شهرهای باستانی
نوشتار اصلی: جغرافیای تاریخی استان فارس
ویرانه‌های بیشاپور در شمال شهرستان کازرون
استخر یکی از شهرهای باستانی استان فارس بود که ظاهراً بعد از اینکه تخت جمشید به وسیلهٔ اسکندر مقدونی ویران گشت بوجود آمد و بتدریج بر رونق و عظمت آن افزوده شد. چون اعراب ایران را به تصرف در آوردند مدتی استخر مقاومت کرد اما عاقبت به تصرف اعراب درآمد. هنگامیکه در سال ۶۴ هجری قمری شهر شیراز بنا گردید، رفته‌رفته از رونق استخر کاسته شد و اکنون جز ویرانه‌هایی چند از آن بجا نمانده‌است.
شهر به‌آمدکباد شهری بود که قباد یکم ساسانی در نزدیکی بهبهان بنا کرد. پس از انقراض ساسانیان این شهر به حیات اجتماعی خود ادامه داد و در این زمان ارجان نامیده می‌شد. اکنون ویرانه‌های این شهر تاریخی در مشرق بهبهان قرار دارد.
شاپور یکم شاه ساسانی، در ایالتی که تولد یافته بود، یعنی در ناحیهٔ پارس شهر و کاخی برای خود بنا نموده‌بود که بیشاپور یا به‌شاپور نامیده شد. اکنون ویرانه‌های این شهر در ۲۰ کیلومتری کازرون قرار دارد.[۴۸]
[ویرایش] آب و هوا
|
میانگین درصد بارش استان فارس در فصول مختلف
|
|
فصل
|
|
|
درصد
|
|
|
بهار
|
|
۱۶٫۲٪
|
|
تابستان
|
|
۲٫۱٪
|
|
پاییز
|
|
۲۶٫۵٪
|
|
زمستان
|
|
۵۵٫۲٪
|
در استان فارس، تحت تأثیر ویژگی‌های توپوگرافیک، سه ناحیه آب و هوایی مشخص پدیدار شده‌است، ناحیه اول ناحیه کوهستانی شمال، شمال غرب و غرب است که دارای زمستانهای سرد و پوشش گیاهی قابل توجه است. میزان بارندگی این ناحیه در حدود چهارصد تا ششصد میلی‌متر در سال گزارش شده‌است، ناحیه دوم ناحیه مرکزی می‌باشد که در زمستانها آب و هوای نسبتاً معتدل توأم با بارندگی و در تابستان‌ها هوایی گرم و خشک دارد. آب و هوای این ناحیه به علت کاهش نسبی ارتفاعات، نسبت به شمال و شمال غرب کم متفاوت است. میزان بارندگی این ناحیه بین دویست تا چهارصد میلی‌متر در سال است و شهرهای شیراز ، فسا ، فیروزآباد و کازرون از جمله شهرهای این ناحیه هستند، در نهایت ناحیه سوم ناحیه جنوب و جنوب شرقی می‌باشد که به علت کاهش ارتفاع و عرض جغرافیایی و نحوه استقرار کوهها، میزان بارندگی این ناحیه در فصل زمستان نسبت به دو فصل بهار و پاییز کمتر است. هوای این ناحیه در زمستانها معتدل و تابستان‌ها بسیار گرم است. میزان بارندگی سالانه آن نیز صد تا دویست میلی‌متر است و شهرهای لار، جویم، اوز و خنج جزو این ناحیه خشک به شمار می‌روند. متوسط رطوبت نسبی این ناحیه حداکثر هشتاد و چهار و نیم و حداقل دوازده و نیم درصد است. تعداد روزهای یخبندان در طول سال نیز سی و چهار روز گزارش شده‌است بادهای محلی که از سمت کوهستان به دشت می‌وزند و عکس این مسیر را می‌پیمایند.[۹]
سه توده هوای مختلف استان فارس را تحت تاثیر قرار می‌دهند، اول توده هوای مدیترانه‌ای که از روی دریای مدیترانه به سمت کوه‌های زاگرس می‌آیند و موجب بارش‌هایی به صورت برف (در مناطق مرتفع شمالی و شمال‌غرب) و باران می‌شوند؛ دوم توده هوای سودانی که در فصل زمستان از مرکز کم‌فشار سودان شکل گرفته و با فعال شدن بر روی دریای سرخ، استان فارس را تحت تاثیر قرار داده و باعث بارش در بیشتر نقاط استان می‌گردد؛ سوم توده هوای گرم عربستان که در فصل تابستان از سمت شبه جزیره عربستان به سمت استان وزیده و باعث گرما، ورود ذرات گرد و خاک به استان و کوتاه شدن دوره فصل بهار می‌گردد.[۴۳]
[ویرایش] پوشش گیاهی و گونه جانوری
[ویرایش] پوشش گیاهی
پوشش گیاهی استان فارس را درختان جنگلی و گیاهان دارویی و صنعتی تشکیل می‌دهد، از مهمترین گونه‌های درختی این استان عبارتند می‌توان به بادام کوهی، بنه و بلوط و برخی از گیاهان دارویی و صنعتی که شیرین بیان، گل گاوزبان، کتیرا، آنغوزه و گون برخی از این گونه‌ها هستند. مناطق حفاظت شده استان فارس محل رویش بسیاری از گونه‌های گیاهی منطقه می‌باشند. پارک ملی بمو واقع در شمال شهر شیراز از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی و قابل اهمیت است و تا کنون بالغ بر ۲۸۰ گونه گیاهی در آن شناسایی و نمونه برداری شده‌است.[۴۹]
[ویرایش] جنگل‌ها
استان فارس ۲٫۲ میلیون هکتار جنگل‌ها دارد که ۱٫۲ میلیون هکتار آن مراتع فقیر و یک میلیون هکتار آن مراتع غنی و پر تراکم است. این میزان جنگل، در حدود ۱۷/۹ درصد سطح استان را فرا گرفته است.[۵۰][۴۳]
کارشناسان معتقدند وقوع خشکسالی در عرصه‌های منابع طبیعی و جنگل‌ها باعث تشدید در تاثیرگذاری آفات درختان شده و این عرصه‌ها را با خطر مواجه می‌کند که در این خصوص جنگل‌های بلوط استان فارس به خصوص در کازرون طی مدت گذشته با این مشکل در حال دسته و پنجه نرم کردن است.[۵۱]
از گونه‌های گیاهی غالب جنگل‌های استان فارس می‌توان به بلوط، بنه، زالزالک، گلابی وحشی، ارس(سرو کوهی)، بادام کوهی و انجیر وحشی اشاره کرد.[۴۳]
[ویرایش] باغ‌ها
باغ جهان‌نما، شیراز
