درباره کرمان چه میدانید؟بیشتر هم بدانید

پیشینه [ویرایش]

نام کرمان از نام یکی از ده شاخه اصلی پارسیان که به جنوب ایران آمدند گرفته شده‌است. شاخه‌های اصلی پارسیان اینها بودند:

پاسارگادی، مارافی، کرمانی، ماسپی، پانتیالی، دِروسی، دایی، مَردی، دروپیکی و ساگارتی.

کرمان در زمان هخامنشیان بخش عظیمی از شَهر (ساتراپی) فارس به شمار می‌رفت. از شهرهای کهن این سامان سیرجان (شیرگان باستان)، بردسیر، بافت (تپه یحی) (به اردشیر باستان)، گُواشیر (کرمان امروزی)، فهرج (پهره باستان) و ارگ بم، نرماشیر، راین و جیرفت است.

پرچم برنزی کشف شده در منطقه شهداد نزدیک کرمان، ایران

آقامحمد خان قاجار، تعدادی از مردم آن را کور کرد. وی یک هزار تن از جوانان تنومند این استان را به سرکردگی مرتضی‌قلی‌خان کرمانی به تهران فرستاد و پس از آن به میاندوآب و سراب و برخی نقاط دیگر آذربایجان تبعید کرد. این کرمانیان پس از چند نسل در جمعیت این شهرها حل شدند ولی در میاندوآب تا مدتی پیش محله‌هایی به نام محله کرمانی‌ها، سیرجانی‌ها، زرند، راه‌بُر و لک‌ها وجود داشت.^[۲][۳]قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در شرق شهر کنونی کرمان، که هنوز خرابه‌های آنها برجاست ، گواه بر این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان در همین محل، شهری آباد یا قلعه‌ای مهم وجود داشته‌است. مؤلف جغرافیای کرمان معتقد است که حدود ۲۲۰ پس از میلاد، به هنگام فتح کرمان به دست اردشیر این محل گواشیر نام داشته و مرکز ولایت کرمان بوده‌است بنا به گفته هرودت کرمانیا از قبایل دوازده گانه ایران می‌باشد و ساتراپی چهاردهم (دارا) مشتمل بر ایالت کرمان بوده‌است.در روایات اساطیری آمده‌است که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید همچنین نشانی‌هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می‌دهند آنگاه روایت تاریخی این سرزمین آغاز می‌شود و اینکه در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نبونید(پادشاه مغلوب شدهٔ بابِل) قرار داد سپس سخن از حکومت اشکانیان را شکست داد و فرزند خود را که او هم اردشیر نام داشت به حکومت کرمان گماشت.^[۴][۵]بنا بنوشته های مورخ کلدانی و کاهن معبد مردوک در سالهای ۵۳۹ -۵۳۸ –که کتب او از منابع مهم تاریخ زمان کورش است – کرمان از ولایات تابعه کوروش بوده و محلی مطمئن برای او بشمار می رفته است.در عصر داریوش کبیر نام کرمان جزء ولایات تابعه هخامنشی آمده است و در کتیبه بنای شوش کلمه ای مشاهده می شود که نام چوب درختی بوده است که برای استحکام بنای ساختمانها ( شاید همان کاخ ) به کار می رفته و محل تهیه این چوب کرمان ذکر شده است. در این مورد داریوش می گوید « چوب بیش مکن از گنداره(پیشاور) و کرمان حمل شود »در متن کتیبه ای که از شاپور اول ساسانی – در اطراف کعبه زرتشت در نقش رستم فارس – بدست آمده است، شاپور دربارهقلمرو خود چنین می نویسد: منم خداوندگار مزداپرست شاپور شاهنشاه ایرانیان وغیر ایرانیان . امارات و ولایات امپراتوری ایران اینها هستند : پارس، پارت ، خوزستان ،میشان ،آشور ،آذیان ،عربستان ، آذرآبادگان(آذربایجان)، ارمینیا ،(ارمنستان)، سسیگان ، کرمان وسیستان.در کتب تاریخی از عهد قدیم ، چند جا به نام کرمانیان بصورت بخشی از ایران بر می خوریم هرودت گوید:پارسیها به شش طایفه شهری و ده نشین و چهار طایفه چادر نشین تقسیم شده اند شش طائفه اولی عبارتند از : مرفیان ، ماسپیان ، پانتالیان ،دروسیان ، گرمانیان در خصوص گرمانیان تصور میرود همان کرمانیان باشند.در کتیبه های هخامنشی ظاهراً مقصود از کلمه کارمانیا همان کرمان است.^[۶][۷]در کتب تاریخی از عهد قدیم ، چند جا به نام کرمانیان بصورت بخشی از ایران بر می خوریم هرودت گوید:پارسیها به شش طایفه شهری و ده نشین و چهار طایفه چادر نشین تقسیم شده اند شش طائفه اولی عبارتند از : مرفیان ، ماسپیان ، پانتالیان ،دروسیان ، گرمانیان در خصوص گرمانیان تصور میرود همان کرمانیان باشند.در کتیبه های هخامنشی ظاهراً مقصود از کلمه کارمانیا همان کرمان است.^[۸][۹]مرحوم احمد علیخان وزیری ( مؤلف کتاب جغرافیای کرمان ) معتقد است که حدود ۴۳۰ سال قبل از اسلام – به هنگام فتح کرمان بدست اردشیر – این محل گواشیر نام داشته که مرکز ولایت کرمان بوده است.بخشی از خانه های مسکونی مردم فقیر در پای دامنه های این دو تپه و قلعه شکل یافته بوده و بعداً با گسترش تریجی شهر کرمان در جهت غرب توسعه یافته وبا توجه به توسعه ورونق اقتصادی در دوره های بعد از اسلام این شهر بتدریج نضج گرفته ورفته رفته بزرگتر شده تاجایی که وسعت آن به حدود دویست هکتار رسیده هم رسیده ، با گذشت زمان وبه دلیل نا امنیمنطقه وحمله غارتگران ودزدان علاوه از حصارهای رفیعی که دور قلعه دختر وقلعه اردشیر کشیده شده بود گرداگرد شهر نیز حصاری بلند کشیده شد.

