شهرستان قائنات

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

 

 

 

مختصات: °۵۹٫۲شرقی °۳۳٫۷۲شمالی (نقشه)

 

شهرستان قائنات

 

اطلاعات کلی

کشور ایران 

استان خراسان جنوبی

سال شهرستان شدن ۱۳۵۸[۱]

 

 

مردم

جمعیت ۱۳۷٬۳۵۷ نفر[۲]

تراکم جمعیت ۸٫۹۲

نفر بر کیلومتر مربع

زبان‌های گفتاری فارسی با گویش قاینی

مذهب شیعه، سنی

جغرافیای طبیعی

مساحت ۱۵٬۴۰۷[۳]

داده‌های دیگر

وب‌گاه فرمانداری شهرستان قائنات

شهرها

قائن، خضری دشت بیاض، حاجی آباد،

آرین شهر، نیمبلوک، اسفدن، زهان

 

تعداد بخش‌ها

بخش مرکزی، بخش زیرکوه، بخش سده،

بخش نیمبلوک، بخش زهان

 

شهرستان قاینات(پارسی باستان: آرتاگوانا[نیازمند منبع])، به مرکزیت شهر قائن، در شرق ایران و شمال استان خراسان جنوبی در حد فاصل ۱۵ و ۳۳ تا ۱۲ و ۳۴ عرض جغرافیایی و ۳۸ و ۵۸ تا ۵۶ و ۶۰ طول جغرافیایی قرار دارد.

 

شهرستان قائنات، تا سال ۱۳۵۸، یکی از بخش‌های شهرستان بیرجند بود که در ۲۷ بهمن ۱۳۵۸ با تصویب هیأت وزیران از شهرستان بیرجند جدا شده و به صورت شهرستان مستقل درآمد.[۴] جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۳۷٬۳۵۷ نفر بوده‌است.[۲]

 

این شهرستان به نام پایتخت زعفران جهان معروف است.[۵]

 

محتویات  [نهفتن] 

۱ تقسیمات کشوری

۲ جغرافیا

۳ گونه‌های گیاهی و جانوری

۴ پیشینه

۵ منابع

۶ پیوند به بیرون

تقسیمات کشوری [ویرایش]

 

این شهرستان دارای شش بخش است:

 

بخش مرکزی با جمعیت ۶۲٬۰۴۰ نفر

دهستان پیشکوه (قائنات)

دهستان قائن

دهستان مهیار

شهرها: قائن و اسفدن

 

بخش زیرکوه با جمعیت ۲۶٬۲۰۳ نفر

دهستان پترگان

دهستان زیرکوه

دهستان شاسکوه

شهرها: حاجی آباد

 

بخش نیمبلوک با جمعیت ۱۸٬۳۹۶ نفر

دهستان کرغند

دهستان نیمبلوک

شهرها: خضری دشت بیاض و نیمبلوک

 

بخش زهان با جمعیت ۱۱٬۹۲۶ نفر

دهستان افین

دهستان زهان

شهرها: زهان

 

بخش سده با جمعیت ۱۸٬۷۹۲ نفر

دهستان آفریز

دهستان پسکوه

دهستان سده

شهرها: آرین شهر

 

جغرافیا [ویرایش]

 

شهرستان قائنات در شمال استان خراسان جنوبی قرار گرفته‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های خواف و گناباد از استان خراسان رضوی، از غرب به شهرستان سرایان و از جنوب به شهرستان بیرجند محدود شده و از جانب شرق، مرزی به طول تقریبی ۱۳۰ کیلومتر با کشور افغانستان دارد.

 

مساحت این شهرستان بالغ بر ۱۷٬۷۲۲ کیلومتر مربع می‌باشد. شهرستان قائنات، براساس آخرین تقسیمات کشوری مشتمل بر ۵ بخش و ۱۳ دهستان بوده و ۳۷۳ روستا و ۱۲۹۳ آبادی خالی از سکنه دارد. فاصله غربی‌ترین تا شرقی‌ترین در امتداد خط مستقیم ۲۲۵ کیلومتر و از شمال به جنوب ۹۰ کیلومتر و با شکل متناسب یک مستطیل که از استانهای قم، کهکیلویه و بویر احمد، چهار محال و بختیاری و گیلان بزرگتر می‌باشد.