در دورهٔ هخامنشی شهرت باغ‌های ایرانی با پردیسها جهانگیر شد و گزنفون به تکرار از زیبایی و شکوه آنها یاد کرده‌است. در آن زمان ناحیهٔ پارس پوشیده از باغ‌های مصفا بود و نقوش متعدد درختان سرو که بر روی پلکان‌های تخت جمشید حجاری شده نشان می‌دهد که کاخ‌های مزبور در محوطهٔ باغ‌ها و درخت‌زارهای پهناور واقع شده بوده‌است. در دوران بعد از اسلام نیز احداث باغ جزء جدانشدنی زندگی مردم ناحیهٔ پارس به شمار می‌رفته‌است. نوشته‌های مورخان و جهانگردانی که در سده‌های پیشین شیراز را دیده‌اند حاکی است که شهر شیراز را همواره باغ‌های پیوسته به هم تشکیل می‌داده و بیشتر مردم در همین باغ‌ها زندگی می‌کردند. احمدبن ابی یعقوب نویسندهٔ تاریخ یعقوبی که در سدهٔ سوم هجری می‌زیسته می‌نویسد «در شیراز خانه‌ای نیست مگر آنکه صاحب‌خانه را بوستانی است دارای همهٔ میوه‌ها و گل‌ها و سبزی‌ها و هر چه در بوستان‌ها می‌باشد.» مورخان و جهانگردانی نظیر ابن بطوطه جهانگرد مغربی، شاردن و تاورنیه جهانگردان فرانسوی دوران صفوی، میرزا محمد کلانتر فارس در عهد زندیه و فرصت‌الدوله شیرازی در دوره قاجار در آثار خود از استعداد کم‌نظیر سرزمین فارس برای احداث باغ‌های آباد یاد کرده‌اند.[۵۲]
[ویرایش] باغ‌های تاریخی
مهمترین باغ‌های استان فارس که دارای ارزش‌های تاریخی و باستانی و هنری فراوانی هستند و تاکنون محفوظ مانده و از جمله سرمایه‌های ملی ایران به شمار می‌آیند، عبارتند از : باغ ایلخانی، باغ تکیه هفت‌تنان، باغ جنت، باغ جهان نما، باغ دلگشا، باغ سلطان آباد، باغ سنقری، باغ قوام، باغ گلشن، باغ ناری، باغ نظر، باغ اقبالآباد، باغ کچلپادشاه و باغ نوابی.[۵۳]
[ویرایش] محصولات کشاورزی
بخش کشاورزی در استان فارس که سهم عمده‌ای از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می‌دهد، یکی از مهمترین نقش‌های تولید، اشتغال و امنیت غدایی ایران را دارد به طوری که بسیاری از محصولات کشاورزی استان مانند انواع غلات و مرکبات رتبه اول تا سوم کشور را به خود اختصاص داده‌اند، حتی تولید و صادرات انجیر فارس (شهرستان استهبان) در جهان رتبه اول را به خود اختصاص داده است.[۴۴]
در حال حاضر، از میان مهمترین محصولات کشاورزی استان فارس می‌توان به گندم، جو، برنج، ذرت دانه‌ای، پنبه، چغندر قند، دانه‌های روغنی، سیب‌زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای اشاره کرد که در این میان، جایگاه استان در کشور برای محصولات گندم، ذرت دانه‌ای، دانه‌های روغنی و گوجه فرنگی اول، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای دوم، جو، برنج، پنبه، چغندر قند، سیب‌زمینی و پیاز سوم می‌باشد.[۵۴]
[ویرایش] گونهٔ جانوری
گونه‌های جانوری استان فارس را در دو بخش می‌توان دسته‌بندی کرد، اول محیط خشکی که از مهمترین جانوران این بخش می‌توان به خرس قهوه‌ای، پلنگ، گراز، گوزن، قوچ، گربه وحشی، سنجاب، گور ایرانی، آهو، کفتار و گرگ و دوم محیط آبی که از مهمترین جانوران این بخش نیز می‌توان به انواع اردک، پلیکان، درنا، غاز، کبک، فلامینگو، دارکوب، تیهو و هوبره اشاره نمود.[۴۳]
[ویرایش] منطقه‌های حفاظت شده
در ایران، منطقه‌های حفاظت شده به محدوده‌ای از عرصه‌های منابع طبیعی گفته می‌شود که به لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران و احیاء آن ضمن رعایت حقوق و بهره برداری، جوامع محلی ایجاد گردیده‌اند. استان فارس نیز تعدادی از مناطق حفاظت شده ایران را در خود جای داده‌است که از مهمترین آنها می‌توان به منطقه‌های حفاظت شده ارژن، هرمود، میان‌جنگل و پارک ملی بمو که دارای ۱۱۲ گونه جانوری، ۶۹ گونه پرنده، ۲۱ گونه پستاندار، ۱۹ گونه خزنده، ۳ گونه دو زیست و همچنین گونه‌های مختلف گیاهی می‌باشد اشاره کرد.[۵۵][۵۶]
[ویرایش] مردم
[ویرایش] جمعیت
نوشتار اصلی: جمعیت شهرستان‌های استان فارس
در اولین سرشماری رسمی که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی صورت گرفت، از میان کل ۱۳ استان کشور در آن زمان، استان فارس و بنادر با جمعیتی معادل ۱،۳۲۰،۶۱۴ نفر، نهمین استان پر جمعیت ایران بود، بیست سال بعد در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی جمعیت استان به ۲،۰۳۵،۵۸۲ نفر افزایش پیدا کرد، در سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی جمعیت استان ۳،۸۱۷،۰۳۶ نفر شد و در آخرین سرشماری رسمی کشور که در سال ۱۳۸۵ خورشیدی صورت گرفت، استان فارس با جمعیتی معادل ۴٬۳۳۶٬۸۷۸ نفر[۵۷] چهارمین استان پرجمعیت کشور بود، همچنین بر طبق برآورد جمعیتی سازمان ملی آمار ایران که در شهریور ماه سال ۱۳۹۰ صورت گرفت، جمعیت استان ۴،۵۲۸،۵۱۴ برآورد شد.[۱] شهرستان شیراز با ۱٬۷۴۹٬۹۲۶ نفر جمعیت، بیش از ۳۹٪ جمعیت استان[۵۸] را در خود جای داده‌است. پس از شیراز شهرستان‌های کازرون با ۳۳۰،۰۰۰ نفر، مرودشت با ۳۰۷،۴۹۲ نفر، لارستان با ٢٢۶،٨٧٩ نفر، جهرم با ٢٠٩،٣١٢ نفر و فسا با ٢٠٣،١٢٩ نفر پرجمعیت‌ترین شهرستان‌های استان هستند.[۱]
|
هرم جمعیتی استان فارس در سال ۱۳۸۵[۵۷]
|
|
مردان
|
سن
|
زنان
|
|
۱۱۹٬۷۰۰
|
بیشتر از ۶۵
|
۱۰۵٬۸۶۶
|
|
۳۸٬۳۲۷
|
۶۰–۶۴
|
۴۱٬۲۱۸
|
|
۵۶٬۳۹۰
|
۵۵–۵۹
|
۵۹٬۸۰۶
|
|
۸۷٬۹۲۴
|
۵۰–۵۴
|
۸۶٬۱۴۰
|
|
۱۱۳٬۳۱۷
|
۴۵–۴۹
|
۱۰۶٬۳۹۴
|
|
۱۲۶٬۱۳۰
|
۴۰–۴۴
|
۱۲۱٬۰۶۰
|
|
۱۴۹٬۹۷۸
|
۳۵–۳۹
|
۱۴۵٬۵۵۴
|
|
۱۶۷٬۱۹۱
|
۳۰–۳۴
|
۱۶۲٬۴۰۶
|
|
۲۲۶٬۹۴۸
|
۲۵–۲۹
|
۲۲۳٬۳۵۳
|
|
۲۹۶٬۰۶۰
|
۲۰–۲۴
|
۲۹۴٬۸۳۳
|
|
۲۹۲٬۱۵۱
|
۱۵–۱۹
|
۲۸۰٬۴۴۶
|
|
۲۰۷٬۳۶۱
|
۱۰–۱۴
|
۱۹۸٬۱۱۷
