پژوهش هاي خاك (علوم خاك و آب)

به منظور بررسي اثر كودهاي نيتروژنه كندرها و مقايسه آن با اوره، طي دو سال، آزمايش هايي در استان خراسان اجرا گرديد. در سال اول هشت تيمار كودي شامل مصرف 140 و 200 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص (به ترتيب معادل 70 و 100 درصد مقدار نيتروژن توصيه شده) از منبع اوره در دو نوبت، مصرف 140 و 200 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص از منبع اوره فرم قبل از كاشت، مصرف 140 و 200 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص از منبع متيلن اوره قبل از كاشت، مصرف توام 100 كيلوگرم در هكتار ازت خالص از منبع اوره فرم قبل از كاشت و 40 كيلوگرم در هكتار ازت خالص از منبع اوره به صورت سرک و مصرف توام 100 كيلوگرم در هكتار ازت خالص از منبع متيلن اوره قبل از كاشت و 40 كيلوگرم در هكتار ازت خالص از منبع اوره به صورت سرک در قالب طرح بلوک هاي كامل تصادفي در سه تكرار با هم مقايسه شدند. در سال دوم نيز اثر هفت تيمار كودي شامل 150، 200 و 250 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص (به ترتيب معادل 75، 100 و 125 درصد نيتروژن توصيه شده) از دو منبع اوره (در سه نوبت) و اوره فرم (در يک نوبت) همراه با يک تيمار شاهد (بدون مصرف كود نيتروژنه) در دو خاک با دو بافت متفاوت (لوم و لوم شني) در قالب طرح بلوک هاي كامل تصادفي در سه تكرار با هم مقايسه شدند. نتايج سال اول نشان داد كه کاربرد كودهاي نيتروژنه تاثير معني داري (a=%1) بر عملكرد و غلظت نيتروژن در برگ داشت. بيشترين عملكرد غده به ميزان 54.66 تن در هکتار از کاربرد 200 كيلوگرم در هكتار نيتروژن از منبع متيلن اوره بدست آمد که تفاوت بسيار جزيي با کاربرد همين مقدار نيتروژن از منبع اوره فرمالدئيد داشت. برآورد اقتصادي تيمارهاي مختلف در سال اول نشان داد كه علي رغم بالاتر بودن سود خالص ناشي از كاربرد 200 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص از دو منبع اوره فرم آلدئيد و متيلن اوره، بالاترين بازده اقتصادي از مصرف 140 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص از منبع متيلن اوره (معادل %70 تيمار شاهد) بدست آمد. نتايج سال دوم نيز نشان داد كه در هر دو بافت، حداكثر عملكرد غده از كاربرد 250 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص از منبع اوره فرم بدست آمد. آناليز برگ و خاک تيمارهاي مختلف نيز نشان داد كه تفاوتي از لحاظ غلظت نيتروژن در برگ و در خاک تيمارهاي مختلف در زمان هاي متفاوت وجود نداشت. اين موضوع قدرت اوره فرم را در آزاد نمودن تدريجي نيتروژن از خود نشان مي دهد زيرا در تمام زمان هاي مورد مطالعه، غلظت نيتروژن در برگ و خاک تيمارهاي مربوط به اوره فرم حتي بيش از غلظت نيتروژن در برگ و خاک هاي تيمارهاي اوره بود. در مجموع با توجه به نتايج بدست آمده از اين آزمايش مي توان نتيجه گيري نمود كه در شرايط مشابه استفاده از كودهاي نيتروژنه كندرها (اوره فرم و متيلن اوره) در زراعت سيب زميني توجيه اقتصادي دارد و اين كودها كارايي مصرف نيتروژن را در اين زراعت بالا مي برند.

