استان خراسان جنوبی یکی از استان‌های ایران است. این استان در شرق ایران واقع شده و مرکز آن، شهر بیرجند است. استان خراسان جنوبی، با مصوبه مجلس شورای اسلامی و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، در سال ۱۳۸۲ ایجاد شد.
مساحت این استان ۹۵٬۳۸۵ کیلومتر مربع است که از این نظر هشتمین استان ایران است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت آن برابر با ۶۰۰٬۵۶۸ نفر[۱] می‌باشد و از این نظر ۲۷اُمین استان کشور است.
محتویات [نهفتن]
۱ موقعیت جغرافیایی
۲ پیشینه
۳ تقسیمات کشوری
۴ جاذبه‌های گردشگری
۵ کشاورزی
۶ اقلیم
۷ صنعت
۸ معدن
۹ جستارهای وابسته
۱۰ پیوند به بیرون
۱۱ نگاره‌ها
۱۲ منابع
موقعیت جغرافیایی [ویرایش]
این استان از شمال با استان خراسان رضوی، از غرب با استان یزد، از شرق با کشور افغانستان، از جنوب با استان سیستان و بلوچستان و از جنوب غربی با استان کرمان هم مرز است.
استان خراسان رضوی
افغانستان استان یزد
خراسان جنوبی
استان سیستان و بلوچستان استان کرمان
پیشینه [ویرایش]
خراسان جنوبی شامل محدوده‌ای از خراسان بزرگ است که در سده‌های پیش قهستان نامیده می‌شده‌است. شهرهای مهم ایالت قهستان، تون (فردوس امروزی) و قائن بوده‌اند. مارکوپولو نیز در سفرنامه خود، از این منطقه با نام تونوکاین (تون و قاین) یاد کرده‌است.[۲]
در سده‌های اخیر و به ویژه از دوران قاجار، دو شهر فردوس و قائن به دلیل حوادث طبیعی مختلف به تدریج موقعیت جمعیتی خود را از دست داده و بیرجند مرکزیت و اهمیت بیشتری یافت.
تقسیمات کشوری [ویرایش]
شهرستان‌های استان خراسان جنوبی
استان خراسان جنوبی، دارای ۸ شهرستان، ۲۰ بخش، ۴۹ دهستان و ۲۲ شهر است.
شهرستان‌ها
شهرستان‌های این استان عبارت‌اند از:
شماره نام شهرستان تاریخ شهرستان شدن[۳] جمعیت
۱ شهرستان بیرجند ۱۳۱۶ ۲۲۱٬۷۵۶
۲ شهرستان فردوس ۱۳۲۳ ۳۸٬۳۰۱
۳ شهرستان قائنات ۱۳۵۸ ۱۳۷٬۳۵۷
۴ شهرستان نهبندان ۱۳۶۸ ۵۶٬۰۸۹
۵ شهرستان سربیشه ۱۳۸۲ ۳۷٬۵۹۱
۶ شهرستان درمیان ۱۳۸۴ ۵۱٬۷۹۳
۷ شهرستان سرایان ۱۳۸۴ ۳۴٬۶۳۶
۸ شهرستان بشرویه ۱۳۸۷ ۲۳٬۰۴۵
شهرها
نوشتار اصلی: فهرست شهرهای استان خراسان جنوبی
مهمترین شهرهای استان خراسان جنوبی، بیرجند، فردوس و قائن هستند.
جاذبه‌های گردشگری [ویرایش]
مدرسه علیای فردوس، ساخته شده در دوره صفوی
استان خراسان جنوبی، در مسیر محورهای ارتباطی استان‌های جنوبی ایران با مشهد قرار دارد. محور اصلی ارتباطی استان‌های یزد، کرمان،اصفهان، فارس، بوشهر و هرمزگان به مشهد، از فردوس می‌گذرد. همچنین محور ارتباطی استان سیستان و بلوچستان به مشهد از شهرهاینهبندان، سربیشه، بیرجند و قائن عبور می‌کند.
آبگرم معدنی فردوس
آرامگاه ابن حسام خوسفی
باغستان علیا
بند دره
بند عمر شاه
چنشت
خراشاد
شوکت‌آباد
غار خونیک
قلعه فورگ
کوچ
ماخونیک
مدرسه شوکتیه
مدرسه علمیه علیا
مسجد جامع تون
مصعبی
مقبره بوذر جمهرقاینی
غار خونیک
قلعه کوه قاین مسجدجامع قاین مسجد جامع افین
کشاورزی [ویرایش]
ارگ فورگ
استان خراسان جنوبی رتبهٔ اول تولید محصولات باغی زرشک و عناب و رتبه دوم تولید زعفران و پنبه را در سطح ایران داراست. همچنین این استان، ششمین تولیدکنندهٔ انار در بین استان‌های ایران است و شهرستان فردوس پس از شهرستان‌های ساوه و نی‌ریز، سومین تولیدکنندهٔ انار در ایران است.[۴] پسته، بادام،سیب، گلابی، به، گیلاس، آلبالو، زردآلو، هلو، خرما، توت، شاتوت، گردو، انجیر و سنجد از دیگر محصولات باغی این استان است.