|
|
۱۶۱٬۴۴۶
|
۵–۹
|
۱۵۳٬۹۲۷
|
|
۱۶۱٬۹۲۹
|
۰–۴
|
۱۵۲٬۹۰۶
|
جمعیت شهرنشین‌ها، کوچ‌نشین‌ها و روستایی‌ها
|
نمودار جمعیت استان فارس بر حسب مناطق شهری و روستایی
|
|
جمعیت
|
|
|
درصد
|
|
|
شهری
|
|
۶۱٪
|
|
روستایی
|
|
۳۸٪
|
|
غیر ساکن
|
|
۱٪
|
جمعین کوچ نشینان استان فارس در آخرین سرشماری، حدود ۱۳۱،۷۱۷ نفر و ۲۴،۸۰۲ خانوار برآورد شد که این رقم از ۴٫۲ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۰٫۸ درصد در سال‌های اخیر کاهش داشته است. همچنین نسبت جمعیت شهری به کل جمعیت استان فارس از ۴۲٫۹ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۶۱٫۲ درصد در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته که بیانگر افزایش میزان مهاجرت روستاییان به شهرها است و این امر نشان دهنده نبودن تعادل در پراکندگی نقاط شهری استان فارس می‌باشد.[۵۹]
[ویرایش] اقوام
ایل قشقایی
در استان فارس اقوام مختلفی از جمله فارس، لر،ترک قشقایی، تاجیک،عرب خمسه و لک زندگی می‌کنند.[۱۰] یکی از مناطق مهم عشایری و کوچ نشینی ایران، استان فارس می‌باشد که با جمعیت ۱۳۷،۷۱۷ نفر، حدود ۳۲ درصد جمعیت کوچ نشین کشور و ۳ درصد جمعیت استان را شامل می‌شود و یکی از بزرگترین ایلهای ایران(ایل قشقایی) با شش طایفه در فارس به کوچروی ادامه می‌دهند. علاوه بر ایل قشقایی، ایل خمسه و ایل محسنی و همچنین طوایف کوچکتری به زندگی عشایری خود در فارس ادامه می‌دهند.[۵۹][۱۱]
در حال حاضر کوچ نشینی در استان فارس به روش‌های مختلفی جاری است برخی شیوه سنتی کوچ قبیله‌ای را دنبال می‌کنند و دائما در حال جابجایی و ییلاق و قشلاق می‌باشند که از این میان می‌توان ایل قشقایی را مثال زد، گروهی دیگر نیمه کوچ رو هستند و خانه‌ای در روستا و مرتعی در کوهستان دارند و در بهار به به ارتفاعات می‌روند و و برای برداشت محصول به روستا باز می‌گردند، گروهی دیگر اسکان یافته هستند و زندگی کوچ روی را ترک کرده و در یک جا ساکن شده‌اند که از میان این گروه می‌توان ایلات ممسنی و کوهمره را مثال زد، گروه آخر گروهی هستند که بر اساس وجود مرتع و علوفه، دام‌های خود را به چرا می‌برند و از طریق شبانی یا چوپانی زندگی می‌کنند.[۵۹]
[ویرایش] زبان
زبان رسمی مردم استان فارس، مانند زبان رسمی ایران، فارسی دری است. پیش از اسلام زبان ایرانیان زبان پهلوی بوده‌است.[۱۱][۱۲][۶۰] از قرن دوم و سوم زبان دری که ریشه‌ای کهن داشته جای زبان پهلوی را گرفت و توجه حکومت و نویسندگان و شعرا به آن موجب شد که به صورت زبان رسمی درآید.[۶۰]همچنین زبان ترکی در میان عشایر قشقایی و زبان عربی در میان عشایر عرب صحبت می‌شود.[۶۱] برخی بر این اعتقادند که کل زبان‌ها و لهجه‌ها در این استان به شدت تحت تاثیر حکومت کریم خان زند بوده و به عبارتی می‌توان گفت گویش‌ها و لهجه‌ها تحت تاثیر زبان لری در این استان بوده، به گونه‌ای که بسیاری از کلمات لری در این استان و حتی لهجه شیرازی رواج دارد.[۶۲]
[ویرایش] گویش‌ها
استان فارس به لحاظ غنای فرهنگی و تحولات جغرافیایی و تاریخی از نظر تعدد و تنوع گویش‌ها در ایران بی‌نظیر است.[۶۰] گویش‌های شناسایی شده عبارتند از : گویش لری، گویش مرودشتی، گویش ترکی قشقایی،[۶۰] و همچنین گویش‌های مانند لارستانی و لری، خنجی، قشقایی، سیوندی، دوانی و اردکانی و کهمره ای(بککی) نیز در این استان رواج دارد. که گویش اردکانی در ایران منحصربه‌فرد بوده واین گویش باز مانده از پارسی پهلوی‌است. گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبانهای ایرانی شاخهٔ شمال غربی درخور اهمیت است. گویش لارستانی که با زبانهای فارسی، لری و تاتی هم‌خانواده است. عشایر قشقایی به زبان ترکی قشقایی سخن می‌گویند. زبان ترکی قشقایی و آذربایجانی از یک خانواده‌اند. گویش لری نیز در شهرستان‌های ممسنی، رستم و بخش‌هایی از سپیدان و بخش هایی از کازرون و فراشبند و مرودشت( درودزن - کامفیروز) و شهر شیراز رواج دارد.[۱۴][۱۳][۱۳][۶۳][۱۲]
[ویرایش] لهجه شیرازی
نوشتار اصلی: لهجه شیرازی
مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می‌کنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/, /b/, /f/, /v/, /t/, /d/, /k/, /g/, /q/, /c/, /j/, /s/, /z/, /s/, /z/, /m/, /n/, /l/, /r/, /h/, /x/, /?/, /y/ و ۹ واکه ساده /a/, /a:/, /e/, /e:/, /o/, /o:/, /a/, /i/, /u/ و ۵ واکه مرکب /y/, /ay/, /ou/, /ey/, /ow/ می‌باشد و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر می‌باشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند.[۶۴] ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تأثیر پذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به بعد از آثار این شاعران شد. به گونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد.[۶۵]
[ویرایش] مشاهیر
نوشتار اصلی: مشاهیر استان فارس
حافظ شیرازی
از شخصیت های معروف تاریخی فارس پیش از اسلام می‌توان از کوروش بزرگ بنیانگذار سلسلهٔ هخامنشی، شاپور یکم پادشاه ساسانی، آتوسا دختر کوروش بزرگ و همسر داریوش یکم، برزویه حکیم، پزشک نامدار و پیشوای پزشکان ایران در عصر خسرو انوشیروان نام برد.