 نسخه قابل چاپ

بور (B) يکي از عناصر ضروري براي رشد گياهان است. بور موجود در محلول خاک و بور جذب سطحي شده منابع كوتاه و درازمدت تامين بور براي گياهان هستند. بور جذب سطحي شده در خاک عاملي است که غلظت تعادلي و در نتيجه سميت و يا کمبود بور در خاک را کنترل مي کند. با توجه به اهميت فرآيندهاي جذب سطحي و رهاسازي در رفتار بور در خاک، همدماهاي جذب سطحي آن در پنج نمونه خاک با مقادير متفاوت كربنات كلسيم معادل (0 تا 85 درصد) اندازه گيري گرديد. داده هاي آزمايشي با معادله هاي خطي و غيرخطي لانگموير، فروندليچ، توث و لانگموير - فروندليچ توصيف گرديد. تفسير نتايج نشان داد كه معادله لانگموير بهترين معادله براي توصيف داده ها است. داده هاي آزمايشي و پيش بيني معادله لانگموير نشان داد كه جذب سطحي بور در خاک در مقايسه با ساير اکسي آنيون ها به طور نسبي ضعيف است. حداكثر جذب سطحي (G_max) بور در نمونه هاي خاک 1 تا 3 ميكرومول بر گرم خاک محاسبه گرديد. بررسي رابطه بين حداكثر جذب سطحي بور با خصوصيات خاک نشان داد كه ميزان جذب تابع ساده اي از خصوصيات خاک نيست، بلكه ميزان آن برايندي از اثر خصوصيات مختلف خاک نظير pH، بافت، ميزان كربنات ها و اكسيدها است. در بين خصوصيات خاک، ميزان آهک فعال رابطه مستقيمي با ميزان جذب بور نشان داد. حذف كربنات كلسيم از يكي از نمونه هاي خاک (با 18 درصد كربنات كلسيم معادل و pH 7.4) و اندازه گيري مجدد همدماي جذب سطحي بور در آن نشان داد كه با حذف آهک خاک، حداكثر جذب سطحي بور 35 درصد كاهش مي يابد. همچنين بررسي اثر سه سطح قدرت يوني 0.01، 0.1، و 0.5 مولار كلريد سديم بر جذب سطحي بور در يكي از نمونه هاي خاک نشان داد كه حداكثر جذب سطحي بور با افزايش قدرت يوني از 0.01 به 0.1 و 0.5 مولار به ترتيب حدود %24 و %71 افزايش مي يابد. اثر قدرت يوني بر فرآيند جذب سطحي بور احتمالا ناشي از افزايش بارهاي سطحي وابسته به pH كاني ها و كاهش ضخامت لايه دوگانه الكتريكي مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي اثر آبياري و نيتروژن بر عملكرد، اجزاي عملكرد و خصوصيات زراعي كلزا اين آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوک هاي كامل تصادفي در سه تكرار بر روي رقم آپشن 500، در سال‌ هاي زراعي 82-81 و 83-82 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي گنبد اجرا گرديد. عوامل آزمايش شامل: آبياري در سه سطح (1- بدون آبياري، 2- آبياري در مرحله گلدهي و 3- آبياري در مراحل (گلدهي + پرشدن دانه)) و نيتروژن در سه سطح (1- بدون مصرف كود نيتروژنه، 2- دادن كود نيتروژنه به خاک بدون محلول پاشي و 3- دادن كود نيتروژنه به خاک همراه با محلول ‌پاشي) بودند. محلول پاشي كود اوره در دو نوبت شروع ساقه‌ دهي و شروع گلدهي با غلظت 2.5 درصد انجام شد. نتايج سال اول اجراي طرح نشان داد اثر آبياري و نيتروژن بر عملكرد دانه معني ‌دار بود. در سال دوم اجراي آزمايش به علت بارندگي ‌هاي زياد اثر آبياري بر عملكرد دانه معني ‌دار نبود. نتايج تجزيه مركب دو سال نشانگر اين است كه اثر سال بر عملكرد دانه، تعداد شاخه‌ هاي فرعي و وزن هزار دانه معني‌ دار بود، كه نشانگر شرايط متفاوت جوي در دو سال اجراي طرح مي ‌باشد. بيشترين عملكرد مربوط به تيمار آبياري در مراحل (گلدهي + پرشدن دانه) و نيتروژن به خاک همراه با محلول‌ پاشي با 3426 كيلوگرم در هكتار بود. بنابراين پيشنهاد مي ‌شود در سال ‌هايي كه در مراحل حساس رشد كلزا مثل مرحله گلدهي و پرشدن دانه، نزولات كافي نبوده و رطوبت خاک مناسب نيست، كلزا آبياري شود. ميزان آب مصرفي در دو مرحله 850 مترمکعب در هکتار بود.

