رئیس مؤسسه علوم انسانی جامعة المصطفی، شکل‌گیری حکومت بنی‌عباس را نتیجه همراه‌نبودن مردم با ائمه عنوان کرد و گفت: باید جریانات روز را با پیام امام صادق(ع) تفسیر کنیم نه این که گفتار ایشان را با دانسته‌های فعلی خود توجیه کنیم.
به مناسبت سالروز شهادت امام جعفر صادق علیه‌السلام گفت‌وگوی مشروحی با حجت‌الاسلام علی معصومی، دکترای مدرسی معارف اسلامی و رئیس مؤسسه علوم انسانی جامعة المصطفی العالمیه انجام داده‌ایم که متن آن تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.
رسانه ما باید مبلغ مکتب امام صادق علیه‌السلام باشد
حجت‌الاسلام معصومی در ابتدای این گفت‌وگو ضمن تسلیت سالگرد شهادت حضرت امام صادق(ع) اظهار داشت: باید بدانیم سخن گفتن راجع به زندگی، شخصیت ائمه و امام صادق(ع) کار آسانی نیست و ما و رسانه‌ها باید با ظرافت و دقت بیشتری عمل کنیم.
وی گفت: رسانه‌ها مسئولیت مهمی بر عهده دارند و بخشی از مسئولیت انبیاء را بر عهده گرفته‌اند. هر کدام از ائمه در حد وسع خود پیام دین را می‌رساندند ولی امروز به خاطر گستردگی حضور بشریت و توسعه جمعیت امکان حضور مبلغ و رهبران دینی در همه جا وجود ندارد ولی امکانی که امروز رسانه‌ها دارند فوق العاده است و آنها در خصوصی‌ترین مراکز و منازل حضور پیدا می‌کنند.
معصومی تاکید کرد: رسانه ما باید مبلغ دین ناب محمدی باشد و روشن است که این دین ناب را باید از امام صادق(ع) آموخت.
ایمان و اعتقاد به اهل‌بیت مهمترین شرط تبلیغ دین است
رئیس موسسه علوم انسانی جامعة المصطفی العالمیه گفت: برای تبلیغ دین، علم به تنهایی کفایت نمی‌کند زیرا حتی در ممالک غیر اسلامی نیز کرسی‌های اسلام‌شناسی وجود دارد و آنها اسلام را مطالعه و تدریس می‌کنند اینها برای معرفی، تبلیغ و گسترش اسلام این کار را نمی‌کنند.
وی گفت: برای مبلغ مکتب شیعه چند شرط لازم است؛ قبل از هر چیز باید ایمان به خدا، پیامبر و ائمه داشته باشد حتی علمی که به دست آورده باید مبتنی بر ایمان باشد و مبتنی بر اعتقاد به امام صادق علیه‌السلام باشد.
معصومی با بیان اینکه شناخت و معرفت عالمی که معتقد به امامت ائمه است با معرفت شخصی که علم دارد و معتقد به امامت نیست فرق می‌کند، گفت: به نظر من، در قضاوت درباره ائمه و صحبت کردن درباره ائمه نقش ایمان به ائمه تعیین کننده و اساسی است.
کارشناس معارف اسلامی با بیان اینکه ایمان به ائمه هم مراتب دارد، بیان داشت: برخی افراد به اعتبار اینکه ائمه را یک جریان عدالت خواه و آزادی خواه می‌دانند به ائمه ایمان دارند. مثلا ابن ابی الحدید یا بعضی افراد تعابیر مهمی پیرامون ائمه به کار برده‌اند ولی اینها امیرالمؤمنین علیه‌السلام را صرفا رهبری شایسته و عدالت خواه می‌دانستند. مثال دیگر در این مورد شافعی است. او تعابیر زیبایی به کار برده ولی همه این افراد اعتقاد به امامت ائمه نداشتند.
شناختی تاثیرگذار است که مبتنی بر اعتقاد باشد
حجت‌الاسلام معصومی اظهار داشت: آن شناختی از ائمه می‌تواند تأثیرگذار باشد که مبتنی بر اعتقاد به امامت و منصب الهی ائمه باشد؛ این که امام صادق علیه‌السلام از خاندان وحی است و متصل به همان جایگاهی است که پیامبر از آن برخوردار است.
وی افزود: اگر کسی این دید را داشته باشد که امام صادق علیه‌السلام زبان قرآن است، مفسر واقعی قرآن است بلکه قرآن ناطق است با کسی که تنها می‌گوید جعفر بن محمد، فقیه بزرگ و عالم بزرگی است تفاوت خواهد داشت و بر این اساس برداشت ایندو از مطالب و سخنان ائمه نیز متفاوت خواهد بود.
