امروزه در پرتو رشد علم و فناوري، بازي‌هاي رايانه‌اي گسترش فزاينده يافته است. در موقعيت كنوني با طيف گسترده اين بازي‌ها، اهداف تهيه كنندگان اين بازي‌ها، پيام‌هاي مخرب نهفته در بعضي از آنها و تنوع گروه‌هاي درگير، بررسي دقيق وضعيت بازي‌هاي يارانه‌اي كشور ضرورت دارد. در اين مقاله سعي مي‌شود تاثيرات مختلف بازي‌هاي رايانه‌اي بر خواننده آن يادآوري شود.
نقش بازي در روند رشد جسماني و روحي- رواني كودكان انكارناپذير است كه كودك در بسياري از مهارت‌هاي فردي و اجتماعي لازم براي زندگي آينده خود را از طريق همين بازي‌ها كه به نظر بي‌اهميت جلوه مي‌كند مي‌آموزد. رايانه، فناوري رو به پيشرفت نقش غيرقابل انكاري در جامعه امروزي دارد به گونه‌اي كه كمتر خانواده‌اي را در جوامع شهري مي‌توان يافت كه به رايانه و شبكه‌هاي بين‌المللي دسترسي نداشته باشد.
بازي‌هاي رايانه‌اي نمادي از خلاقيت و توامندي انسان در ايجاد دنياي مجازي است كه به صورت روزافزون همه‌گير مي‌شود و شايد بتوان علت اين همه گيري را در نبود وقت كافي بر جستجو در دنياي واقعي يا عدم وجود امكانات براي ارضاي حس كنجكاوي در دنياي بيرون دانست. بچه‌ها به اين دليل كه بازي را با يك دستگاه تجربه مي‌كنند و فضاي طبيعي بازي‌هاي جمعي را در مدرسه و كوچه و پارك و محيط خانه و خانواده از دست مي‌دهند، در نتيجه نسبت به آسيب‌هاي اجتماعي واكسينه نمي‌شوند.
رشد سريع فناوري‌هاي اطلاعات، تاثيرات بسياري بر عرصه فرهنگي داشته است. و بازي‌هاي رايانه‌اي نيز بخشي از فناوري‌هاي نوين است كه تاثيرات پايداري بر فرهنگ، رشد و تكوين شخصيت افراد و روش‌هاي آموزشي گذاشته و به دليل پر كردن بيشتر اوقات فراغت كودكان، نوجوانان و جوانان نيازمند توجه بيشتري است.
1. ايجاد بازي‌هاي رايانه‌اي: بازي رايانه‌اي نوعي سرگرمي تعاملي است كه با يك دستگاه الكترونيكي مجهز به پردازشگر يا ميكروكنترلر انجام مي‌شود. بسياري از آنها به دليل توليد تصوير متحرك با قابليت نمايش روي صفحه تلويزيون يا نمايشگر رايانه، بازي ويدئويي محسوب مي‌شوند.توليد و پيدايش بازي‌هاي رايانه‌اي به سال 1962 ميلادي كه توسط يك دانشجوي دانشگاه MIT به نام استيفن راسل اولين بازي رايانه‌اي را نوشت نيز برمي‌گردد.تعداد بينندگان بازي‌هاي رايانه‌اي در سال‌هاي گذشته افزايش چشمگير داشته و اين بازي‌ها به يكي از پرطرفدارترين سرگرمي‌ها تبديل شده است.
اين رسانه در حال رشد و تاثيرگذار، با تنوع تكنولوژيكي و جذابيت‌هاي فوق‌العاده خود، تعداد بي‌شماري از كودكان و نوجوانان و حتي بزرگسالان را به خود مشغول كرده است. به همين دليل در حال حاضر بازي‌هاي رايانه‌اي در تجارت و همچنين در زمينه كالاهاي فرهنگي نقش مهمي را ايفاد مي‌كنند.
2. تقسيم بندي بازي‌هاي رايانه‌اي: بازي‌هاي رايانه‌اي در سه دسته كلي تقسيم مي‌شوند.الف. بازي‌هاي اكشن ب. بازي‌هاي ماجراجويانه ج. بازي‌هاي استراتژيك
3. جنبه‌هاي مثبت و منفي بازي‌هاي رايانه‌اي
1-3. جنبه‌هاي منفي آن شامل:
الف: افزودن خشونت، كه مي‌توان گفت اين بازي‌ها سبب افزايش خشونت و برانگيختگي احساسي و فكري به ويژه در پسرهاي كم سن و سال مي‌شود.
ب. گوشه‌گيري: طي كردن ساعت‌هاي متمادي براي بازي با رايانه سبب جدا شدن و انزواي فرد از محيط و جداشدن فرد از همسالان خود و رسيدن آسيب به روابط اجتماعي و خانوادگي فرد مي‌شود. به علاوه اين انزواطلبي مي‌تواند به گوشه‌گيري تدريجي بيانجامد، زيرا در بسياري از موارد اين بازي‌ها به ناكامي و شكست منجر مي‌شود.
