نوجوانان و اعتياد اينترنتى
موسى کريمى نيا
مقدمه
زير چشم هايش گود افتاده است . صورتش تکيده و خسته است . وقتى همه خوابند او بيدار است و وقتى همه بيدارند او چرت مى زند . سر کارش تمرکز ندارد ، بى حوصله است ؛ حوصله آدم هاى دور و برش را ندارد .دلش مى خواهد ساعت ها تند تر بگذرند و او هر چه زودتر به خلوت اتاقش برسد ؛ به دکمه هايى که او را به خود مى خوانند ، به دريچه اى که چهره ديگرى از دنيا را به او نشان مى دهد . او بى قرار اين دنياى مجازى است .او همه علامت هاى يک معتاد را دارد . او يک معتاد اينترنتى است .بى ترديد ، اينترنت در زندگى افراد جامعه ، تغيير اساسى به و جود آورده است . اين تغيير را مى توان با اختراع تلفن در اوايل قرن بيستم و اختراع تلويزيون در دهه پنجاه مقايسه کرد . اينترنت ، بشارت دهنده کم کردن فاصله ها و گسترده کردن روابط ميان آدميان شده است .اما امر متناقض اين است که خود اين تکنولوژى گاه موجب تقليل و افت ساير روابط اجتماعى شده و تنهايى فرد را بيشتر کرده است .اينترنت مى تواند گريزگاهى براى کسانى که از مشکلات روانى رنج مى برند و دچار تشويش ، افسردگى و بى اعتمادى به نفس هستند نيز باشد . ارتباط مجازى از طريق اينترنت ، محملى را براى گريز از واقعيت و وسيله اى براى ارضاى نيازهاى هيجانى و روانى به وجود آورد .کسى که در روابط واقعى بين فردى توفيق چندانى نداشته ، اکنون از اين طريق قادر مى شود بى آن که چهره خود را برملا کند و نام خود را بگويد ، روابط گسترده اى را برقرار نمايد و احساسات خويش را بروز دهد .پيامدش اين است که منجر به ايجاد توهم صميميت مى شود و وقتى واقعيت خارج ، محدوديت هاى خود را نشان مى دهد ، واکنش هاى نا اميدانه اى را در فرد ايجاد مى کند .
آثار اجتماعى و روانى
اعتياد به اينترنت نيز مانند اعتياد به مواد مخدر ، الکل ، سيگار يا کافئين ، با علايمى هم چون افزايش نوسانات اخلاقى ، سخن نگفتن با ديگران ، قطع روابط اجتماعى ، کم خوابى ، نگرانى و استرس در کنار ضعف بينايى همراه است .کودکان و نوجوانانى که به اينترنت دلبستگى فراوان پيدا مى کنند و در حقيقت به آن معتاد مى شوند ، و براى ارضاى خود ساعت هاى متوالى ، بدون وقفه روى خط باقى مى مانند و زمانى که امکان دسترسى به اينترنت را نداشته باشند ، دچار تشويش ، لرزش دست و عصبانيت مى شوند ، استراحت و آرامش را فرا موش مى کنند و به اينترنت و وسوسه هاى آن فکر کرده و خيال پردازى مى کنند .
غريبه در خانواده
در درجه نخست ، وقتى يک نفر در محيط خانواده معتاد به استفاده از اينترنت باشد ، فرصت برقرارى تعامل با ساير اعضاى خانواده را از دستم مى دهد . همين امر موجب تشکيل يک چرخه معيوب مى شود که فرد هر روز بيش تر از گذشته از نظر عاطفى و روانى از ساير افراد خانواده فاصله بگيرد و به تنهايى خود و استفاده از اينترنت پناه برد .اين کم شدن روابط به نوبه خود موجب مى شود فرد ، مهم ترين منبع حمايت اجتماعى خود را تضعيف کرده يا احياناً از دست بدهد .از سوى ديگر با گسستن و تضعيف رابطه بين زن و شوهر يا والدين و فرزندان ، آن ها به جاى ارتباط با هم ، شنيدن حرف هاى هم ديگر و گوش سپردن به درد دل عضو ديگر خانواده ، محو فضاى مجازى اينترنت شده و سعى مى کنند تا خلا عاطفى به وجود آمده را با حضور شخص ديگرى پر کنند .
اُفت تحصيلى
بر اساس نظر سنجى هاى انجام شده در مدارس آمريکا ، 86 درصد از معلمان بر اين باورند که استفاده از اينترنت باعث شده تا دانش آموزان در انجام تکاليف درسى خود کوتاهى کنند .نظر سنجى ديگرى نيز نشان مى دهد 58 درصد از دانش آموزانى که در استفاده از اينترنت زياده روى مى کنند ، افت تحصيلى داشته اند .استفاده بيمارگونه از اينترنت ، نوجوانان را از فعاليت هاى مفيد و سازنده اى همچون انجام فعاليت هاى درسى ، ورزش کردن و ارتباط با دوستان و هم سالان باز داشته ودر فرآيند اجتماعى شدن آن ها مداخله مى کند .