مشاهیر دیگر استان فارس عبارتند از سلمان فارسی، میرزا محمدصالح کازرونی، خاندان آموزگار ، شیخ احمد فقیه ، شهید رابع ، شیرین مغربی ، جمالی ( شاعر ) ، آقا لطفعلی صورتگر شیرازی، آیت الله سیدنورالدین حسینی شیرازی، ناصر دیوان کازرونی، آیت‌الله میرزای شیرازی، آیت الله بهاءالدین محلاتی، آیت الله سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، آیت الله سید عبدالحسین لاری، امین‌الدین بلیانی کازرونی، اوحدی کازرونی، شیخ عبدالله بلیانی کازرونی، ابن باکویه، ابن مقله بیضاوی، ابن مقفع، ابواسحاق اینجو، شیخ ابواسحاق کازرونی، ابوعبدالله بن خفیف، احمد نیریزی، الله وردی خان، اَبش خاتون، بابافغانی شیرازی، حافظ، حسین بن منصور بیضاوی، حمیدی شیرازی، رضوی سروستانی، زینت الملک، سعدی، سیبویه، سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، شاه داعی الله، شاه شجاع، عباس دوران، عبدالمجید سپاسی، شیخ روزبهان فسایی، نظام‌الدین فقیه, صولت‌الدوله قشقایی، عضدالدوله دیلمی، جلال‌الدین دوانی کازرونی، علی اصغر حکمت، علی سامی، عیسی خان، فرصت الدوله شیرازی، فیروزآبادی، قاآنی، قطب الدین کازرونی شیرازی، کریم خان زند، لطفعلی خان زند، محمد نمازی، ملاصدرای شیرازی، میرزا جهانگیرخان شیرازی، نصرالله مردانی، نصیرالملک، عبدالله وصاف شیرازی، وصال شیرازی، گلبن کازرونی، ایزدی کازرونی و ...[۶۶]
[ویرایش] فرهنگ
نوشتار اصلی: فرهنگ در استان فارس
با تکوین و رشد شهرنشینی، فرهنگ مردم دچار دگرگونی و تغییرات ساختاری شده‌است. ویژگی‌های قومی و فرهنگی مختلفی در میان اقوام و عشایر وجود دارد. عشایران هنوز ویژگی‌های سنتی را حفظ کرده‌اند. استان فارس یکی از استان‌هایی‌است که بالاترین جمعیت عشایری کشور را دارد. فرهنگ مردم فارس در کل به بخش‌های متعدی مانند جشن، موسیقی، پوشاک و خوراک تقسیم می‌شود. در بخش موسیقی می‌توان به عاشقان قشقایی، چنگیان و ساربانان اشاره کرد. موسیقی بومی ایل قشقایی با نام عاشیق‌ها، چنگیان و ساربانان درآمیخته و در این میان موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخورداراست، موسیقی عاشیقی کهن و گسترده است و با شعر فولکوریک درآمیخته‌است عاشیق‌ها برای رویدادهای غمناک و شاد نوایی دارند. در هنر عاشیقی، حماسه و در شعر آن نیز عرفان مقامی شایسته دارد. پیشینه مکتوب شعر و ادبیات در میان ایل قشقایی به بیش از ۲۵۰ سال پیش می‌رسد. اشعار شاعران گمنام سینه به سینه نقل می‌شود و به گنجینه فولکلوریک قشقایی‌ها غنا می‌بخشد. شعر قشقایی را همه‌جا می‌خوانند در عروسی، در عزا و در زمان شادی و غم. شعر عروسی‌ها همراه پایکوبی و شعر عزا همراه با حزن و اندوه خوانده می‌شود. رقص‌های محلی و بومی قشقایی‌ها نیز که با آهنگ جنگ‌نامه توأم است عمدتاً به صورت گروهی اجرا می‌شود و در این میان رقص چوب به لحاظ شیوهٔ اجرا و حرکات ریتمیک اجراکنندگان آن، از جذابیت خاصی برخورداراست. پوشاک مردمان فارس به دلیل گوناگونی فرهنگی، بسیار متنوع است و از میان آنها می‌توان به قبا(آرخالق)، شال و چقه که پوشاک مردان عشایر کوهمره سرخی‌است، اشاره کرد.[۱۱]
[ویرایش] غذاها
از غذاها و خوارکی‌ها استان فارس می توان به آش کارده، آش سبزی صبحانه، کلم پلوی شیرازی، کوفته هلو، دو پیازه آلو، کوفته سبزی، فالوده و دم‌پخت عدس اشاره نمود.[۶۷] همچنین شکر پلو، آش انار، یخنی نخود، بادام سوخته، قرمه به، رب پلو، یخنی عدس کلم، شکر پنیر، حلیم بادمجان، حاجی بادام، حلوای کاسه، دوای آرد و روغن، آش ماست، پاچه پلو، قنبرپلو، آب پیازک، رنگینک و شامی نیز از غذاهای مخصوص شهر شیراز هستند.[۶۷]
[ویرایش] اقتصاد
[ویرایش] صنایع و محصولات
کشاورزی و دامداری دو منبع مهم اقتصادی استان فارس می‌باشند.[۱۰] مهمترین فراورده‌های کشاورزی استان فارس شامل غلات ، پرتفال ، (گندم و جو)، مرکبات، میوه‌جات، خرما، چغندرقند، پنبه، ذرت، انجیر و زعفران می‌باشد. آبلیموی داراب و جهرم نیز که معمولاً به نام سوغات شیراز شناخته می‌شود، دارای شهرت زیادی‌است. استان فارس رتبه نخست تولید گندم در کشور را به خود اختصاص داده‌است.[۶۸]
خودروسازی، پتروشیمی، صنایع مخابرات، غذاهای فرآوری شده، لبنیات، صنایع داروسازی، سیمان، پارچه بافی، شکر و قند، نوشیدنیهای غیر الکلی، صنایع گوشتی، پالایشگاه، نفت، پتروشیمی، لاستیک‌سازی و صنایع الکترونیک از مهمترین صنایع استان فارس به شمار می‌آیند.[۱۰][۱۹][۶۹][۷۰]
[ویرایش] خودرو سازی
[ویرایش] ایران‌خودرو فارس
شرکت ایران‌خودرو فارس در تاریخ ۱۳۸۶/۲/۸ خورشیدی در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسید و در تاریخ ۸۹/۱۲/۱۶ خورشیدی با حضور رئیس جمهور و مدیرعامل شرکت ایران‌خودرو در کيلومتر ۴ بولوار ولایت سلامی جنوبی شهر شیراز افتتاح شد[۷۱][۷۲]، هم‌اکنون در شرکت ایران‌خودرو فارس انواع خودرو پژو پارس تولید می‌شود.[۷۳][۷۴]
[ویرایش] خودروسازان جنوب