ج. صدمات جسماني بازي‌هاي رايانه‌اي: صدمات جسماني عبارتند از: صدمه‌هاي چشمي، اسكلتي، پوستي، عوارض سيستم اعصاب مركزي، تغيير در سوخت و ساز بدن، واكنش‌هاي قلبي و عروقي، چاقي، تضعيف قواي فكري، عوارض گوارشي، خستگي مزمن و... مي‌باشد. د. افت اخلاقي و افت تحصيلي. از ديگر عوارض‌هاي اين بازي ها افت اخلاقي و رفتاري در نوجوانان است. هويت‌هايي كه در اين بازي‌ها به نمايش گذاشته مي‌شود خالي از مهر، خشن و ستيزه جو است. همچنين اين بازي‌ها سبب افت تحصيلي و كاهش توانمندي فرد در امور مدرسه و كسب دانش است. ساعت‌هاي متمادي براي بازي به كاهش قابليت فرد در فراگيري و نداشتن وقت كافي و مناسب براي رسيدگي در امور تحصيلي منجر مي‌شود.
2-3. جنبه‌هاي مثبت:
الف. رشد ذهني و جسمي: نقش بازي در روند رشد جسماني و روحي رواني كودكان انكارناپذير است. بسياري از متخصصان تعليم و تربيت توصيه مي‌كنند كه مطالب آموزشي در كلاس‌هاي درس از طريق بازي آموزش داده شود و نتايج بدست آمده گوياي موفقيت استفاده از اين روش است. استفاده گروهي از بازي‌هاي آموزشي تاثير مثبتي در پيشرفت تحصيلي و روابط اجتماعي كودكان دارد. بازي‌هاي رايانه‌اي همچون بازي استراتژيك سبب فكر كردن كودك و نوجوان و رسيدن به هدف با كمترين اتلاف انرژي و زمان مي‌شود كه خود در پرورش فكري كودك نقش بسزايي دارد و مي‌تواند در اجتماع سبب نگرش عميق‌تر فرد شود. نتايج تحقيقات درباره بازي‌هاي رايانه‌اي حاكي از آن است كه اين بازي‌ها نيز منابع خوبي براي آموزش و يادگيري هستند و استفاده گروهي از بازي‌هاي آموزشي تاثير مثبت در پيشرفت تحصيلي و روابط اجتماعي كودكان دارد. از سوي ديگر اين بازي‌ها مي‌تواند به صورت غيرمستقيم مهارت‌هايي را به كودك بياموزند كه باعث موفقيت‌هاي بزرگ كودكان ما در زمينه‌هاي شغلي شود.
ب. بالا رفتن مهارت‌ها: اين بازي‌ها مي‌توانند باعث موفقيت‌هاي بزرگي در زمينه‌هاي شغلي و تجاري شود و همچنين به صورت غيرمستقيم مهارت‌هايي را به كودك بياموزد.
ج. نقش مثبت در تقويت شخصيت فرهنگي: اين بازي‌ها مي‌تواند با ارائه محصولات فرهنگي‌تر و پر كردن اوقات فراغت كودكان و نوجوان به ارتقاي فرهنگي جامعه كمك كند. دكتر شيرازي استاديار دانشكده، علوم پزشكي ايران مي‌گويد: اين بازي‌ها با آموزش اولويت‌هاي مكاني و زماني و رقابت سالم، كودكان و نوجوانان را براي ورود به اجتماع آماده مي‌كند. كشف راه‌هاي جديد و تلفيق راهبردهاي مختلف از روش‌هايي است كه افراد موفق براي رسيدن به اهداف خود به آن توجه مي‌كنند. بازي‌هاي رايانه‌اي با ويژگي تغييرپذير خود به بازيكنان امكان مي‌دهند كه خلاق باشند و نوآوري كنند.در انتهاي مقاله توضيح مختصري درباره راهكارهاي كاهش آسيب در خانواده بيان مي‌كنيم: به عقيده روانشناسان آنگونه كه نسبت به نقش اين بازي‌ها در پرورش خلاقيت و شكوفايي ذهن و انديشه كودكان و نوجوانان تاكيد مي‌شود، بايد از عواقب ناشي از افراط در انجام بازي‌ها و نامناسب بودن بازي‌ها با سن آنها نيز هشدار داد.تحليلگران بازي‌ها معتقدند براي طراحي بازي‌هاي رايانه‌اي كه مخاطبان خاصي را دربر مي‌گيرد، توجه و رعايت نكات خاص بسيار حائز اهميت است. هر نرم افزار آموزشي بايد داراي فلسفه تربيتي مطمئني باشد و اهداف و محتواي آن به روشني بيان شده باشد.
همچنين گروه طراح بازي، بايد از معلمان و نيز دانش‌آموزان باشند تا در مراحل توليد نظرات و عكس‌العمل‌هاي خود را به گروه سازنده منتقل كنند. در اين نوع نرم افزار بايد استعدادها و توانايي‌هاي مختلف مخاطب مدنظر قرار گيرد و فرصت تفكر و ارزيابي از ديگر مشخصه‌هايي است كه بازي‌هاي آموزشي را بايد داشته باشند. در مجموع بايد گفت اين بازي‌ها همچون بسياري از مصاديق فناوري بايد در مسير صحيح و جايگاه واقعي خود قرار گيرند تا بتوانند سودمند واقع شوند در غير اين صورت مي‌توانند ضررهاي زيادي داشته باشند.
تهيه و تدوين: ليلا قربانعلي-
http://www.tafahomnews.com
