دوران بارداری، یكی از شیرین‌ترین و به یادماندنی‌ترین دوران‌هایی است كه برای زنان باردار حائز اهمیت است. مادران باردار همیشه نگران هستند كه این دوره مهم و تولد فرزندشان چگونه سپری خواهد شد. تفاوت‌هایی كه در زندگی امروز نسبت به گذشته ایجاد شده آمار بسیاری از مشكلات را بالا برده است. یكی از مشكلاتی كه در جامعه مدرن و در میان زنان باردار شایع است، سقط‌های جنین به‌طور مكرر است. از دیدگاه متخصصان عوامل متعددی در بروز این مشكل دخیل هستند كه برخی عوامل محیطی بوده و برخی دیگر عوامل مربوط به مشكلات و ناهنجاری‌های كروموزومی و ژنتیكی است.
تشخیص علل چنین عارضه‌هایی و درمان بموقع آن علاوه بر این‌كه خانواده‌ها را از داشتن فرزند محروم نمی‌سازد، با كاهش فشارهای روحی و روانی والدین، در داشتن جامعه‌ای سالم نیز تأثیر دارد، بنابراین كارشناسان و متخصصان با بررسی‌هایی كه در مورد شناسایی عوامل تأثیرگذار انجام داده‌اند توانسته‌اند زنان باردار را نسبت به برخی مراقبت‌های لازم، آگاه سازند تا در طول مدت بارداری، دچار سقط‌های مكرر نشده و از داشتن فرزندی سالم در زندگی بهره‌مند شوند.
عوامل تأثیرگذار
به‌طور كلی سقط‌جنین یك تعریف خاص دارد، به عبارت ساده‌تر از دست رفتن حاملگی پیش از هفته بیستم بارداری به معنای سقط‌جنین است كه معمولاً قبل از سه ماه اول بارداری و 12 هفتگی اتفاق می‌افتد. سقط‌جنین در ایران بالاتر از آمارهای جهانی است كه علل مختلفی را دربردارد.
دكتر سعیده ضیایی، متخصص زنان و زایمان و مدرس دانشگاه در این‌باره می‌گوید: یكی از عوامل اساسی و مهم در بروز این عارضه مربوط به جنین و نحوه تشكیل شدن آن است. هنگامی كه رشد جنین با اختلال روبه‌رو می شود یا از نظر ژنتیكی دارای مشكل باشد عاملی برای ایجاد سقط‌جنین خواهد بود.
در اكثر موارد و در تمام دنیا عامل اصلی سقط را نحوه رشد جنین معرفی كرده و مشكلات مربوط به مادر در مراحل بعدی حائز اهمیت قرار می‌گیرد.
در بررسی‌های به عمل آمده، عوامل محیطی یكی از عوامل شناخته شده است كه در ناهنجاری‌ها و اشكالات ژنتیكی جنینی تأثیرگذار است. از عوامل تأثیرگذار محیطی نیز می‌توان به اثرات امواج الكترومگنتیك با فركانس پائین اشاره كرد. این امواج از طریق گوشی تلفن همراه، آنتن‌های BTS نصب شده در پشت‌بام‌ها و همچنین بسیاری از لوازم برقی مورد استفاده در منزل مانند ماكرویوو، سشوار، رایانه و... از طریق مادر به جنین انتقال یافته و احتمال ایجاد سقط‌جنین را بالا می‌برد.
این مدرس دانشگاه با اشاره به این‌كه عواملی مانند آلودگی هوا و مسائل تغذیه‌ای نیز در ایجاد این عارضه بی‌تأثیر نیستند، ادامه می‌دهد: این عوامل باعث ایجاد اختلالات ژنتیكی و رشد ناكافی و سپس عارضه سقط می‌شود. محققان در مطالعات اخیر دریافته‌اند زنان بارداری كه سقط‌های مكرر داشته‌اند بیشتر در معرض آلودگی هوا قرار داشتند و محل سكونت آنها، در مركز آلودگی هوا و با شدتی چندین برابر مكان‌های دیگر بوده است.
همچنین گازهای مونواكسیدكربن و ذرات معلق در نواحی كه زنان بیشتر دچار این عارضه شده‌اند، غلظت بالاتری داشته است. علاوه بر این استفاده طولانی‌مدت از گوشی‌های تلفن همراه یكی دیگر از علل این عارضه معرفی می‌شود. گوشی‌هایی كه معیار سار (Sar) آنها بالاتر است، هرچه بیشتر توسط مادران باردار استفاده شود احتمال سقط جنین را نیز افزایش می‌دهد.
به‌طور معمول 20 تا 25 درصد از كل بارداری‌ها منجر به سقط می‌شود كه این میزان معمولاً علل خاصی نداشته است. در این میان برخی سقط‌جنین‌ها مربوط به مشكلات آنومالی كروموزومی و لوپوس می‌شود كه در این صورت جنین از لحاظ كروموزومی دارای مشكل است.
دكتر علی امینی، متخصص زنان و زایمان و مدرس دانشگاه در این‌باره می‌گوید: در بدن برخی زنان میزان پروژسترون در حد كافی ترشح نمی‌شود، به همین دلیل تخمك‌گذاری به‌طور اصولی انجام نشده و منجر به سقط‌جنین می‌شود.
