شخصیت شما و قدر و منزلتی که نزد افکار عمومی دارید، در تاثیر سخنرانی تان کاملا نقش دارد . بنابراین، مواظب باشید که با گفتاری ناپسند و یا رفتاری ناشایست، شخصیت و قدر و منزلت خویش را نزد مردم لکه دار نکنید . گاهی گفتن یک لطیفه رکیک یا یک جمله سخیف، می تواند شخصیت شما را زیر سؤال ببرد و سخنانتان را کم تاثیر و یا حتی بی تاثیر نماید .
در صورتی که می خواهید سخنوری موفق و جذاب باشید، هم سخن خوب بگویید و هم خوب سخن بگویید . برای موفقیت در امر اول، باید از مواد و مطالب خوب بهره بگیرید . و برای موفقیت در امر دوم، باید از ابزارها، قالبها و روشهای خوب استفاده کنید .
مثلا «سعدی شیرازی » در شعر «سعدیا گرچه سخندان و مصالح گویی/به عمل کار برآید به سخندانی نیست » ، هم سخن خوبی گفته است که انسان باید به گفته های خویش عمل نماید، و هم خوب سخن گفته است که سخن خوب خود را در قالب شعری زیبا بیان کرده و از روشی فروتنانه استفاده نموده و مخاطب سخن خود را خودش قرار داده است .
در صورت امکان، از روش سمعی و بصری در سخنرانی نیز استفاده کنید و یا حداقل قسمتی از سخنرانی خود را با این روش بیان نمایید که گفته اند: «یک تصویر گویاتر از هزار کلمه است » . برای به کارگیری این روش، استفاده از وسایلی، مانند فیلم، اسلاید، اورهد، اپک، نقشه، لوحه، تخته و تابلو می تواند برای شما کارگشا باشد و تاثیر بسزایی بر مخاطبانتان بگذارد .
بکوشید علاوه بر اینکه همیشه برای مخاطبان خاصی - مثلا جوانان - سخنرانی می کنید، برای گروههای دیگری از مردم، مانند بزرگسالان، روستاییان، کارگران، کارمندان، بانوان، معلمان، دانشگاهیان و حوزویان، نیز سخنرانی نمایید تا با تیپهای گوناگون در ارتباط باشید و از افکار و خواسته های مختلف با خبر شوید . این امر، شما را در کار سخنوری پخته تر و موفق تر می کند
در صورت امکان، فاصله بین شما و شنوندگانتان کمتر باشد تا تاثیر سخنان شما در آنان بیشتر گردد
دفترچه و یا تقویمی را تهیه کنید و در آن، زمان، مکان، موضوع و مخاطبان سخنرانیهای خود و نام کسانی را که از شما دعوت کرده اند، در آن یادداشت نمایید تا هم با فراموشی روبه رو نشوید و هم با آمادگی قبلی سخنرانی کنید . مثلا جدولی بدین صورت را در آن دفترچه یا تقویم بکشید:
زمان / مکان / موضوع / مخاطب / دعوت کننده
شنبه 14/8/1380 / ساعت 10 صبح / دانشکده ادبیات دانشگاه تهران / شعر و ادب از دیدگاه اسلام / دانشجویان رشته ادبیات فارسی و استادان آنان / رئیس دانشکده ادبیات
می توانید برای یادگیری و به کارگیری مطالب جالب و کلمات و جملات زیبا و روان دفتری را تهیه نمایید و آنها را در آن دفتر یادداشت کنید تا هنگام سخنرانی و به تناسب موضوع و محتوای سخن از آنها استفاده نمایید .برای آسانی کار و صرفه جویی در وقت، بهتر است که این دفتر را از نوع «دفتر کلاسور» انتخاب کنید و آن را به صورت «موضوعی » تنظیم نمایید و موضوعات آن را به ترتیب الفبایی در دفتر قرار دهید .
به طور مثال، مطالب و جملات اخلاقی را در قسمت «اخلاق » ; مطالب و جملات تربیتی را در قسمت «تربیت » ; مطالب و جملات عرفانی را در قسمت «عرفان » و مطالب و جملات قرآنی را در قسمت «قرآن » ; مطالب و جملات ادبی را در قسمت «ادبیات » و مطالب و جملات هنری را در قسمت «هنر» قرار دهید و به ترتیب الفبایی و بدین گونه تنظیم کنید:
اخلاق;
ادبیات;
تربیت;
عرفان;
قرآن;
هنر .
همیشه برگه های یادداشت و فیشهایی را همراه خود داشته باشید تا هنگامی که به مطالبی جالب، سخنانی جذاب و اشعاری زیبا برخورد کردید، بتوانید بدون درنگ و دشواری، آنها را یادداشت کنید و سپس در سخنرانیهایتان به کار گیرید . مثلا از کنار خیابانی عبور می کنید و بر دیوار آن، اطلاعیه ای را می بینید که این اشعار در آن نوشته شده اند:
من نمی دانم که اسلام از کجاست
من نمی دانم که ایمان از کی است
هرکسی دنبال چیزی می رود
کز نخستین روز دنبال وی است
من «خمینی » را ستایم زانکه او
هم «خم » است و هم «می » است و هم «نی » است
شما در این هنگام، برگه ای را بیرون بیاورید و این اشعار را در آن یادداشت کنید تا در فرصتی مناسب، مثلادر شب سالگرد میلاد امام خمینی (ره)، از آنها استفاده نمایید .
در مواردی که به مدتی طولانی - مثلا یک دهه محرم یا صفر و یا یک ماه مبارک رمضان - سخنرانی می کنید، در روزهای پایانی آن از مخاطبان خود بخواهید تا نظرات، پیشنهادها و انتقادهایشان را نسبت به سخنانتان از جهات گوناگون به شما منتقل نمایند . مثلادر شب بیست و پنجم ماه مبارک رمضان، برگه هایی را که دارای سه پرسش «نکات منفی سخنرانی » ، «نکات ثبت سخنرانی » و «پیشنهادها برای بهتر شدن سخنرانی » است، به دست آنان بدهید و پاسخهای آنان را در شب بیست و هفتم جمع آوری کنید و پس از مطالعه برگه ها و در شب آخر سخنرانی تان، پیشنهادهای مثبت و انتقادهای درست را برای مخاطبان خود بیان کنید و آنها را بپذیرید و به انتقادهای نادرست آنان پاسخ دهید . این کار در بهتر شدن سخنرانی شما تاثیر فراوانی خواهد داشت.
یکی از اصول مهم سخنوری، شناخت مخاطب است; زیرا رشته سخنوری، مانند رشته پزشکی، نوعی نسخه پیچی است و نسخه پیچی پیش از شناخت بیمار، کاری مشکل زا و گاه خطرآفرین است . این شناخت می تواند در ابعاد گوناگون، مانند بعد فرهنگی، اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی، بررسی شود و مورد تامل قرار گیرد . مثلا در بعد علمی، سخنرانی برای استادان حوزه و دانشگاه، با سخنرانی برای طلاب و دانشجویان متفاوت خواهد بود .