 

مرکز این شهرستان شهر قائن که برروی دشتی به همین نام می‌باشد. شهر قاین در مسیر بزرگراه آسیای مشهد به زاهدان تا مرز افغانستان ۱۸۰ کیلومتر فاصله داشته و از سطح دریا ۱۴۴۰ متر بلندی دارد و از دو شهر بیرجند و گناباد فاصله‌ای مساوی ۱۰۵ کیلومتر در ۳۷۲ کیلومتری جنوب مشهد و از تهران ۱۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد.[۶]

 

رشته کوه قهستان در غرب و شاسکوه و آهنگران در شرق آن سر به آسمان سوده و بلندترین قله منطقه کمر سرخ با ۲۸۴۲ متر در نیم بلوک و پست‌ترین نقطه با ۶۱۰ متر در پترگان قرار دارد.

 

گونه‌های گیاهی و جانوری [ویرایش]

 

مراتع قائن از نوع متوسط است و در آن گیاهان دارویی گوناگون، جنگلهای تنگ، پسته کوهی، بنه، قیچ و بادامشک دیده می‌شود. در شهرستان قائن خصوصاً در منطقه شکار ممنوع شاسکوه، قریب به ۵۹ گونه پرنده، ۲۵ نوعپستاندار و ۱۷ گونه از خزندگان و دوزیستان منحصر به فرد زندگی می‌کنند. در این خطه، رودخانه‌های با اهمیتی همچون رود شور، رود مرادنشاه، رود بیهود، افین و آهنگران جریان دارند و گندم، جو، چغندر، پسته و خصوصاً زعفرانو زرشک و آلو از محصولات کشاورزی این شهرستان می‌باشند.

 

پیشینه [ویرایش]

 

چنانچه تذکره نویسان و مورخان نقل کرده‌اند منطقه قائنات با تاریخی سی هزار ساله یکی از اولین خاستگاههای تمدن خراسان است فخرالاسلام پیدایش قائن را به عصر قابیل پسر آدم نسبت داده و در فرهنگ دهخدا بنای اولیه شهر قائن به سام بن نریمان و در احیاء الملوک به کی لهراسب پدر گشتاسب منسوب شده‌است این سخنان اگر چه از اعتباری علمی برخوردار نیستند اما بازگو کننده قدمتی هستند که چون غباری از روزگاران دور بر سنگ سنگ این شهر نشسته‌اند در سفرنامهٔ سرپرسی سایکس آمده در ۳۲۸ قبل از میلاد ۱۳ هزار نفر از مدافعان شهر قائن به مقابله با لشکر انبوه اسکندر در آمدند و دکتر بلووگلدسمید اعتقاد دارد که قلعه کوه قائن در عهدهخامنشیان همان کاخ سلاطین قهستان یا آرتاگوانا بوده‌است.

 

قائن در عصر زمانداران ساسانیان نیز از مراکز مهم قدرت و از معدود شهرهای استراتژیک ایران به شمار می‌آمده‌است مورخان بسیاری در کتب خویش از قائنات نام برده‌اند اصطخری در ۳۴۰ خورشیدی از قائن به‌عنوان مرکزقهستان نام برده و مذهب آن خطه را شیعه ذکر کرده و جیهانی در ۳۷۵ هجری از سه دروازه شهر به اسامی درکون، در کلاوج و درزقان استخر نام برده‌است. ناصر خسرو قبادیانی در سال ۴۴۰ وارد قائنات شده و قائن را چنین توصیف نموده قائن شهری بزرگ و حصین و گرد آن خندقی و مسجد آدینه به شهر اند است و آنجا که مقصوره‌است تاقی عظیم و بزرگ است که در خراسان از آن بزرگ‌تر ندیدم.