 نسخه قابل چاپ

آهن (Fe) از عناصر ضروري براي رشد گياهان، حيوانات و انسان است. شيمي آهن در سيستم هاي طبيعي نظير خاک ها، و به ويژه در محيط هاي بي هوازي نظير خاک هاي غرقابي و شاليزارها، تاثير زيادي در قابليت استفاده و تغيير شکل تعداد زيادي از ديگر عناصر و در نتيجه نقش مهمي در چرخه هاي طبيعي بيوشيميايي و ژئوشيميايي دارد. تحرک و قابليت استفاده آهن در محيط هاي طبيعي، بوسيله واکنش هاي جذب سطحي - رهاسازي و انحلال - رسوب کنترل مي شود. ميزان تغيير در اين واکنش ها تابعي از شرايط محيطي، به ويژه سطح فعاليت پروتون (pH) و الکترون (pe) است. با توجه به اهميت فرآيند جذب سطحي در کنترل غلظت آهن در فاز محلول، در اين تحقيق فرآيند جذب سطحي آهن (II) روي هيدروکسيد آهن گئوتايت در دامنه اي از pH و قدرت يوني بررسي گرديد. رفتار باري گئوتايت، از تحليل داده هاي تيتراسيون اسيد و باز در قدرت هاي يوني مختلف تعيين شد. داده هاي آزمايشي نقطه صفر بار الکتريکي کاني را در 9.1 pH نشان داد. هم دماهاي جذب سطحي آهن (II) بوسيله مدل مکانيستيکي CD-MUSIC آناليز گرديدند. اين داده ها با در نظر گرفتن دو کمپلکس درون کره اي سطحي ?FeOHFeOH⁺ و ?FeOHFeOH⁰₂ به درستي توصيف گرديدند. محاسبه ضرايب توزيع بار (CD) نشان داد که در اثر جذب گونه هاي سطحي آهن (II) در حدود 0.64 واحد بار به سطح کاني منتقل مي شود. در اثر اين فرآيند 0.36 واحد بار نيز به لايه اشترن افزوده مي شود. مقدار کل جذب سطحي آهن (II) با افزايش pH و در نتيجه کاهش پتانسيل الکتريکي سطح کاني افزايش يافت. محاسبه جزء مولي گونه هاي جذب سطحي شده آهن (II) نشان داد که کمپلکس ?FeOHFeOH⁰₂ گونه اصلي آهن (II) جذب سطحي شده در دامنه pH آزمايشي مي باشد. علاوه بر اين، داده هاي آزمايشي و پيش بيني مدل نشان داد که قدرت يوني اثر قابل توجهي بر جذب سطحي آهن (II) ندارد که احتمالا ناشي از نوع مکانيسم جذب سطحي آهن است. استخراج تقريبا کامل آهن (II) جذب سطحي شده عدم رسوب آن در طي آزمايش را نشان داد. ضرايب ترموديناميکي حاصل را مي توان در مدل سازي برهم کنش يون ها در خاک هاي شاليزاري که در آنها کاهش پتانسيل رداکس موجب افزايش فعاليت آهن (II) مي گردد را استفاده کرد.

 نسخه قابل چاپ

براي مطالعه اثرات تغيير تناوب هاي زراعي متداول به کشت ممتد گندم بر فاکتور فرسايش پذيري خاک (K) در اراضي ديم کشاورزي، سه سري خاک سهند (فلونتيک هاپلوزربتس)، رجل آباد (تيپيک کلسيزرپتس) و داراب (کلسيک هاپلوزرپتس) در ديمزارهاي منطقه مراغه - هشترود انتخاب گرديد. سه تيمار تناوب زراعي شامل: كشت ممتد گندم (T1) گندم - نخود (T2) و گندم - آيش (T3) به مدت پنج سال زراعي از پاييز سال 1382 تا تابستان 1387 در مکان هاي مورد نظر اعمال شدند. خرداد سال 1387 نمونه هاي دست خورده و دست نخورده از مزارع تهيه شد. در نمونه هاي تهيه شده، يکسري از خصوصيات فيزيکي و شيميايي خاک مانند کربن آلي (OC)، آهک (CCE)، جرم مخصوص ظاهري(D_b) ، پايداري خاکدانه ها (WAS)، سرعت نفوذپذيري (IR) و بافت اندازه گيري شد. فاکتور فرسايش پذيري خاک با استفاده از رابطه رگرسيوني ارايه شده و پارامترهاي اندازه گيري شده، برآورد گرديد. شاخص WAS در T3 (%71.54) به طور معني داري (P<0.05) بيشتر از T1 (%58.89) و T2 (%59.24) و مقدار IR درT1  (2.01 cm hr^-1) به طور معني داري (P<0.05) کمتر از T2 (4.89 cm hr^-1) و T3 (5.27 cm hr^-1) بود. فاکتور فرسايش پذيري خاک به صورت معني داري (P<0.05) در T1 (0.00681 t h MJ^-1 mm^-1) نسبت به T2 (0.00299 t h MJ^-1 mm^-1) و T3 (0.00223 t h MJ^-1 mm^-1) افزايش يافت. تيمارهاي تناوب زراعي تاثير معني داري بر مقادير OC، CCE و D_b نداشتند. بر اساس نتايج بدست آمده، تغيير تناوب هاي زراعي گندم - آيش و گندم - نخود به کشت ممتد گندم در مزارع مورد مطالعه، سرانجام به افزايش روانآب و فرسايش خاک منجر شده و بنابراين اقدام درستي به نظر نمي رسد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي تاثير مايه تلقيح سويا و ازتوباکتر کروکوکوم بر ويژگي ‌هاي گياهان سوياي حاصل از بذرهاي توليد شده در شرايط تنش خشکي، پژوهشي در دو بخش آزمايشگاه و گلخانه انجام شد. آزمايش گلخانه ‌اي به صورت فاکتوريل در قالب طرح کاملا تصادفي و آزمايش مزرعه‌ اي به صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوک ‌هاي كامل تصادفي در 3 تکرار اجرا گرديد. تيمارها شامل رقم (منوکين، ويليامز و لاين اس.آر.اف´  تي3 )، بذرهاي توليد شده در شرايط تنش خشکي (آبياري گياهان مادري پس از مقادير 50 (آبياري مطلوب)، 100 (تنش متوسط)، 150 (تنش شديد) ميلي متر تبخير از تشت تبخير كلاس آ) و تلقيح بذر (عدم تلقيح، مايه تلقيح سويا، تلقيح توام مايه تلقيح سويا و ازتوباکتر کروکوکوم) بود. در آزمايش گلخانه ‌اي آبياري گياهان با محلول غذايي بدون نيتروژن انجام شد. نتايج آزمايش گلخانه ‌اي مشخص کرد که گياهان حاصل از بذرهاي شرايط تنش متوسط در تمام ارقام به ترتيب 16، 23 و 18 درصد از وزن خشک بخش هوايي، ريشه و گياه بيشتري نسبت به گياهان حاصل از بذرهاي شرايط آبياري مطلوب داشتند. همچنين گياهان حاصل از بذرهاي شرايط تنش خشکي از تعداد و وزن خشک گره ريشه بيشتري برخوردار بودند و افزودن ازتوباکتر کروکوکوم به مايه تلقيح سويا تعداد و وزن تر گره ريشه را نسبت به تلقيح با مايه تلقيح سويا افزايش داد. نتايج آزمايش مزرعه ‌اي نشان داد که گياهچه حاصل از بذرهاي شرايط مختلف رطوبتي در تلقيح با باكتري وزن خشک گياهچه و ارتفاع بيشتري نسبت به شاهد داشت. گياه حاصل از بذر شرايط تنش متوسط رقم ويليامز تلقيح شده با مايه تلقيح سويا 46 درصد وزن خشک گياه بيشتري نسبت به عدم تلقيح داشت.

