بندی نگاه كنيم می‌توان حكمت را به موارد زير تقسيم كرد؛ حكمت ملتزم به وحی حضوری مانند عرفان و تصوف(شناخت بیواسطه يا مستقيم)؛ حكمت ملتزم به وحی حصولی مانند علم كلام(شناخت با واسطه يا غير مستقيم)؛ حكمت غير ملتزم به وحی حضوری مانند حكمت (فلسفه) اشراق؛ حكمت غيرملتزم به وحی حصولی مانند حكمت (فلسفه) مشاء.
وی در ادامه سخنان خود به تعريف واژه انس پرداخت و گفت: انس در معنای اول به معنی الفت و دوستی است و معنی ديگر آن شناخت و معرفت است، شناختی كه در اثر انس و اتحاد وجود و قلبی حاصل می‌شود يعنی شناخت حضوری است.
رجبی متذكر شد: برای شناخت هر چيز به يك واسطه نياز است؛ اگر شناخت، حسی باشد واسطه آن تصويری است كه در چشم ما می‌افتد و ما آن تصوير را ادراك می‌كنيم، لذا می‌گويند بايد صورتی حاصل شود و ما آن صورت را ادراك كنيم و بدين ترتيب صورت اثری است كه در وجود ما حاصل می‌شود.
وی اضافه كرد: در مسائل عقلی محض آن اثر يا واسطه چيز ديگری است، يعنی يك شناخت واسطه شناخت ديگر می‌شود يعنی معلومات ما موجب درك مجهولات می‌شود، فكر كردن رسيدن به يك مجهول از طريق معلوم‌هايی است كه ما در ذهن داريم. در اين راستا وساطت عقلی را استدلال می‌نامند يعنی معلوماتی كه واسطه شناخت مجهولات می‌شوند.
اين پژوهشگر حوزه فلسفه و هنر تأكيد كرد: از آنجا كه بين ما يعنی شناسنده و آنچه كه شناخته شده فاصله است، لذا مجبوريم چيزی را واسطه قرار دهيم تا اين فاصله پر شود. در شناخت حضوری بين عالم و معلوم فاصله‌ای نيست و وحدت برقرار است، لذا واسطه‌ای هم لازم نيست، مثل شناخت ما نسبت به خودمان و اطرافمان همچون ترس، شادی، غم و ... .
وی در تشريح اين موضوع كه حكمت انسی نوع عالی حكمت حضوری است به عشق ميان مادر و فرزند اشاره و اظهار كرد: در جريانات بعد از جنگ تحميلی نمونه‌های متعددی در مورد تشخيص هويت شهدا و يا پيدا كردن آنها توسط مادرانشان بدون داشتن اطلاعات و از روی حس مادری وجود دارد. چنين نمونه‌هايی بارها در ديگر كشورهای خارجی نيز رخ داده و برخی از آن ماجراها در تاريخ ثبت شده است.
رجبی در اين راستا عنوان كرد: عرفا اين نوع ارتباط ماورائی ميان عاشق و معشوق را به صورت‌های زيبا بيان كرده‌اند. معرفت انسی به دنبال شناخت بیواسطه است، فرهنگ‌های متفاوت همه به اين قضيه قائلند كه وجود انسان در اثر انس می‌تواند طوری تربيت شود كه از آنچه كه به آن اشراف مستقيم ندارد خبر دهد، در روانشناسی پارانرمال به معنی ماورائی سعی شده است به اين موضوع پرداخته شود.
وی خاطرنشان كرد: در حكمت انسی، هنر به عنوان يك معرفت و يا نوعی از شناخت مطرح می‌شود؛ هنر دری ديگر از شناخت و معرفت است، بدين معنی كه حكمت انسی درب‌های گوناگون دارد و يكی از درهای آن باب هنر است. هنر به عنوان معرفت به حقيقت و باطن مطرح است.
رجبی بيان كرد: هنگامی كه از حكمت انسی اسلامی صحبت می‌كنيم با اين هدف است كه ميراث خود را بشناسيم و ببينيم برای ما چه دارد. از آنجا كه هنر معرفت به حقيقت دارد، حكمت است. هنر مانند حكمت انسی در مرحله‌ای است كه هنرمند با حقيقت هستی متحد می‌شود، از آنجا كه حقيقت جلوه‌های مختلف دارد حقيقت هر چيز با حقيقت چيز‌های ديگر اتحاد دارد.
ادامه سخنرانی در اين كارگاه متعاقبا ارائه می‌شود.
گفتنی است كارگاه «آشنايی با حكمت هنر انسی» با تدريس محمد رجبی، سه شنبه‌ها ساعت 16 الی 18 در خانه هنرمندان برگزار خواهد شد.