گروه خودروسازان جنوب از اردیبهشت ۱۳۸۰ فعالیت خود را در زمینه طراحی و تولید خودروهای کانسپت و در ابتدا به صورت کارگاهی آغاز نمودند، این شرکت در مهرماه ۱۳۸۱ خورشیدی به طور رسمی در شهر شیراز ثبت گردید و هم‌اکنون در منطقه ویژه اقتصادی شیراز به فعالیت می‌پردازد.[۷۵] در حال حاضر این شرکت به تولید انواع خودرو بنزینی و الکتریکی می‌پردازد[۷۶]، که از مهمترین آنها می‌توان به خودروهایی همچون Minor B، Minor C، انواع کلاب کارت، انواع خودروهای آفرود کوچک، کامیونت و لیموزین اشاره کرد.[۷۷][۷۸][۷۹]
[ویرایش] پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها
همچنین از پالایشگاه‌های مهم این استان می‌توان به پالایشگاه شیراز و پالایشگاه گاز پارسیان شهرستان مُهر اشاره کرد.[۱۹][۲۰] شرکت پتروشیمی شیراز نیز یکی از مهمترین شرکت‌های پتروشیمی محسوب می‌گردد.[۷۰]
[ویرایش] شهرک‌های صنعتی
تا نیمه خرداد سال ۱۳۹۰ خورشیدی، تعداد ۴۶ شهرک صنعتی در استان فارس وجود داشته‌است که شامل ۱۳۴۷ واحد صنعتی بهره‌برداری شده بوده که این میزان برای ۱۸۶۳۲ نفر اشتغال ایجاد کرده‌است. همچنین میزان سرمایه‌گذاری در واحدهای صنعتی واقع در شهرک‌های صنعتی فارس ۹۰۵۹۳۴۸ میلیون ریال بوده‌است، از مهمترین این شهرک‌ها می‌توان به شهرک‌های صنعتی کازرون، آب باریک، آباده، اقلید، شیراز، سپیدان، نورآباد، سروستان، فسا، داراب، استهبان، لار و فیروزآباد اشاره کرد.[۸۰][۸۱]
همچنین شهرک صنعتی شیراز صنایع کوچک و بزرگ بسیاری را در خود جای داده‌است که از میان آنها کارخانجات الکترونیکی متعددی از جمله خودروهای برقی، صنایع الکترونیک ایران (صاایران)، زیمنس، ITMC و صنایع قطعات الکترونیک ایران می‌باشد. صنایع فناوری اطلاعات از بزرگترین صنایع این شهر به شمار می‌رود که با شهرهای بزرگی در زمینهٔ تبادل صنایع فناوری اطلاعات در جهان مانند مونیخ و برلین (در زمینهٔ کارخانجات زیمنس) در ارتباط می‌باشد.[۸۲][۸۳]
[ویرایش] ذوب‌آهن و فولاد
هم‌اکنون دو کارخانه ذوب‌آهن پاسارگاد و فولاد و ذوب‌آهن اقلید در استان فارس در دست ساخت می‌باشد.[۸۴]
طرح فولاد و ذوب‌آهن اقلید طرحی است که قرار است به شيوه احيای مستقيم و در زمينی به مساحت ۱۳۲۵ هكتار ايجاد شود؛ با بهره‌برداری از اين طرح سالانه ۵/۱ ميليون تن شمش فولاد توليد خواهد شد، سایر توليدات ذوب‌آهن و فولاد اقليد عبارتند از گندله آهن، آهن اسفنجی، شمش آهن وفولادی، شمش فولاد سبک آلياژی(بيلت) و انواع ميلگردهای آهنی وفولادی.[۸۵]
ذوب‌آهن پاسارگاد از دیگر طرح‌های اقتصادی استان فارس است، این طرح با اعتبار خارجی ۴۴۳ ميليون و ۵۰۰ هزار یورو و اعتبار داخلی ۳۹۶ ميليارد تومان و با همکاری شرکت‌هایی از اتریش، ایتالیا و ژاپن در دست احداث می‌باشد.[۸۴]
[ویرایش] بورس
در تاریخ پنج شنبه ۳۰ مرداد ۱۳۸۲ بورس شیراز به عنوان چهارمین تالار بورس پس از بورس مشهد به حلقه بازار سرمایه ایران پیوست [۸۶] در سال ۱۳۸۹ شمسی تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس استان فارس ۱۹ شرکت است که دو شرکت در بازار اول و ۱۷ شرکت در بازار دوم قرار دارند.متوسط ارزش روزانه خرید و فروش سهام در بین سال‌های ۱۳۸۷ الی ۱۳۸۸، ۱۶ هزار و ۴۷۹ میلیون ریال بوده‌است[۸۷]
[ویرایش] منطقه ویژهٔ اقتصادی شیراز
منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی شیراز در جنوب شرقی این شهر و در فاصله ۹ کیلومتری فرودگاه بین‌المللی شیراز قرار گرفته‌است.[۸۸][۸۹] در این منطقه می‌توان تولیدات مازاد بر ارزش افزوده را بدون هیچگونه محدودیت و با حداقل تشریفات صادر نمود و یا با انجام تشریفات، بر اساس مقررات صادرات و واردات کشور کالا به داخل وارد کرد.[۹۰] مساحت این منطقه ۱۰۰۰ هكتار می‌باشد كه به ۵ فاز مختلف با مساحت‌های ۱۳۰ هکتار، ۱۷۰ هکتار، ۲۹۰ هکتار، ۱۸۰ هکتار و ۲۳۰ هکتار تقسیم شده‌است.[۹۱] شرکت‌های مختلفی سهام‌دار اصلی این منطقه هستند که از میان آنها می‌توان به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، شرکت عمران و توسعه فارس، شرکت شيراز تلاش گستر، شهرداری شیراز، واحدهای اقتصادی کميته امداد امام خمينی فارس، کارخانجات مخابراتی ايران، شرکت صنايع الکترونيک ایران، تعاونی اعتبار کارکنان شهرک‌های صنعتی فارس، شرکت سازان خودرو، صنايع مخابرات راه دور، صنايع قطعات الکترونيک، اتاق بازرگانی صنايع و معادن فارس، شرکت ملامين کيميا، شرکت خدمات انفورماتيک و شرکت ساختمان و خدمات نوساز اشاره کرد.[۹۲]
[ویرایش] انرژی و منابع آن
توربین بادی شیراز
[ویرایش] انرژی فسیلی
نیروگاه سیکل ترکیبی کازرون در دهستان بلیان، بزرگترین نیروگاه سیکل ترکیبی استان فارس است. همچنین نیروگاه سیکل ترکیبی جهرم با ظرفیت کامل ۱۴۳۵ مگاوات و نیروگاه سیکل ترکیبی شیراز، از مهمترین نیروگاه‌های سیکل ترکیبی استان فارس هستند.[۱۷][۱۸]
[ویرایش] انرژی خورشیدی
نوشتار اصلی: نیروگاه خورشیدی شیراز
نیروگاه خورشیدی شیراز نخستین نمونه از نوع خورشیدی سهموی خطی است که در ایران توسط متخصصان داخلی ساخته شده‌است. در حال حاضر توان این نیروگاه ۲۵۰ کیلووات است که در برنامه توسعه پنجم قرار به تامین ۵۰۰ کیلو وات می‌باشد[۹۳]