 نسخه قابل چاپ

فن ‌آوري سنجش از دور به عنوان يک ابزار مناسب به منظور پايش زماني و مكاني برخي از پديده‌ هاي طبيعي به شمار مي ‌رود. شوري ثانويه از مهمترين عوامل كاهش حاصلخيزي خاک در مناطقي است كه مديريت كارآمد و مطلوب بر منابع آب و خاک وجود نداشته است. اين تحقيق براي يافتن بهترين روش ‌هاي بهره‌ گيري از سنجش از دور در طبقه‌ بندي اراضي شور و ارزيابي روند تغييرات شوري در دشت قهاوند صورت گرفت. وسعت منطقه 95000 هكتار واقع در شرق استان همدان و همجوار با استان مركزي است. شيوه كار بر پايه تفكيک سطوح مختلف خاک ‌هاي شور به وسيله دو سري اطلاعات داده‌ هاي رقومي ماهواره لندست 5 و 7 همراه با مطالعات زميني به كمک بررسي باندهاي مختلف سنجنده‌ هاي TM و ETM و بررسي شاخص ‌هاي مختلف PCA₅₇، PCA₁₂₃، NDVI، GRI، BRI براي خاک و پوشش گياهي انجام شد. طبقه ‌بندي تصاوير با استفاده از روش طبقه‌ بندي نظارت شده همراه با مطالعات صحرايي و برداشت نمونه خاک سطحي و تجزيه شيميايي نمونه ‌ها صورت گرفت. تصاوير پس از تصحيح طبقه ‌بندي در سامانه اطلاعات جغرافيايي به صورت نقشه ‌ها و جداول در دو مقطع زماني ارايه گرديد؛ صحت كلي طبقه ‌بندي در تصاوير لندست 5 و 7 مورد بررسي قرار گرفت كه براي پارامتر شوري اين مقادير به ترتيب 71 و 75 درصد مي ‌باشد. نتايج نشان دهنده افزايش وسعت خاک هاي شور به ميزان قابل توجهي در طي 11 سال است به طوري كه وسعت اراضي شور 31.9 درصد افزايش داشته كه اين گسترش در كلاس شوري كم تا متوسط (S1) 7.9 درصد و در كلاس شوري متوسط تا شديد (S2) 31.2 درصد است. وسعت اراضي لخت و باير و كفه‌ هاي نمكي نيز از 3005 هكتار به 8446 هكتار رسيده كه در حدود 181 درصد بر وسعت آنها افزوده شده است.