همچنین در برخی موارد بیماری‌های زمینه‌ای روی عروق مادر تأثیر گذاشته و ایجاد عارضه فشار خون می‌كند، هنگامی كه رگ‌ها حالت گرفتگی یا تنگی پیدا می‌كنند، غذا رسانی به جنین صورت نگرفته و برای جنین ایجاد مشكل می‌كند. در برخی موارد دیگر ممكن است مادر دچار مشكلات انعقاد خون باشد. به این ترتیب در رگ‌های ریز لخته‌هایی ایجاد شود كه انتقال جریان خون به جداره رحم را مختل كرده و غذای كافی به جنین نمی‌رسد و رشد با مشكل روبه‌رو می‌شود.
فاكتور سن
برخی اوقات زنان باردار دچار مشكلات آناتومیك هستند. داشتن استرس و اضطراب‌های مكرر، آلودگی هوا و داروهای شیمیایی كه زنان قبل و یا هنگام بارداری استفاده می‌كردند، ابتلا به سقط‌جنین را بالا می‌برد. سن مادر باردار یكی از فاكتورهایی است كه در داشتن دوران بارداری سالم حائز اهمیت است.
دكتر امینی با اشاره به این‌كه اگر زنان در سنین بالا، باردار شوند احتمال این‌كه تخمك‌گذاری با اختلالاتی روبه‌رو و منجر به سقط‌جنین شود، ادامه می‌دهد: آمارها نشان می‌دهد 80 درصد زنانی كه بین سنین 20 تا 25 سالگی قصد بارداری دارند بارداری‌های موفقی را پشت‌سر می‌گذارند در حالی كه زنان در سنین 35 تا 40 سالگی فقط 20 درصد شانس بارداری سالم خواهند داشت. در سنین بالا به دلیل جهش ژنی، آنومالی غیرطبیعی در جنین اتفاق می‌افتد. یكی دیگر از فاكتورهایی كه بعد از سن مادر اهمیت دارد ازدواج‌های فامیلی است. ممكن است در ازدواج فامیلی، یك بیماری نهفته وجود داشته باشد كه به جنین در حال رشد منتقل شده و عاملی برای سقط‌جنین شود.
توجه به توصیه‌های پزشكی
در دوران بارداری برخی مسائل از سوی متخصصان به زنان تأكید می‌شود كه رعایت آنها، مشكلات كمتری را در طول دوره بارداری ایجاد خواهد كرد.
در سه ماه اول بارداری جنین در حال تشكیل شدن و رشد است و در این دوره هنوز بسیاری از ارگان‌ها تشكیل نشده‌اند و سلول‌های جوان در حال تكثیر هستند. از این‌رو ممكن است استفاده از داروهای شیمیایی یا اشعه ایكس، رشد آنها را با اختلال روبه‌رو كند از این‌رو توجه به چنین مسائلی در دوره بارداری بسیار حائز اهمیت است اما در سه ماه دوم و سوم تقریباً تمام اندام‌ها از قبیل قلب، معده، ریه، چشم و... تشكیل شده و سلول‌ها تكامل پیدا كرده‌اند و به دلیل این‌كه اندام‌ها كامل‌تر شده‌اند حساسیت نسبت به برخی مسائل كمتر است. از این‌رو اندازه‌های دارو یا میزان اشعه ایكس در موارد درمانی ممكن است در سه ماه اول دوران بارداری بیشتر روی جنین اثرگذار باشد.
دكتر امینی، می‌گوید: بررسی و مطالعات نشان می‌دهد مادرانی كه دچار اضافه‌وزن یا چاقی هستند احتمال این‌كه بارداری‌شان به تعویق بیفتد و عارضه سقط رخ دهد، بیشتر است زیرا افراد چاق در سن بالا، میزان قند خونشان در سطح بالاتری بوده و این میزان قند خون، تأثیرات منفی بر جنین گذاشته و در ماه‌های بالاتر بارداری، جنین را دچار مشكلات می‌كند. رعایت اصول تغذیه‌ای كه باعث اضافه‌وزن نشود از نكاتی است كه باید مدنظر قرار گیرد. استفاده از مواد پروتئینی، سبزیجات و میوه‌ها، مصرف لبنیات كم‌چرب، اسید فولیك و ویتامین‌ها برای سلامت مادر و جنین ضروری است و از بروز ناهنجاری‌های جنینی نیز جلوگیری می‌كند.
وجود بیماری‌هایی مانند پركاری و كم‌كاری غده تیروئید، دیابت و... از دیگر فاكتورهای تأثیرگذار در دوران بارداری و ایجاد سقط‌های مكرر است. اگر مادری قبل از دوران بارداری داروهای خاصی مصرف می‌كرده است كه در طولانی‌مدت تأثیر منفی داشته و مجبور است هنگام بارداری نیز از این داروها مصرف كند احتمال این‌كه بارداری‌اش با اختلال روبه‌رو شود زیاد است. بنابراین تأثیرات دارویی را نیز باید جدی تلقی كرد.
دكتر ضیایی، عضو هیأت علمی در پایان می‌افزاید: مصرف موادغذایی كه دارای مقادیر كم مس، روی و آهن هستند نیز در ایجاد سقط‌جنین تأثیرگذار است. زندگی در شهرهای صنعتی، پراسترس و خستگی‌های خارج از عرف مادران شاغل نیز بی‌تأثیر نخواهد بود.
معمولاً افرادی كه بیش از سه بار سقط جنین را تجربه كرده‌اند، در اصطلاح علمی با سقط عادتی روبه‌رو هستند كه باید از لحاظ عروق، مشكلات ایمنی و خودایمنی، مسائل ژنتیك و عوامل محیطی مورد بررسی قرار بگیرند اما به‌طور قطع توجه به مسائل ذكر شده در كاهش این عارضه و داشتن یك بارداری سالم نقش اساسی خواهد داشت.