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی [ویرایش]

راور

انار

کرمان

کوهبنان

زرند

رفسنجان

شهربابک

بردسیر

سیرجان

بافت

رابر

جیرفت

بم

عنبرآباد

کهنوج

رودبارجنوب

قلعه گنج

منوجان

فهرج

ریگان

استان کرمان در جنوب شرقی فلات مرکزی و بین ۵۳ درجه و ۲۶ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۲۹ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۵۵ دقیقه تا ۳۲ درجه عرض شمالی قرار دارد. این استان از شمال به استان‌های خراسان جنوبی و یزد، از شرق به استان سیستان و بلوچستان، از غرب به فارس و از جنوب به هرمزگان محدود می‌شود. مساحت استان معادل ۱۸۱۷۱۴ کیلومتر مربع می باشد.ref>درگاه ملی آمار> خانه> اطلاعات استانی</ref> این استان درتقسیمات کشوری سابق ایران استان شماره ۸ کشور بود و هرمزگان و یزد را نیز شامل می‌شد.بیشترین جمعیت زرتشتیان ایران در کرمان زندگی می کنند و جشن سده کرمان در فهرست آیین های ملی ثبت شده است.^[۱۰]

براساس آخرین تقسمات کشوری، استان کرمان دارای ۲۰ شهرستان، ۶۳ شهر، ۵۱ بخش و ۱۴۶ دهستان است. شهرستان‌های آن عبارت‌اند از: انار، بافت، بردسیر، بم، جیرفت، رابر، راور، رفسنجان، رودبارجنوب، ریگان، زرند، سیرجان، شهربابک، عنبرآباد، فهرج، قلعه گنج، کرمان، کوهبنان، کهنوج، منوجان. ^[۱۱]
 

جغرافیای انسانی [ویرایش]

جمعیت استان کرمان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ معادل ۲٫۶۵۲٫۴۱۳نفر بوده است.که از این تعداد ۱٫۵۵۲٫۵۱۹نفر ساکن مناطق شهری و ۱٫۰۸۹٫۷۴۸ نفر در مناطق روستایی ساکن هستند و ۱۰٫۱۴۶نفر به صورت غیر ساکن زندگی می کنند.به لحاظ جنسیتی نیز ۱٫۳۵۳۸۶۷ نفر مرد و ۱٫۲۹۸٫۵۴۶ نفر زن هستند.همچنین اکثریت جمعیت ساکن در شهرستان های ریگان ، فهرج ، رودبارجنوب ، قلعه گنج و منوجان در جنوب شرقی استان کرمان از قومیت بلوچ می باشند .^[۱۲]