مديريت صحيح بهره برداري از منابع آب و خاک سديمي نقش تعيين کننده اي در افزايش محصولات کشاورزي ايفا مي‌ نمايد. در اين راستا استفاده از مدل هاي يارانه اي براي بررسي اثرات مصرف آبهاي سديمي و مواد اصلاح کننده بر خاک و گياه مي ‌توانند بسيار سودمند واقع شود. در اين تحقيق تاثير استفاده از گچ در اصلاح خاک هاي سديمي در دشت درودزن - مرودشت در استان فارس مورد بررسي قرار گرفت. همچنين از مدل watsuit براي پيش بيني ترکيب شيميايي محلول خاک ناشي از استفاده از آب سديمي (SAR=17.1 و ECe=2.17). و ماده اصلاح کننده گچ استفاده گرديد. تيمارها شامل 4 سطح گچ معدني (0، 3، 6 و 24 ميلي اکي والان در ليتر) در سه تکرار در کرت هاي 20 مترمربعي بود. داده‌ هاي پيش بيني شده نشان داد که با افزايش ميزان گچ يون هاي کلسيم و سولفات افزايش و قليائيت خاک کاهش يافته است. در کرت هاي آزمايشي غلظت هر يک از عناصر، شوري و نسبت جذبي سديم مقدار بيشتري نسبت به ميزان پيش بيني شده توسط مدل نشان داد. دليل آن احتمالا مربوط به راندمان پايين آبشويي املاح در شرايط مزرعه مي باشد. در رابطه با اصلاح خاک هاي سديمي، شوري آستانه پايداري خاک، نسبت منيزيم به کلسيم و حذف عوامل قلياييت (کربنات و بي کربنات ها) تا سطحي که براي گياه زيان آور نباشد، در نظر گرفته مي ‌شود. پيش بيني مدل براي ارزيابي هر يک از اين موارد از اعتبار کافي برخوردار است. با مصرف 3 ميلي ‌اکي والان گچ در ليتر نسبت متعادلي از شوري و نسبت جذبي سديم جهت پايداري ساختمان خاک فراهم ‌گرديد. در حاليکه پيش بيني مدل حاکي از لزوم مصرف بيشتر گچ براي حصول به آستانه پايداري است. علت آن را مي ‌توان به درجه خلوص گچ معدني مصرف شده در کرت هاي آزمايشي نسبت داد. هم پيش بيني مدل و هم مقادير اندازه گيري شده نشان مي ‌دهد که حتي با مصرف مقادير زياد گچ غلظت کربنات به محدوده بي ‌ضرر براي مصرف آب آبياري تنزل نيافته است. به طور کلي همانطور که مدل Watsuit پيش ‌بيني مي ‌نمايد، سطح 24 ميلي اکي ‌والان در ليتر به عنوان مناسب‌ ترين ميزان گچ براي اصلاح خاک در شرايط آزمايش توصيه مي ‌شود.

 نسخه قابل چاپ

توازن عناصر غذايي در بافت هاي گياهي از بحث هاي مهم در علم تغذيه گياهي مي باشد. يکي از عوامل مهم برهم زننده توازن تغذيه اي، برهمکنش بين عناصر در گياه است. به منظور بررسي برهمکنش عناصر روي، آهن و منگنز باهم و تاثير آن بر غلظت اين عناصر در اندام هاي مختلف گندم (Triticum aestivum L.)، يک تحقيق گلخانه اي به صورت فاکتوريل در قالب طرح کاملا تصادفي با چهار تکرار صورت گرفت. تيمارها شامل سه سطح روي0) ، 40 و 80 ميلي گرم در کيلوگرم خاک)، سه سطح آهن و سه سطح منگنز 0)، 15 و 30 ميلي گرم در کيلوگرم خاک) به ترتيب از منابع سولفات روي، سکوسترين آهن و سولفات منگنز بودند. نتايج اين تحقيق نشان داد که کاربرد روي بطور معني داري باعث افزايش غلظت آهن در ساقه 85.22) به 99.45 ميلي گرم در كيلوگرم) و کاهش آن در ريشه (از 171.4 به 159.7 ميلي گرم در كيلوگرم) و خوشه (از 55.95 به 52.56 ميلي گرم در كيلوگرم) گرديد. از طرف ديگر، غلظت منگنز را در ريشه و ساقه کاهش و در خوشه افزايش داد. مصرف خاکي آهن، باعث کاهش غلظت روي و منگنز در خوشه (به ترتيب از 46.6 و 43.31 به 44.18 و 33.76 ميلي گرم در كيلوگرم) و ساقه (به ترتيب از 34.35 و 24.43 به  25.97و 20.42 ميلي گرم در كيلوگرم) و افزايش غلظت آنها در ريشه گرديد. مصرف منگنز باعث افزايش غلظت روي در ريشه و ساقه (به ترتيب از 57.41 و 29 به 59.21 و31.28  ميلي گرم در كيلوگرم)، افزايش غلظت آهن در ساقه و خوشه (به ترتيب از 142.2 و 52 به 163.9 و55.17  ميلي گرم در كيلوگرم) و کاهش غلظت آهن در ريشه گرديد. نتايج همچنين نشان داد که در مصرف توام اين سه عنصر، مقدار انتقال روي از ريشه به خوشه بيش از دو عنصر ديگر بود. با توجه به نياز بيشتر گندم به آهن و منگنز نسبت به روي، اين امر مي تواند باعث برهم خوردن تعادل اين عناصر در گياه بخصوص در دانه گندم گردد.

