چیستان - یالان پالان

• نام بازی: چیستان (قلندر آی قلندر)
• نام محلی: یالان پالان
• اهداف کلی: آشنایی با خصوصیات پرندگان و سایر جانوران، دقت و هوشیاری، درک مفاهیم قانون و اطاعت از مجریان آن
• اهداف جزئی: انجام ورزش و ایجاد شور و نشاط
• تعداد بازیکن: حداقل 6 نفر
• سن بازیکنان: 6 الی 14 ساله
• ابزار لازم: یک دستمال و یک کمربند
• محوطه بازی: جایی مانند حیاط مدرسه

شرح بازی:

بچه های علاقمند، دور هم جمع شده و با مشاوره یکی را به عنوان قلندر که آشنا به طرح چیستان و عبارت و پلنتومیم می باشد، انتخاب می کنند.

قلندر همه را به ترتیب قرعه به صف می کند و شلاق را به نفر اول تحویل می دهد، سپس چیستانی را همراه با حرکت دستها و چشم و صورت و غیره، مطرح می کند و بعد از پایان هر جمله ی آن بچه ها با هم می گویند: قلندر آی قلندر.

و اگر چیستان به زبان محلی باشد بچه ها خواهند گفت: لیِ گله های، لی گله.

خلاصه وقتی چیستان به آخر رسید و به فرض جواب آن عقاب باشد ولی نفر اول بخ فرض بگوید: کلاغ، قلندر می گوید کمر را بده به کلاغ اگر او بگوید ... کمر را بده به ... و همین طور دست به دست می گردد، تا اینکه بالاخره یکی خواهد توانست که جواب را پیدا کند و نام عقاب را ذکر کند که بنا به دستور قلندر (چال چادّاسین)، به پراکندن و شلاق زدن بچه ها از ناحیه ی پایین تنه می پردازد و آنها نیز سعی در فرار و گریز دارند تا شلاق نخورند.

قلندر می تواند در لحظه های شیرین بازی، بگوید: یالاندور (دروغ است)، که یابنده بایستی فوراً خود را به محضر قلندر برساند و سلام علیکم بگوید که اگر موفق شود باز با فرمانی تازه با شلاق به جان آنها خواهد افتاد و اما آنها با شنیدن لفظ دروغ است (یالاندور) بیکار نشسته و با سعی در دستگیری و بستن چشمهایش و ... پیش قلندر می آورند.

قلندر می پرسد: کمربند را چه کرده ای؟ چه کسی چشمانت را بست؟ چه کسی تو را پیش می آورد؟

اگر جواب 2 تا 3 سؤال صحیح بود، چشمانش را باز می کنند والّا بعد از خوردن شلاق از ناحیه ی پا، چشمانش را باز خواهند کرد، سپس تشکیل صف داده، چیستانی دیگر مطرح می شود:

بیر قوشوم وار بوخرتنه                  دیمدیگی وار بوخرتنه
قانادلاری بوخرتنه                               گوزلری واربوخرتنه
گویدن با خار، هر شیئی گورَر

دوشانی گوروب، انیب یییَر

جواب: عقاب

بیر قوشوم وار بوخرتنه        دیمدیگی وار بوخرتنه
سینه سی وار، ساری ساری        سَن دِ گیننَ، نَدور آدی!
جواب: بلبل
 

• نکات:  نام دیگر آن لی گله ها، لِی گله بوده و در بعضی نقاط آذربایجان این بازی با نام اِئلّلربیلر، سلام علیکم مشهور است.

• نتیجه بازی: چنانچه از روند بازی پیداست و مربی بر حسب ذوق و سلیقه، با در نظر گرفتن مقاطع سنی دانش آموزان، می تواند چیستان هایی را شعرگونه، در بازی همراه با پانتومیم طرح کند تا موجب شکوفایی استعدادهای هنری و ادبی و علمی کودکان گردد.