[ویرایش] انرژی باد
اولین توربین بادی استان فارس به ظرفیت ۶۶۰ کیلو وات در تاریخ ۲۱ بهمن ماه ۸۹ در منطقه بابا کوهی شیراز افتتاح گردید.[۹۴]
[ویرایش] منابع معدنی
کارگاه‌های سنگ شیراز
۳۷ نوع ماده معدنی مختلف در استان فارس شناسایی شده است که از این میان، ۲۰ ماده از جمله سنگ آهک، مارن، سنگ گچ، مرمريت، سنگ چینی، خاک نسوز، خاک صنعتی، نمک آبی و سنگی، سيليس، کوارتزیت، منگنز، سرب، روی، كروميت، باریت، سنگ آهن، مس، گرانيت، نيكل و سنگ تراورتن در حال بهره‌برداری می‌باشند. در حال حاضر ۳۳۲ معدن در حال بهره‌برداری در استان فعاليت می‌نمايند كه اين معدن‌ها ذخيره‌ای معادل ۱۰۴۵ ميليون تن را دارا می‌باشد و سالانه بيش از ۲۳ ميليون تن مواد معدنی از آنها استخراج می‌گردد.[۹۵]
[ویرایش] سنگ‌های تزئینی
استان فارس رتبه دوم سنگ تزئينی ایران را دارا می‌باشد. به طور کلی، ۲۰ درصد از سنگ‌های تزئينی ایران در استان فارس تولید می‌شود. ۳۵۰ واحد سنگ‌بری در استان فارس حدود ۸۰ درصد استخراج استان را فرآوری میكنند. در میان سنگ‌های استخراج شده در استان، مرمريت و سنگ چینی ۱۵ درصد كل ميزان استخراج سنگ تزئينی استان رابه خود اختصاص می‌دهد.[۹۵]
[ویرایش] نفت
شرکت ملی حفاری ایران، عملیات حفاری ۸ حلقه چاه نفتی توسعه‌ای در منطقه‌های سروستان، سعادت آباد و خشت در استان فارس را انجام می‌دهد و برای حفاری این چاه‌ها ۴۲ میلیون یورو اعتبار در نظر گرفته شده‌است.[۹۶] حفاری نخستین حلقه چاه نفت در سفید باغون فارس پایان یافت.[۹۷]
[ویرایش] گاز
حجم ذخیره گاز درجای میدان هالگان در استان فارس ۴/۱۲ تریلیون فوت‌مکعب و ذخیره میعانات گازی درجای این میدان ۲۴۹ میلیون بشکه‌است.[۹۸] میدان هالگان را جدیدترین میدان کشف شده در منطقه جنوب استان فارس اعلام کرد و یادآور شد، این میدان گازی در ۷۳ کیلومتری شمال عسلویه و در جنوب استان فارس در ۲۵ کیلومتری جنوب میدان سفید باغون و شمال میدان سفید زاخور و دی قرار دارد.[۹۸] میدان‌های گازی سفید زاخور، سفید باغون، دی، هالگان و چند میدان دیگر در این منطقه برای توسعه آماده هستند و می‌توانند یک قطب گازی رادر منطقه تشکیل دهند.[۹۸] میدان‌های استان فارس از نظر ساختار زمین شناسی کاملا مستقل هستند، میدان‌های سفید باغون، سفید زاخور و هالگان روی تاقدیس قرار گرفته‌اند و میان آنها ناودیس است که این میدان‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند.[۹۸]
حفاری‌های اکتشافی میدان‌های هالگان و سفید باغون نیز به طور همزمان آغاز شد که نتیجه کشف سفید باغون در اردیبهشت ماه ۱۳۸۸ از سوی وزیر نفت وقت (غلامحسین نوذری) اعلام شد. میدان‌های گازی دیگری نیز در جنوب استان فارس قرار دارد، میدان تابناک که از میدان‌های بزرگ دارای گاز شیرین است در سال ۱۳۸۷، میدان شانول در سال ۱۳۷۶ و همچنین میدان هما نیز از جمله اکتشاف‌های این مجموعه‌است که هم‌اکنون گاز آنها در بخش خانگی و صنعت استفاده می‌شود. میدان وراوی نیز پیش از انقلاب کشف شده‌است.[۹۸]
[ویرایش] ترابری و ارتباطات
[ویرایش] فرودگاه
استان فارس دارای ۶ فرودگاه[۹۹] در شهرهای شیراز، لار، لامرد، جهرم، فسا و زرقان می‌باشد که از این میان فرودگاه شیراز، تنها فرودگاه بین‌المللی، فرودگاه‌های لار و لامرد، مرز هوایی و فرودگاه‌های جهرم، فسا و زرقان فرودگاه‌های داخلی می‌باشند.[۹۹][۱۰۰]
مسیرهای خارجی فرودگاه شیراز عبارتند از کشورهای انگلستان[۱۰۱]، مالزی[۱۰۲]، ترکیه[۱۰۳]، عراق[۱۰۴]، سوریه، قطر، امارات متحده عربی (دبی، ابوظبی و شارجه)، کویت، بحرین، عربستان، روسیه، پاکستان، مصر و سودان.[۱۰۵]
پروازهای داخلی این فرودگاه شامل پروازهای شیراز-تهران، شیراز-مشهد، شیراز-اصفهان، شیراز-تبریز، شیراز-اهواز، شیراز-آبادان، شیراز-بوشهر، شیراز-بندرعباس، شیراز-ساری، شیراز-لارستان، شیراز-لامرد، شیراز-چابهار، شیراز-کرمان، شیراز-کیش، شیراز-لاوان، شیراز-قشم، شیراز-سیری، شیراز-ماهشهر، شیراز-خارک، شیراز-عسلویه، شیراز-بهرگان و شیراز-رشت می‌باشد.[۱۰۵]
شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، آسمان، ایران ایرتور، کیش‌ایر، ماهان، کاسپین، فارس ایر قشم، نفت، زاگرس، تابان، ارم ایر، گلف ایر، ترکیش ایرویز[۱۰۳]، سعودی‌ایر، ایرعربیا و به صورت موردی شرکت‌های هواپیمائی دیگر از فرودگاه شیراز جهت نشست و برخاست استفاده می‌کنند.[۱۰۵]
[ویرایش] راه‌آهن
ایستگاه قطار شیراز
خبر افتتاح راه آهن شیراز اصفهان در ۱۳ خرداد سال ۱۳۸۸ خورشیدی توسط رسانه‌های خبری منتشر شد.[۱۰۶] مدت کوتاهی پس از افتتاح این راه آهن معلوم شد که این راه‌آهن به صورت نیمه‌تمام و ناقص اجرا شده و با عبور اولین قطار از روی آن بسیاری از ریل‌ها در هم شکسته‌اند.[۱۰۷] از آن زمان تا شهریورماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی، به علت آماده نبودن ایستگاه راه آهن شیراز برای سوار و پیاده کردن مسافران از ایستگاه موقتی در شهر جدید صدرا استفاده می‌شد.[۱۰۸] ایستگاه راه آهن شیراز که اکنون یکی از بهترین ایستگاه‌های راه‌آهن کشور محسوب می‌شود در مهرماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی به بهره‌برداری کامل رسید و از آن زمان تمامی قطارها از ایستگاه اصلی حرکت می‌کنند.[۱۰۹]