 نسخه قابل چاپ

كاربرد مستقيم خاك فسفات به عنوان يك كود فسفره كه از ساده ترين و كم هزينه ترين روش هاي تامين فسفر گياه محسوب مي شود، در خاكهاي آهكي به علت حلاليت ناچيز خاك فسفات چندان موثر نبوده و ثمربخش نيست. كاربرد خاك فسفات مخلوط شده با گوگرد و مواد آلي و مصرف خاك فسفات همراه با ميكروارگانيسم هاي مختلف و از جمله حل كننده هاي فسفات، اكسيد كننده هاي گوگرد و قارچ هاي ميكوريزي، از جمله روش هاي مستقيم كاربرد خاك فسفات به شمار مي روند. تحقيق حاضر در مزرعه آزمايشي مركز تحقيقات كشاورزي صفي آباد دزفول با هدف استفاده مستقيم از خاك فسفات به منظور تامين فسفر مورد نياز كلزا،. به صورت طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 8 تيمار و سه تكرار در يك خاك آهكي اجرا گرديد، كه تيمارها شامل: شاهد، كود سوپرفسفات تريپل ( 80كيلوگرم در هكتار)، خاك فسفات (160 كيلوگرم در هكتار)، خاك فسفات + مواد آلي، خاك فسفات + موادآلي + مايه تلقيح باكتريهاي حل كننده فسفات، خاك فسفات + گوگرد + مايه تلقيح تيوباسيلوس، خاك فسفات + گوگرد + موادآلي، خاك فسفات + گوگرد + مايه تلقيح تيوباسيلوس + موادآلي بودند. پس از عمليات تهيه زمين، در كرتهايي به ابعاد 3 x 7 متر تيمارها اعمال شدند. نيتروژن (اوره)، پتاسيم (سولفات پتاسيم) و روي (سولفات روي) در تمام كرت ها بر اساس آزمون خاك يكنواخت مصرف گرديدند. بذور كلزا با فاصله 20 سانتي متري روي پشته هايي به فواصل 60 سانتي متر كاشته شدند. در طي مراحل رشد گياه، عمليات داشت در همه واحدهاي آزمايشي يكنواخت صورت گرفت. پس از كامل شدن دوره رشد گياه، برداشت گياه انجام شد و عملكرد دانه، عملكرد كاه، تعداد بوته در كرت، تعداد غلاف در هر بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزاردانه، درصد روغن و پروتئين دانه و همچنين ميزان نيتروژن، فسفر، پتاسيم، گوگرد، آهن، روي، مس و منگنز در دانه و بخش هوايي اندازه گيري شدند. بيشترين عملكرد دانه و كاه از تيمار سوپرفسفات تريپل (تيمار2) بدست آمد كه در مقايسه با شاهد عملكرد دانه و كاه را به ترتيب 60 و 92 درصد افزايش داد. تيمار خاك فسفات + گوگرد + ماده آلي + مايه تلقيح تيوباسيلوس (تيمار8) در مقايسه با شاهد عملكرد دانه و كاه را به ترتيب 38 و 70 درصد افزايش داد و تنها تيماري بود كه با تيمار كود سوپرفسفات در يك سطح آماري قرار گرفت و با ساير تيمارها تفاوت معني دار نشان داد. از لحاظ وزن هزاردانه، تعداد دانه در غلاف، تعداد بوته در مترمربع، تعداد غلاف در بوته و درصد پروتئين دانه تفاوت معني دار بين تيمارها مشاهده نشد. تيمار 8 با 39 درصد افزايش روغن دانه، بعد از تيمار 2 حايز بيشترين درصد روغن دانه بود. در مجموع تيمارهاي حاوي گوگرد در مقايسه با تيمارهاي بدون گوگرد درصد روغن بيشتري داشتند و اين برتري در مورد برخي از تيمارها معني دار بود. از لحاظ غلظت نيتروژن، پتاسيم، گوگرد، آهن، روي، مس و منگنز برگ و دانه، تفاوت معني داري بين تيمارهاي مختلف مشاهده نشد ولي تيمارهاي 8 و 2 نسبت به ساير تيمارها از لحاظ شاخص هاي مذكور برتري نشان دادند. از لحاظ نيتروژن، فسفر، پتاسيم، گوگرد، روي، آهن، مس و منگنز جذب شده توسط دانه، تيمار 2 و تيمار 8 با دارا بودن بيشترين مقادير، در يك سطح آماري قرار گرفته و تفاوت آنها با شاهد معني دار بود. بررسي روند تغييرات فسفر خاك نيز نشان داد كه 2 ماه بعد از اعمال تيمارها فسفر قابل جذب خاك به حداكثر رسيده و پس از اندكي كاهش در تمام تيمارها روند نسبتا يكساني را نشان داد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي تاثير مواد آلي بر عملكرد كلزا (رقم7045.91  PF) و برخي خصوصيات خاك در سال زراعي 1380 - 81 اين آزمايش در مركز تحقيقات كشاورزي صفي آباد - دزفول به صورت آزمايش كرت هاي يكبار خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا گرديد. كرت هاي اصلي شامل منابع مختلف مواد آلي (كمپوست كودگوسفندي، كمپوست باگاس نيشكر و كاه گندم) و كرت هاي فرعي شامل مقادير مختلف مواد آلي (5، 10 و 15 تن در هكتار) بودند. همچنين در هر تكرار يك كرت به عنوان شاهد (بدون مصرف مواد آلي) در نظر گرفته شد. نتايج آزمايش نشان داد كه كاربرد مواد آلي به خصوص كمپوست كود گوسفندي و كمپوست باگاس نيشكرموجب افزايش محصول كلزا گرديد، به طوري كه تفاوت عملكرد حاصل از مصرف مواد آلي نسبت به شاهد حدود يك تن در هكتار بود. از طرفي مصرف مواد آلي باعث ارتقا ماده آلي خاك و كاهش جرم مخصوص ظاهري خاك شد. لذا با توجه به نتايج بدست آمده مصرف 5 تن در هكتار كمپوست كود گوسفندي و يا كمپوست باگاس نيشكر توام با مصرف كودهاي شيميايي نيتروژني، فسفري و پتاسيمي بر اساس تجزيه خاك توصيه مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