کار يا سرگرمى
برخى از افراد به جاى آن که در ساعات کارى به وظايف خود بپردازند ، وقت شان را با سايت هاى اينترنتى و سرگرمى هاى آن مى گذرانند .در مشاغلى که احتياج به تمرکز و دقت فوق العاده دارند ، خطاى فردى مى تواند اثر هاى جبران ناپذيرى داشته باشد . اين که تمام ذهن و فکر فرد ، معطوف به اينترنت و استفاده از آن باشد ، مى تواند درصد احتمال خطا را بالا ببرد .از سوى ديگر ، فرد معتاد به اينترنت چون تمام انرژى ذهنى اش را روى استفاده از اينترنت سرمايه گذارى مى کند ، ديگر توانايى تفکر خلاقانه ، ارايه راه حل هاى ابتکارى را نخواهند داشت .گرچه ممکن است بهانه اين افراد براى استفاده از اينترنت ، دست يابى به اطلاعات مورد نياز باشد ، اما در عمل اين گونه افراد جز پرسه زدن بى هدف درسايت هاى گوناگون ، کار ديگرى انجام نمى دهند .
علايمى براى هشدار
شخص معتاد ، اينترنت را به شرکت در فعاليت هايى که پيش از اين ، مورد توجه اش بوده ، با ارتباط با اعضاى خانواده و دوستان ترجيح مى دهد و بيش تر مايل است با افراد جديدى که توسط اينترنت پيدا کرده ارتباط برقرار کند .روزى چندبار و به طور مرتب ، پست الکترونيکى خود را چک مى کند و هنگام اتصال ، متوجه گذشت زمان نيست .از خواب و استراحت صرف نظر مى کند و بدون اينترنت ، حالت آشفتگى ، عصبانيت ، بد اخلاقى و در نهايت افسردگى پيدا مى کند و زمانى که اين امکان فراهم شود ، تمام حالت هاى فوق در او از بين مى رود .
وداع با اخلاق !
دسترسى از طريق اينترنت به عکس هاى مستهجن ، از جمله مواردى است که جنبه اعتيادآور پيدا مى کند و ذهن بسيار ى از والدين را به خود مشغول کرده است .حتى اگرکودکان در استفاده از اينترنت زياده روى نکنند ، يک جست و جوى ساده براى دست يابى به مطالب مفيد ، ناخود آگاه مى تواند پايگاه هاى غير اخلاقى را ظاهر نمايد . انبوه نامه هاى الکترونيکى ، همچون سيل به صندوق پست الکترونيکى کودکان سرازير ميشود که همه گونه اطلاعات و مطالب در اين زمينه را ارايه مى دهند . البته راه هايى هم چون استفاده از نرم افزارهاى کنترلى وجود دارد . اغلب برنامه هاى پست الکترونيکى نيز قابليت فيلتر و مسدود کردن نامه هاى گوناگون را دارند.
جاده پيش گيرى و درمان
در صورت بروز هرکدام از علايم اعتياد ، منع کامل دسترسى به اينترنت نياز نيست و توصيه نيز نمى شود . بلکه ايجاد ساختار ى که در نهايت به کاهش اين دسترسى تا مرز اعتدال منجر شود لازم است .براى مثال ، استفاده يک نوجوان از شش ساعت در روز ، به يک ساعت کاهش يابد .استفاده از وسايلى مثل ساعت زنگ دار براى نشان دادن مدت زمان اتصال در اتاق فرزندتان مى تواند مفيد باشد .بهتر است در ازاى کاهش اتصال به شبکه ، براى او پاداشى در نظر بگيريد يا در صورت تخلف ، مجازاتش کنيد . اگر رايانه فرزندان در محل مجزا قرار دارد ، انتقال آن به مکانى مثل آشپزخانه ، اتاق ناهارخورى يا هر مکانى در منزل که به راحتى بتوان رايانه را مشاهده کرد مى تواند به شما کمک کند .تهيه فهرستى از فعاليت هاى جايگزين ، مفيد است . به تناوب استفاده از اينترنت را با ديگرسرگرمى هاى جذاب جايگزين کنيد .استفاده افراطى از اينترنت ، مى تواند پوششى براى مشکلات گوناگونى باشد که فرزندتان با آن روبه روست و در اين حالت ، نياز به درمان هاى خارج از خانه به کمک متخصص احساس مى شود . در اين حالت مى توانيد از مشاوران مدرسه يا مراکزدرمانى کمک بگيريد .
البته مراکز درمان اعتياد به مواد مخدر و الکل نيزمى تواند کمک فکرى بکند . روشن است که تجربه هاى آن ها درخور اعتياد اينترنتى نيست ؛ ولى مى توانند اطلاعات ارزشمندى در اختيار شما قرار دهند . البته مراکز درمان اين گونه از اعتياد را مى توانيد روى اينترنت بيابيد ؛ به شرط آن که خود دچار اعتياد نشويد !
منبع: مجله ديدار آشنا ، فروردين ـ ارديبهشت 85