هم‌اکنون مسیرهای ریلی شیراز - بوشهر - عسلویه و همچنین شیراز - جهرم - لار - بندرعباس در دست ساخت می‌باشد.[۱۱۰][۱۱۱]
[ویرایش] آزادراه و بزرگراه
بزرگراه شیراز-سپیدان
طول شبکه راه‌های اصلی استان در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، حدود ۲،۲۲۹ کیلومتر بوده‌است که از این میزان، ۵۶۹ کیلومتر آن به صورت بزرگراه می‌باشد.[۵۴]
در استان فارس تنها ارتباط شیراز با اصفهان بصورت بزرگراه تعریف شده‌است و در این استان آزادراه وجود ندارد. عملیات ساخت آزادراه شیراز - اصفهان از سال ۱۳۸۷ شروع شده‌است که با بهره‌برداری از آن که از شهرستان اقلید می‌گذرد، فاصله شیراز تا اصفهان حدود ۱۰۰ کیلومتر کاهش می‌یابد.[۱۱۲] این پروژه در دو قطعه (شیراز - بخش سده و سده - اصفهان) اجرا می‌شود.[۱۱۳]
در مهر ماه سال ۱۳۹۰ قطعه اول بزرگراه یاسوج به شیراز به طول ۵ کیلومتر به بهره‌برداری رسید که این مسیر استان‌های فارس و کهکیلویه و بویراحمد را به همدیگر متصل می‌کند.[۱۱۴]
همچنین بزرگراه خنج - لامرد با قید احداث تونل و کاهش ۷۰ کیلومتری مسافت، از تیرماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در دست ساخت می‌باشد.[۱۱۵]
[ویرایش] مخابرات و اینترنت
[ویرایش] تلفن
تاریخ ارتباطات مخابراتی در استان فارس، به حدود یکصد سال پیش می‌رسد. در آن زمان، خط تلگرافی بین تهران و بندر بوشهر توسط کمپانی هند شرقی کشیده‌شد که از مسیر برازجان، کازرون، شیراز می‌گذشت و به تهران می‌رسید. در سال ۱۳۱۳ اولین مرکز تلفن مغناطیسی با ۸۰ شماره تلفن، در شهر شیراز نصب و راه‌اندازی شد. این تلفن که ارتباط داخلی مشترکین را فراهم می‌نمود، از نوع سیستم مغناطیسی بود، که تا سال ۱۳۳۸ به ۱۱۰۰ شماره رسید. اولین مرکز تلفن خودکار شهری شیراز با نصب اولیه ۳۰۰۰ شماره شروع به کار نمود.[۱۱۶]
در سال‌های اخیر، تحولات عظیمی در سیستم‌های مخابراتی این استان صورت گرفت و رشد چشمگیری در توسعه ارتباطات حاصل شد. احداث مراکز تلفن دیجیتال در نقاط شهری و روستایی استان، ساخت ایستگاه‌های بزرگ مخابراتی، راه‌اندازی شبکه دیتا، راه‌اندازی تلفن همراه، پروژه بزرگ فیبر نوری استان فارس و دیگر خدمات گسترده مخابراتی از جمله این تحولات در سال‌های اخیر می‌باشد.[۱۱۶]
[ویرایش] اینترنت
دسترسی به اینترنت در استان فارس از روش‌های مختلفی از جمله dial-up، ADSL و WiMAX امکان‌پذیر است که بر اساس اعلام شرکت مخابرات استان فارس، در شهر شیراز ۱۰ شرکت، به ارائه سرویس ADSL می‌پردازند.[۱۱۷][۱۱۸] همچنین دو شرکت ایرانسل و مبین‌نت نیز به ارائه سرویس WiMAX تنها در شهر شیراز می‌پردازند.[۱۱۹][۱۲۰]
[ویرایش] رسانه‌ها
صداوسیمای فارس
[ویرایش] مطبوعات
برای مشاهده فهرست کامل، فهرست مطبوعات فارس را ببینید.
روزنامه‌نگاری فارس، پیشینهٔ دیرینه‌تری از چاپ و نشر مطبوعات فارس دارد. ۷۸ سال پیش از نشر المنطبعه فی الفارس (اولین روزنامه فارس)، یک شیرازی، نخستین نشریه ارمنی جهان را در مدرس هند منتشر کرد. بنابر منابع ارمنی، نشریه آزاد ارار (خبرنامه) که اولین شماره‌اش در ۱۶ اکتبر ۱۷۹۲ میلادی به‌وسیله هارطون شماونیای شیرازی انتشار یافت، نخستین نشریه ارمنی‌زبان جهان است.[۱۲۱]
مطبوعات در ایران نیز به‌وسیله دو برادر از اهالی فارس بنیاد گرفت، میرزا محمدصالح شیرازی و محمدجعفر ادیب شیرازی.[۱۲۲] اگر میرزامحمدصالح شیرازی را مدیر نخستین نشریه فارسی‌زبان جهان در دوران محمدشاه قاجار بدانیم، باید از میرزا محمدجعفر ادیب نیز به‌عنوان اولین سردبیر یا دست‌کم معاون سردبیر اولین نشریه، به زبان فارسی یاد کنیم. این دو نفر به‌همراه میرزا اسدالله باسمه‌چی که او نیز زادهٔ فارس است، مثلث نشر روزنامه کاغذ اخبار، اولین نشریه ادواری چاپی در ایران را تشکیل می‌دهند.[۱۲۳]
از نشریات سایبری استان در ۱۳۹۰ شمسی می‌توان به نشریه صحبت نو اشاره کرد.[۱۲۴]
[ویرایش] صداوسیما
نوشتار اصلی: صدا و سیمای مرکز فارس
در آبان سال ۱۳۴۹ همزمان با راه‌اندازی رسمی فرستنده مهارلو، تلویزیون شیراز هم به طور رسمی افتتاح و پخش برنامه‌های خود را آغاز نمود. در همین روز تلویزیون شیراز به شبکه اول تلویزیون ایران پیوست.[۱۲۵]
[ویرایش] جاذبه‌های گردشگری
نوشتارهای اصلی: جاذبه‌های گردشگری استان فارس بر پایه نوع و جاذبه‌های گردشگری بر پایه شهرستان در استان فارس
فارس دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و مدهبی بسیاری است که تا کنون ۲۹۰ جاذبه گردشگری در استان فارس شناسایی شده‌است که به طور متوسط ۱۲ جاذبه در هر شهرستان وجود دارد.[۴۴]
جاذبه‌های گردشگری استان فارس
باغ عفیف‌آباد شیراز
شاهچراغ شیراز
کاخ سروستان سروستان
آبشار مارگون سپیدان
حافظیه شیراز
[ویرایش] صنایع دستی
نوشتار اصلی: فهرست صنایع دستی استان فارس
کلوچه مسقطی شیرازی، از سوغات استان فارس می‌باشد.