در بخش محصولات زراعی، این استان در تولید چغندرقند، رتبه هشتم کشور را داشته و همچنین گندم، جو، پنبه، حبوبات، محصولات جالیزی و گیاهان علوفه‌ای در این استان کشت می‌شوند.[۵]
در بخش دامپروری، پرورش مرغ گوشتی و تخم‌گذار، گاو شیری و گوشتی، گوسفند، بز و شتر به صورت سنتی و صنعتی انجام می‌پذیرد.
اقلیم [ویرایش]
میانگین بارندگی سالانه استان خراسان جنوبی، ۱۳۴ میلیمتر و میانگین دمای سالانه، ۱۷٫۵ درجه سلسیوس است. ۹۵ درصد وسعت این استان را عرصه‌های طبیعی در بر می‌گیرد که از این میزان، ۲۲٫۷ درصد بیابانی، ۶۳٫۳ درصد مراتع بیابانی، ۷٫۲ درصد مراتع خوب و متوسط و ۶٫۸ درصد جنگلی است. ۸۸۰٬۳۳۴ هکتار از مساحت این استان، جزء کانون‌های بحرانی فرسایش بادی است که شهرستان قاینات با ۲۴۲٬۴۷۲ هکتار مساحت کانون‌های بحرانی، دارای بیشترین سطح وشهرستان سرایان با ۲۷٬۷۸۷ هکتار، دارای کمترین سطح کانون بحران فرسایش بادی است.[۶]
صنعت [ویرایش]
کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید ماشین‌آلات و تجهیزات، وسایل نقلیهٔ موتوری، محصولات فلزی، تجهیزات حمل و نقل، اکسید منیزیم، محصولات لاستیکی و پلاستیک، ماشین‌آلات و دستگاههای برقی، محصولات کانی غیرفلزی، کاغذ و محصولات کاغذی، ابزار پزشکی و اپتیکی، ساعت، رادیو و تلویزیون، فلزات اساسی، چوب و محصولات چوبی، منسوجات، مبلمان و صنایع غذایی و آشامیدنی در سطح استان و نیز در ۵ شهرک صنعتی در بیرجند، فردوس، قاین، نهبندان و سربیشه مشغول فعالیت می‌باشند.
قالی‌بافی، سفالگری، رنگرزی، آهنگری، مسگری، حصیربافی، سبدبافی، نمدمالی، زیلوبافی، پارچه بافی، نوغان داری، ریسندگی، گلیم بافی، جاجیم بافی، زرگری، دباغی و سوزن‌دوزی، از جمله صنایع دستی استان خراسان جنوبی هستند.
معدن [ویرایش]
این استان دارای پتانسیل بالایی در بخش معادن می‌باشد به طوری که دارای تنها ذخایر منیزیت ایران (شهرستان بیرجند و شهرستان سربیشه)[۷]، بزرگ‌ترین ذخیره و تنها معدن آزبست ایران (معدن حاجاتنهبندان) [۸] بوده و ذخایر و معادن مهم بنتونیت (شهرستان فردوس، سه قلعه)، گرانیت (بیرجند و سربیشه)، گل سفید (بیرجند) [۹]، بازالت (شهرستان سربیشه) در خراسان جنوبی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. یکی دیگر از مهمترین معادن این استان، معدن مس قلعه زری واقع در جنوب غرب این استان (خوسف) است که به علت عیار طلای بالای آن در سطح جهان شناخته شده است[نیازمند منبع].
معادن ولاستونیت، کائولن، تراورتن، فلدسپات، بوکسیت، مارن، گچ، آهک، دولومیت، مرمریت، خاک صنعتی، سنگ لاشه و توف از دیگر معادنی هستند که در این استان در حال بهره‌برداری هستند.
جستارهای وابسته [ویرایش]
درگاه خراسان
جمعیت شهرهای استان خراسان جنوبی
پیوند به بیرون [ویرایش]
پرتال استان خراسان جنوبی
نگاره‌ها [ویرایش]
بیرجند
منابع [ویرایش]
↑ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران
↑ دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا. زیر نظر دکتر محمد معین. تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه، ۱۳۳۴.
↑ «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وب‌گاه رسمی وزارت کشور ایران. بازبینی‌شده در آبان ۱۳۸۹.
↑ «استاندار: تهدیدات در بخش کشاورزی استان باید به فرصت تبدیل شوند». پرتال استانداری استان خراسان جنوبی، ۱۴ مهر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در آبان ۱۳۹۰.
↑ سازمان توسعه و تجارت ایران
↑ «تحمیل ۱۴۰ میلیارد ریال خسارت سالانه فرسایش بادی به استان». وب‌گاه رسمی روزنامهٔ خراسان، ۲۳ خرداد ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۹۰.
↑ پایگاه داده‌های علوم زمین ایران
↑ پایگاه داده‌های علوم زمین ایران
↑ پایگاه داده‌های علوم زمین ایران
ویکی پدیا