بهبود جذب عناصر غذايي با روش هاي زيستي، از اصول کشاورزي پايدار بوده و يکي از راه هاي تثبيت و افزايش عملکرد مي باشد. اين آزمايش با هدف ارزيابي تاثير ريزجانداران حل کننده فسفات، مايکوريزا و پرايمينگ بذر بر فرايند گره زايي در نخود (Cicer arietinum) در شرايط مزرعه اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايش شامل پرايمينگ بذر (آب،Poly Ethylene Glycol 6000 (PEG)  و شاهد)، مايکوريزا Glomus intraradices) و شاهد) و ريزجانداران حل کننده فسفات Bacillus megaterium)، Aspergillus niger و شاهد) بودند. آزمايش در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي و به صورت فاکتوريل در چهار تكرار اجرا شد. نتايج نشان داد در بسياري از موارد تيمارهاي استفاده شده در اين آزمايش اثر مثبت بر خصوصيات گره بندي داشتند. از نظر تعداد کل گره ريزوبيوم ايجاد شده بر روي ريشه نخود، تمامي تيمارهاي حاوي پرايمينگ، داراي مقادير مساوي و يا بيشتر نسبت به بذور پرايم نشده بودند. در بين ترکيبات، تيمارهاي قارچ حل کننده + پرايمينگ با PEG و باکتري حل کننده + آب نسبت به بقيه تيمارها، تعداد کل گره بيشتري داشتند. پرايمينگ بذر و حل کننده هاي فسفات باعث افزايش تعداد گره فعال در گياهان مايکوريزايي شدند. در مورد درصد فعال بودن گره ها، نتايج نشان داد گياهاني که پرايم شده بودند درصد گره فعال مساوي يا بيشتر نسبت به گياهان پرايم نشده داشتند. استفاده از قارچ حل کننده فسفات به همراه پرايمينگ، باعث افزايش معني دار وزن تر گره نسبت به ديگر تيمارها گرديد. در مورد وزن خشک گره، مشاهده شد که در حضور پرايمينگ با آب، تمامي ترکيبات ريزجانداران حل کننده داراي بيشترين مقادير هستند. به طور کلي با توجه به نتايج اين آزمايش مي توان انتظار داشت تا با ترکيب مناسبي از کودهاي زيستي و پرايمينگ بذر، تثبيت زيستي نيتروژن و جذب ديگر عناصر غذايي را بهبود بخشيد و در نهايت باعث پايداري و افزايش عملکرد شد. از جمله بهترين ترکيبات تيمارها در اين آزمايش مي توان به قارچ حل کننده + پرايمينگ باPEG ، باکتري حل کننده + پرايمينگ با آب و مايکوريزا + پرايمينگ با آب، اشاره نمود.