قالی، گلیم و گبه از مهمترین صنایع دستی استان محسوب می‌شوند، پس از آن باید از خاتم، خاتم سازی و خاتم کاری و پس از آن معرق‌کاری روی چوب، منبت کاری چوب، نقاشی روی چوب و سفال و سرامیک، کاشی معرق و کاشی هفت رنگ یاد کرد. از رشته‌های رایج در استان فارس طراحی و نگارگری (نگارگری، گل و مرغ‌سازی، تذهیب و تشعیر) است. رنگرزی گیاهی و استفاده از مواد ملونه طبیعی در رنگرزی خامه و ابریشم نیز کاری پررونق در استان فارس است. در زمینه فلزکاری و هنرهای مرتبط با فلز نیز می‌توان از آثار قلمزنی روی نقره یاد کرد. از سایر رشته‌های صنایع دستی رایج در این استان می‌توان به دوخت لباس‌های محلی، عروسک‌سازی، پیکرتراشی، نمدمالی، رودوزی‌های سنتی، بافتنی، نقشه‌کشی فرش و گلیم اشاره کرد.[۱۰][۱۲۶]
[ویرایش] صنایع دستی در معماری
نوعی دیگر از هنرهای دستی در معماری ساختمان‌ها کاربرد دارد. از جمله آنها نقاشی پرندگان، گل، شاخه درختان و فرشتگان بر سقف‌های بسیاری از عمارت‌های قدیمی نظیر نارنجستان قوام، خانه زینت‌الملوک دیده می‌شوند و همچنین کاشی‌های هفت رنگی که در عمارت‌های باغ عفیف‌آباد و باغ ارم وجود دارند.[۱۲۷]
آینه‌کاری و گچ‌بری و منبت‌کاری که در امامزاده‌هایی مانند شاهچراغ به چشم می‌خورند. درب و پنجره‌های چوبی در ساختمان‌های قدیمی مانند مسجد نصیرالملک و کارهای دستی در عمارت کلاه‌فرنگی آباده و طرح مسجد کبیر نی‌ریز هم از این دست هستند.[۱۲۷]
[ویرایش] صنایع‌دستی مشهور بر پایهٔ مکان
نمونه‌ای از فرش قشقایی
تولید انواعی از صنایع دستی در مناطق عشایری و روستایی و نیز در شهرهای استان فارس رواج دارد. قالی‌بافی و گبه‌بافی بیشتر در بخش‌ها و روستاها به وسیله زنان بافته می‌شود. خیمه‌بافی و گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی و تنچه‌بافی در میان عشیره‌ها و تیره‌های قشقایی رایج است.[۱۲۷]
خاتم‌کاری، نقره‌کاری، قلمزنی، منبت‌کاری، شیشه‌سازی و کاشی هفت‌رنگ‌سازی در شیراز رایج است. منبت‌کاری و گیوه‌بافی در آباده، سفال‌کاری، سرامیک‌سازی و کاشی‌سازی در استهبان و حصیربافی، سبدبافی و بوریابافی در کازرون مشهور است.[۱۲۷]
[ویرایش] سوغات
شهر شیراز محل آثار دوران کهن ایران، با داشتن خاتم‌کاری، طلاسازی، و نقره‌کاری محل معتبری برای خرید سوغات این استان است. خاتم این شهر بی‌نظیر است و ظرافت و هنر را در هر قطعهٔ ساخته‌شده می‌توان مشاهده کرد. قالی، گلیم و جاجیم عشایری استان فارس رنگ و بوی آمیختگی با طبیعت دارد و جزء سوغات‌های اصلی این استان به شمار می‌آید.[۱۲۸] از دیگر سوغات‌های شهر شیراز می‌توان به آبلیمو، انار، انجیر، ترشی‌جات، چرم، حنا، خراطی، خرما، زعفران، سفیداب، سنگ‌تراشی، شیشه‌گری، بهار نارنج، ظروف سفالی، عرقیات، فلزکاری، کیسه حمام، گبه، کلوچه و مسقطی، نان یوخه، منبت‌کاری و نمد اشاره کرد.[۱۲۹]
[ویرایش] آموزش
مدیریت دانشگاه شیراز
در استان فارس اولین مدارس دخترانه بعد از جنگ جهانی اول تاسیس می‌شوند. اولین مدرسه شیراز با وقفه‌ای طولانی پس از فرمان مشروطه و در سال ۳۸ تاسیس می‌شود. این مدرسه «بنات» نام دارد و در سال‌های ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ پس از پایان جنگ جهانی اول و با کوشش زنان افتتاح می‌شود. در همین دوره زنان پیشنهاد دادند که اگر روحانیون تاسیس مدارس دخترانه را با عفت و عصمت زنان مغایر می‌دانند، خود مدیریت مدارس را بر عهده بگیرند.[۱۳۰]
میزان باسوادی در استان فارس در سال ۱۳۸۷ خورشیدی، ۸۷ درصد اعلام شده است. تعداد دانشجویان استان نیز در سال تحصیلی ۱۳۸۶-۸۷ کل دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی استان نیز ۱۷۴،۰۰۰ نفر بوده‌است.[۵۴]
[ویرایش] دانشگاه‌ها
دانشگاه علوم پزشکی شیراز
دانشگاه‌های متعددی از جمله دانشگاه‌های سراسری، دانشگاه‌های تربیت معلم، دانشگاه‌های علمی کاربردی، دانشگاه‌های آزاد، دانشگاه‌های غیر انتفاعی، دانشکده‌های فنی مهندسی، دانشگاه‌های پیام نور در استان فارس وجود دارند. از مهمترین آنها می‌توان به دانشگاه‌های زیر اشاره کرد:
-
دانشگاه شیراز: که شامل دانشکده‌های مهندسی، علوم، کشاورزی، دامپزشکی، ادبیات و علوم انسانی، هنر و معماری، حقوق و علوم سیاسی و علوم تربیتی و روانشناسی است.[۲۱]
-
دانشگاه علوم پزشکی شیراز: دانشگاهی با قدمت ۶۰ ساله که شامل دانشکده‌های بهداشت، توانبخشی، پزشکی، پرستاری و مامایی، داروسازی، دندان‌پزشکی، مدیریت و اطلاع رسانی، پرستاری است.[۱۳۱]
-
دانشگاه صنعتی شیراز: که شامل دانشکده‌های مهندسی برق و الکترونیک، مهندسی فناوری اطلاعات، مهندسی شیمی نفت و گاز، مهندسی مکانیک و هوافضا، مهندسی عمران و محیط زیست، مهندسی و علوم مواد و علوم پایه می‌شود.[۱۳۲]
[ویرایش] ورزش و تفریح
استان فارس دارای ۱ تیم فوتبال باشگاه مقاومت شهید سپاسی[۱۳۳] در لیگ برتر فوتبال ایران، ۳ تیم فوتبال برق شیراز، پیام مخابرات[۱۳۴] و باشگاه فوتبال مقاومت بسيج فارس[۱۳۵] در لیگ دسته اول فوتبال ایران، ۲ تیم فوتسال ارژن و صدرا در لیگ برتر فوتسال و هیئت هندبال فارس در لیگ برتر هندبال است.[۱۳۶] همچنین شهر شیراز دارای تیم بسکتبالی به نام باشگاه بسکتبال ب.آ شیراز[۱۳۶] در لیگ برتر بسکتبال می‌باشد.
ورزشگاه حافظیه شیراز
[ویرایش] ورزشگاه‌ها
-
ورزشگاه حافظیه شیراز که دقیقاً در روبه‌روی آرامگاه حافظ واقع شده‌است و محل برگزاری مسابقات تیم‌های شیرازی در لیگ برتر ایران و لیگ دسته یک است. [۱۳۷]
-
ورزشگاه میانرود شیراز با ظرفیت ۵۰ هزار نفر که البته در حال ساخت و آماده شدن است. [۱۳۸]
-
دهکده المپیک شیراز با ظرفیت ۱۰۰ هزار نفر که البته در حال ساخت و آماده شدن است.[۱۳۹]
-
ورزشگاه شهدای ارتش شیراز که سابقاً مسابقات مهم در آن انجام می‌گرفت و در یک پادگان متعلق به ارتش واقع است.[۱۴۰]
[ویرایش] پیست اسکی
پیست اسکی پولادکف، دومین پیست بزرگ بین‌المللی ایران[۱۴۱]
نوشتار اصلی: پیست اسکی پولادکف
نوشتار اصلی: پیست اسکی تربیت‌بدنی فارس
استان فارس دارای دو پیست اسکی تربیت بدنی که در ۵ کیلومتری شهرستان سپیدان واقع شده و همچنین مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف که در ۱۵ کیلومتری شهرستان سپیدان و ۸۰ کیلومتری شمال شهر شیراز واقع شده، می‌باشد که مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف به عنوان دومین پیست بزرگ بین‌المللی کشور و درارتفاع ۲۸۵۰ متری از سطح دریا واقع شده و دارای قله‌ای به ارتفاع ۳۴۰۰ متر از سطح دریا است؛ همچنین این مجموعه دارای امکاناتی از قبیل تله‌کابین، تل اسکی، رستوران، فست فود، کافی شاپ، مهمان‌سرا، هتل، موتوربرفی، ماشین‌های کوهستان، چرخ‌های هوشمند، قایق‌های پدالو، اسب سواری، دوچرخه سواری، لوازم مورد نیاز اسکی و آموزشگاه اسکی می‌باشد و در سال ۱۳۸۱ افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.[۱۴۱][۱۴۲][۱۴۳]