حوادث و جریانات را باید با مکتب امام صادق(ع) تفسیر کنیم
معصومی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با خبرگزاری فارس یادآور شد: عده‌ای تلاش می‌کنند که مثلا برای یک فرموده امام صادق، علت و توجیهی پیدا کنند و متناسب با فضای جامعه گفتار ائمه را توجیه کنند ولی این مسئله ناشی از اعتقاد ضعیف به امامت است.
این کارشناس دینی اظهار داشت: باید حوادث و جریانات امروز را با پیام قطعی امام صادق(ع) تفسیر کنیم نه این که گفتار امام صادق علیه‌السلام را با دانسته‌های فعلی خود توجیه کنیم. البته برای قانع کردن دیگران یعنی کسانی که اعتقاد به امامت ندارند این مساله ایرادی ندارد ولی اگر از روی اعتقاد گفتار ائمه توجیه شود بسیار نادرست است.
وی با بیان اینکه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نیز برای قانع کردن معاویه به بیعت مردم با خود استدلال کرد، گفت: این در حالی است که امام علی علیه‌السلام مشروعیت الهی داشت ولی چون معاویه به نصب الهی معتقد نبود و بیعت را قبول داشت امیرالمؤمنین به بیعت استدلال کرد.
انحراف زیدیه ناشی از ضعف اعتقاد به امام صادق(ع) بود
رئیس موسسه علوم انسانی جامعة المصطفی العالمیه گفت: نتیجه اعتقاد به مقام ائمه این می‌شود که بسیاری از مشکلات حل خواهد شد و پذیرش آن آسان می‌شود. مثلا در بحث دیه زن و مرد بعضی می‌خواهند آن را توجیه کنند ولی با اعتقاد به آیات الهی و تفسیر ائمه نیازی به این توجیهات نیست.
وی گفت: اوایل انقلاب گروه‌های چپی، تفسیر قرآن را رنگ و لعاب دنیایی دادند و از تفسیر ائمه فاصله گرفتند. در زمان امام باقر و امام صادق علیهماالسلام نیز گروه‌هایی بودند که اعتقاد به امامت ایشان نداشتند مثلا زیدیه با رأی خود برای امامت شرطی را گذاشتند و گفتند: امام باید قائم به سیف باشد و اهل قعود نباشد.
معصومی اضافه کرد: زیدیه می‌گفتند چون زید قیام کرد پس او امام بعد از امام سجاد علیه‌السلام است با اینکه خود زید اعتقادی به این مسئله نداشت ولی به خاطر این که مقام ائمه را یک مقام الهی ندانستند دچار انحراف شده و مکتب شیعه را برای خودشان ذبح کردند.
هدف ائمه صرفا برقراری حکومت نبوده است
رئیس مؤسسه علوم انسانی جامعة المصطفی العالمیه گفت: یکی از نکات مهمی که از عصر امام صادق علیه‌السلام به دست می‌آید این است که عده‌ای تبعیت از امام را کنار گذاشتند و می‌گفتند: چون امام حسین قیام کرد زمینه فراهم شده و باید ائمه بعدی هم ادامه بدهند و به سرعت حکومت بنی امیه را نابود کرده و یک حکومت شیعی تشکیل بدهند.
وی گفت: این در صورتی است که هدف ائمه صرفا برقراری حکومت نبود. امام حسین علیه‌السلام موانع را برداشت تا دیگر امامان، پیام الهی را که هدف اصلی است برساند.
حکومت بنی‌عباس نتیجه همراه نبودن با ائمه بود
این کارشناس معارف اسلامی با بیان اینکه محور قرار دادن اهل بیت، و جلو یا عقب نیفتادن از آنها یک ضرورت است گفت: اگر این همراهی با ائمه بود بنی عباس به وجود نمی‌آمد. بعد از قضیه عاشورا چون مردم به اهل بیت علاقه داشتند و نسبت به دشمنان آنها نفرت پیدا کرده بودند عده‌ای از این قضیه سوء استفاده کردند و به اسم انتقام از دشمنان ائمه، مردم را با خود همراه کردند که بعدها بنی عباس ظالم شدند.
وی افزود: حتی عبدالله بن زبیر نیز با حربه حمایت از ائمه به حکومت رسید. ولی بعد از مدتی ماهیت آنها آشکار می‌شد.