 

مارکوپولوی و نیزی هوای قائن را در نهایت اعتدال دانسته و یاقوت حموی و عبدا... محمد بن احمد مقدسی آنجا را بندر خراسان و خزانه کرمان معرفی کرده‌اند قائن در جریان تندباد ایلغارهای تاریخی صدمه چندانی ندیده‌است وچنانکه نقل شده در ۷۷۳ هجری امیرتیمور در حوالی قائن اردو زد لیکن به فضل و درایت حاکم شهر بدون جنگ و خونریزی از کنار آن گذشت.

 

در عصر صفویه نیز به سال ۱۰۰۲ هجری شاه عباس صفوی از قائن دیدن نمود و سالها بعد در زمان سلسله زندیه هنگامی که لطفعلی خان زند از کرمان گریخت و به قائن آمد در آنجا از وی پذیرائی شد. قائنیان در بازگشت نیز تعدادی سوار جهت جنگ با آغا محمد خان قاجار در اختیار وی قرار دادند.

 

دکتر ژوزف انگلیسی، قائن را از مناطق آباد خراسان و قرار گاه مردان دلیری می‌دانسته که از راه شمشیر زنی و کمان کشی روزگار گذرانده‌اند.

 

منابع [ویرایش]

 

↑ «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وب‌گاه رسمی وزارت کشور ایران. بازبینی‌شده در آبان ۱۳۸۹.

↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی بر حسب سواد» ‎(فارسی)‎. وب‌گاه رسمی مرکز آمار ایران. بازبینی‌شده در آبان ۱۳۸۹.

↑ «درباره شهرستان». وب‌گاه رسمی فرمانداری شهرستان قائنات. بازبینی‌شده در آبان ۱۳۸۹.

↑ «بیرجند». وب‌گاه رسمی دانشنامهٔ جهان اسلام. بازبینی‌شده در فروردین ۱۳۸۹.

↑ روزنامه دنیای اقتصاد ۲۵ آبان ۱۳۸۹.

↑ وب گاه شهرستان قاین

پیوند به بیرون [ویرایش]

 

بزرگترین شبکه اجتماعی قاین - قاین پورتال

شهرالکترونیک قاین

وب‌گاه شهرستان قائنات

سایت جامع قاینات

وب‌گاه انجمن ابوالمفاخر شهرستان قائنات

وب‌گاه جشنواره زرشک و زعفران شهرستان قائنات

وب‌گاه تربیت بدنی شهرستان قائنات

وب‌گاه فرمانداری شهرستان قائنات

وب‌گاه شهرداری قائنات

 

 

[نهفتن]

ن • ب • و

استان خراسان جنوبی

 

مرکز

بیرجند

 

 

 

 

شهرستان‌ها

بشرویه بیرجند خوسف درمیان زیرکوه سرایان سربیشه فردوس قائنات نهبندان

 

شهرها

آرین‌شهر ارسک اسدیه اسفدن اسلامیه آیسک بشرویه بیرجند حاجی‌آباد خضری دشت بیاض خوسف زهان سرایان سربیشه سه‌قلعه شوسف طبس مسینا فردوس قائن قهستان مودنهبندان نیمبلوک

 

جای‌های دیدنی

آبگرم معدنی فردوس آرامگاه ابن حسام خوسفی آرامگاه ابوحامد ارگ کلاه‌فرنگی باغ شوکت‌آباد تخت سردار زیارتگاه باش‌آباد عمارت اکبریه غار چنشت قلعه پائین قلعه حسن‌آباد قلعه فورگ قلعه نیهقنات بلده فردوس کوه قلعه فردوس مجموعه تاریخی کوشک مدرسه شوکتیه مدرسه علمیه علیا مسجد جامع تون مسجد جامع هندوالان موزه بیرجند

 

 

این یک نوشتار خُرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

رده‌ها: شهرستان قائناتشهرستان‌های استان خراسان جنوبی