جغرافیای طبیعی و اقلیم [ویرایش]

استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد و ارتفاعات آن دنباله رشته کوه‌های مرکزی ایران است. این ارتفاعات با دارا بودن بیش از ۱۴ قله با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر بهشت کوهنوردان نامیده شده‌است.^{[نیازمند منبع]} کوه هزار چهارمین کوه مرتفع ایران با ارتفاع ۴۵۰۱ متر^{[نیازمند منبع]} در کرمان واقع شده‌است. استان کرمان از تنوع آب و هوایی از گرم و شدیداً خشک متمایل به نه چندان خشک تا کویری، و در برخی از نقاط مانند بافت، رابر، کوهبنان ، بردسیر ، ساردوئیه و تاحدی شهربابک از هوایی معتدل و سرد و کوهستانی برخوردار است.این استان تحت تأثیر بادهای مختلف برون منطقه‌ای و محلی است. وزش این بادها آب و هوای ان را دستخوش تحولات زیادی می‌کند. تنوع اقلیمی در استان کرمان بسیار زیاد بوده و مناطق کوهستانی سرد و پر برف مثل بزنجان، بافت، رابر ، راین ، کوهبنان ، گوغر ، خبر، سیرچ ، ساردوئیه ، لاله زار و دهبکری و نیز مناطق گرمی مثل شهداد و جازموریان را در خود جای داده‌است. بلندی‌های استان کرمان دنباله رشته کوه های مرکزی ایران است که از چین خوردگی‌های آتشفشانی آذربایجان آغاز می‌شود و تا بلوچستان امتداد می‌یابد و دنباله آن را در فلات مرکزی، حوزه‌های پست داخلی و کویر چندین بار قطع می‌کنند. کوه هزار مرتفع‌ترین قله استان کرمان و جنوب ایران است و ارتفاع آن ۴۵۰۱ متر می‌باشد^{[نیازمند منبع]} و در غرب شهر راین واقع شده‌است. کوه کوشا (کوه شاه بافت) نیز با ارتفاع بیش از ۴۳۷۴متر در ۳۰ کیلومتری شمال بافت قرار دارد.

کوه بلند خبر(۳۸۵۱متر) و پارک ملی خبر در شهرستان بافت(فصل بهار)

تنوع آب و هوایی [ویرایش]

تنوع آب و هوایی استان کرمان به دلیل شرایط خاص اقلیمی در خور توجه‌است. در نتیجه این شرایط اقلیمی، در واحی شمال، شمال غربی، آب و هوا خشک، در جنوب و جنوب شرقی گرم و مرطوب و درجنوب غربی و مرکز سرد و کوهستانی است.بارندگیهای ۳۰-۶۰ میلی‌متری دشت نرماشیر و شهداد و ۳۵۰-۴۰۰ میلی‌متری کوه های رابر ، دهبکری و جبالبارز ، و حتی بیش از ۴۰۰میلی متر در گوغر و بافت و نیز وجود تنها پارک ملی جنوب شرق ایران و بزرگترین پارک ملی جنوب ایران یعنی پارک ملی خبر در جنوب غربی شهرستان بافت خود گویای مناطق اکولوژیک متفاوت در این استان است.مناطق مرکزی،غربی،جنوب غربی و تاحدی شرقی استان از بارش برف و کولاک زیادی در فصل زمستان برخوردار است. رژیم بارندگی در مناطق جنوب شرقی وشمال شرقی استان اغلب به صورت باران و در نواحی مرکزی، جنوب غربی و غرب و شمال غرب استان برف می‌باشد و در محدوده آبان ماه تا فروردین ماه قرار دارد و از بادهای غربی و شمال غربی منطقه تغذیه می‌شود که اغلب موسمی و خشک است.

بخش ساردوئیه،محور بافت-جیرفت،فصل بهار

محیط زیست و اکوسیستم [ویرایش]

استان کرمان از جمله مهم ترین استان های کشور از جهت وجود مناطق حفاظت شده وگونه های کمیاب است،بطوری که در حال حاضر بیش از ۱۹درصد از پرندگان و ۴۶درصد از پستانداران حمایت شده کشور در این استان زندگی می کنند که برخی از آن ها در سطح جهان حائز اهمیت هستند.^[۱۳] در حال حاضر مهم ترین پارک ملی نیمه جنوبی کشور به نام پارک ملی خبر در استان کرمان قرار دارد.