گاه سؤال مي‌شود آيا با وجود پيشرفت‌هاي روانپزشكي و وجود انواع درمان‌هاي دارويي و روان‌درماني‌ها، نيازي به استفاده از امور معنوي و دين در كاربرد روانپزشكي هست؟ با چنين پرسش‌هايي هميشه اين بيت از حافظ در ذهنم تداعي مي‌شود كه مي‌فرمايد:
در كارخانه‌اي كه ره عقل و فضل نيست
فهم ضعيف رأي فضولي چرا كند
به هر حال پاسخ اين است نياز هست و بسيار هم نياز هست. اگرچه در اين زمينه گفتني و خواندني و شنيدني زياد است اما در اين بحث كوتاه فقط به بخشي از اين رابطه اشاره مي‌كنم. باشد كه در آينده مجال بيشتري دست دهد.
برحسب پژوهش‌ها و تجربيات بي‌شمار، فشارهاي رواني ناشي از مسائل زندگي و دگرگوني هاي آن از عوامل مهم آشكارساز يا تشديدكننده يا پديدآورنده بيماري‌ها، اعم از رواني يا جسمي است. حتي در بروز حوادثي كه به ظاهر فقط جنبه مادي دارند، براي نمونه شكستگي استخوان ران در اثر بي‌احتياطي از جمله در حوادث رانندگي، ديده شده است كه خود اين بي‌احتياطي مرتبط با قرار داشتن فرد تحت فشارهاي رواني بوده است.
در واقع همه افراد در صورت قرار گرفتن در معرض استرسورهاي متعدد يا شديد، مستعد به تصادف مي‌شوند در عين حال پژوهش‌ها نشان مي‌دهد از مهم‌ترين عوامل كاهنده فشار رواني، ايمان مذهبي و اعتقاد به وجود خداوند است كه باعث احساس آرامش انسان و رفع استرس در صورت بروز مشكلات و دشواري‌ها مي‌شود.
از عوامل ديگري كه سبب كاهش فشار رواني و در نتيجه دوري فرد از بيماري جسمي و رواني مي‌شود احساس امنيت ناشي از حمايت ديگران است.
كساني كه با ديگران همبسته هستند نه تنها عملاً هنگام سختي‌ها از پشتيباني ديگران برخوردار مي شوند بلكه احساس تعلق به گروه سبب آرامش رواني آنان نيز مي‌شود. به اين ترتيب ايمان به خداوند و نيز آئين‌هاي ديني گروهي، مانند نماز جماعت كه در اسلام بر آن تأكيد فراوان شده است ضمن آثار فراوان و گسترده‌اي كه دارد سبب پيشگيري از مشكلات رواني و جسمي، كاهش نشانه‌هاي آنها و تسريع در بهبود مي‌شود.
برخي مراسم مذهبي گروهي از جمله سوگواري براي ائمه معصومين، علاوه بر آنچه آمد سبب يادگيري رفتارهاي شايسته و همانندسازي ناخودآگاه با اسوه‌هاي ايمان مي‌شود كه بويژه در روحيه كودكان و نوجوانان آثار سازنده دارد. اين مراسم از عوامل يادگيري‌هاي مثبت اجتماعي است.
در يادگيري اجتماعي، انسان آنچه را كه مي‌بيند مي‌آموزد و اگرچه در همان لحظه به كار نبرد اما در آينده هر زمان كه مناسب ديد رفتاري را كه آموخته است تكرار مي‌كند. حضور نوجوانان در اينگونه مراسم پايمردي، سخت‌كوشي، صبر، پاي فشردن بر حق و ناچيز انگاشتن همه‌چيز خود در راه خداوند را به نوجوانان مي‌آموزد كه مي‌تواند سازنده يك جامعه آرماني باشد.
دكتر فربد فدائي
مدير گروه روانپزشكي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي/ روزنامه ايران