حجت‌الاسلام معصومی درباره منصور دوانیقی گفت: منصور داونیقی که هم‌عصر امام صادق علیه‌السلام بود به لحاظ کشتن شیعیان و دشمنی با خاندان پیامبر، سرآمد دشمنان ائمه در دوران حکومت بنی عباس بود به طوری که یکی از اطرافیانش می‌گوید: روزی منصور آمد و گفت: بیا می‌خواهم یک گنجینه به تو نشان دهم وقتی به محل رسیدیم و گنجینه را نگاه کردم دیدم پر از سرهای بریده است. منصور گفت: اینها همه سرهای شیعیان اهل بیت است.
شیطان در هر زمانی متناسب با آن زمان انسان را گمراه می‌کند
حجت‌الاسلام معصومی با بیان اینکه در هر زمانی افراط و تفریط و پیروی نکردن از ائمه می‌تواند انسان را به گمراهی بکشاند، گفت: شیطان در هر زمانی متناسب با همان عصر و همان زمان با همان ابزاری که مورد پذیرش مردم است وارد می‌شود. مثلا شیطان در میان متدینین با همان ابراز مورد پذیرش آنها وارد می‌شود و ما باید نسبت به این موارد بصیرت لازم و کافی داشته باشیم.
تشیع بدون مکتب امام صادق(ع) ضعیف است
معصومی با اشاره به اینکه باید برای جایگاه ائمه ارزش قائل شد، گفت: اگر حوزه امام باقر و امام صادق علیهماالسلام را از مکتب شیعه جدا کنیم چیزی باقی نمی‌ماند. و این به خاطر آن است که هر امامی وظیفه خود را به خوبی انجام داد. امام حسین علیه‌السلام موانع را برطرف کرد و قیام کرد. امام سجاد علیه‌السلام پیام کربلا و مظلومیت را با دعا و مجالس منتقل کرد و امام باقر و صادق علیهماالسلام نیز هدف کربلا را بیان کردند.
امروز بیش از هر زمان، به ولایت فقیه نیاز داریم
رئیس مؤسسه علوم انسانی جامعة المصطفی العالمیه گفت: یکی از درس‌های زمان امام صادق علیه‌السلام این است که باید بیاندیشیم و دقت کنیم که چرا سرمایه عظیمی که قیام امام حسین، آن را در اختیار مسلمان‌ها قرار داد توسط بنی‌عباس به تاراج رفت و مصادره شد؟ آیا اگر مردم تابع امامان بودند این مسئله اتفاق می‌افتاد؟
وی گفت: ما در عین حال که به محبت اهل بیت تعظیم شعائر نیاز داریم، نباید از محتوای مکتب غافل بمانیم. امروز بیش از هر زمانی به فقاهت به معنای واقعی و به مرجعیت و رهبری دینی به معنایی که مدنظر امام خمینی(ره) بود احتیاج داریم و باید این را ملاک قرار دهیم تا تاریخ تکرار نشود.
این کارشناس دینی افزود: از زمان آغاز غیبت امام زمان تا زمان ظهور آن حضرت چه باید کرد؟ آیا باید دست روی دست گذاشت و فقط تماشاگر بود که حکومت‌ها هر کاری خواستند با مردم دنیا بکنند؟ آیا احکام حکومتی، اجتماعی، اقتصادی، قضایی و سیاسی اسلام نباید در این مدت بسیار طولانی اجرا شود؟
فهم عمیق از دین مانع انحراف می‌شود
حجت‌الاسلام معصومی گفت: علاوه بر این که باید ولایت فقیه را ملاک قرار دهیم باید خودمان هم به سمت فهم فقاهتی از دین برویم. چون اگر فهم ما فهم عمیق و فقاهتی نباشد گمراه خواهیم شد.
این کارشناس معارف اسلامی با بیان اینکه اگر مسئله مهدویت و انتظار و سایر مسائل دینی در چهارچوب فقاهت نباشد با توجه به گسترش نحله‌ها و جریانات نوظهور می‌تواند بسیار خطرناک باشد گفت: طبق تعبیر امام عصر عجل الله فرجه در حوادث واقعه در این زمان باید به فقها و حاملان پیام ائمه مراجعه کنیم.
وی در پایان گفت: همان طور که در زمان امام صادق علیه‌السلام، زیدیه و اسماعیلیه به خاطر خارج شدن از مسیر اهل بیت به انحراف کشیده شدند اگر مهدویت و انتظار و سایر مسائل از مسیر واقعی جدا شود مسیر خطرناکی را خواهد پیمود.