 نسخه قابل چاپ

باكتري هاي افزاينده رشد گياه به عنوان كودهاي بيولوژيك نقش مهمي در مديريت پايدار بوم نظام هاي زراعي و افزايش حاصلخيزي و توليد آن ها دارند. به منظور بررسي تاثير چند گونه بومي از اين باكتري ها شامل: ازتوباكتر كروكوكوم، آزوسپيريلوم ليپوفروم، آزوسپيريلوم برازيلنس و سودوموناس فلورسنس بر ويژگي هاي ظاهري مرتبط با رشد رويشي بوته، تسهيم ماده خشک و برخي ويژگي هاي ريشه دورگ هاي ساده ديررس ذرت700 ، 704 و يك دورگ اميدبخش (B73 × K18)، آزمايشي در شرايط گلخانه اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايش شامل تلقيح بذرهاي اين دورگ ها با تك تك باكتري ها،به صورت دوتايي، سه تايي و عدم تلقيح باكتريايي به عنوان تيمار شاهد بودند. ويژگي هاي مورد بررسي عبارت بودند از: ارتفاع بوته و بلال، قطر ساقه، تعداد برگ هاي بوته و بالاي بلال، وزن خشک برگ ها، ساقه، گل تاجي و بوته، سطح، حجم،طول و وزن خشک ريشه و نسبت وزن خشک بخش هوايي بوته به وزن خشک ريشه. نتايج بدست آمده مشخص نمود كه بجزء تعداد برگ هاي بوته و بالاي بلال ساير ويژگي هاي مورد بررسي تحت تاثير تيمارهاي آزمايش و اثر متقابل آن ها قرار گرفتند. همچنين مشخص گرديد که به ترتيب دورگ هاي 704،  B73 × K18و 700 از لحاظ ويژگي هاي بررسي شده بيشتر تحت تاثير تلقيح با باکتري هاي افزاينده رشد قرار گرفتند و تلقيح با مايه تلقيح تلفيق باکتري هاي سه جنس بيشترين تاثير افزايندگي رشد را بر هر سه دورگ نشان داد. کاربرد مايه تلقيح تلفيق باکتري هاي ازتوباکتر کروکوکوم و سودوموناس فلورسنس و تيمار تلقيح بذر با هر يک از اين دو باکتري، از لحاظ تحريک رشد در مرتبه هاي بعدي قرار داشتند.

 نسخه قابل چاپ

قارچ هاي ميكوريز آربسكولار(AMF)  از مهمترين قارچ هاي همزيست با ريشه گياهان مي باشند كه از مهمترين اثرات آن ها مي توان به جذب فسفر از خاك اشاره نمود. به منظور بررسي نقش قارچ ميكوريز آربسكولار بر افزايش رشد، جذب فسفر و صفات ريخت شناسي گياه دارويي گشنيز(Coriandrum sativum L.)  در شرايط تنش خشكي، اين تحقيق در سال 1385 در موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور انجام گرفت. آزمايش مزرعه اي به صورت کرتهاي خرد شده در قالب بلوك هاي كامل تصادفي با 4 تكرار اجرا گرديد. تيمارهاي مورد بررسي شامل كاربرد و عدم كاربرد يک قارچ ميكوريزي به نام (Glomus hoi)، مقادير صفر، 35 و 70 كيلوگرم در هكتار كود فسفر (سوپر فسفات تريپل) و دور آبياري 30 ميلي متر تبخير (آبياري معمول) و 60 ميلي متر تبخير از سطح تشتك تبخير (تنش خشكي) بودند. نتايج نشان داد كه اثر كاربرد قارچ ميكوريزي و فسفر بر عملكرد اندام هوايي، درصد كلنيزاسيون ريشه، عملكرد اندام زميني، درصد اسانس، وزن هزاردانه، مقدار فسفر اندام هوايي، طول ريشه و طول بلندترين ميانگره معني دار و بر ارتفاع گياه، تعداد شاخه فرعي و قطر ساقه معني دار نبود. مقايسه ميانگين ها نشان داد كه بيشترين ميزان صفات فوق از كاربرد Glomus hoi و 70 كيلوگرم کود فسفر در هكتار و بيشترين درصد اسانس و درصد كلنيزاسيون ريشه از كاربرد 35 كيلوگرم کود فسفر در هكتار به دست آمدند. همچنين اثر دور آبياري بر تمامي شاخص هاي اندازه گيري شده در سطح 1 درصد معني دار بود و بيشترين ميزان اين صفات از آبياري معمول و بيشترين درصد كلنيزاسيون ريشه، طول ريشه و درصد اسانس در شرايط تنش به دست آمدند. بر اساس نتايج کسب گرديده مشخص مي گردد كه قارچ ميكوريز آربسکولار از طريق افزايش جذب فسفر در شرايط كنترل و تنش خشكي سبب افزايش رشد گياه گشنيز گرديده كه علاوه بر كاهش مصرف كود فسفره که مي تواند گامي مهم در جهت عدم آلودگي خاك باشد، سبب افزايش مقاومت گياه گشنيز در شرايط تنش رطوبتي نيز مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

واحد هاي كاربري اراضي تحت تاثير رويدادهاي طبيعي، عملكردهاي انساني، مسايل اجتماعي و اقتصادي بويژه در اطراف شهرهاي بزرگ همواره دستخوش تغيير مي شوند. در اين تغييرات اراضي گوناگون به اراضي ساخته شده اعم از مسكوني، تجاري، صنعتي يا شبكه راهها تبديل شده و در برخي موارد بصورت اراضي باير رها مي شود. براي به نقشه در آوردن مرز واحدهايي كه به سرعت در حال تغيير مي باشد ابزار و تكنيك هايي مورد نياز مي باشد كه قادر به جمع آوري و ثبت داده ها در مدت زمان كوتاه بوده تا نتايج آن بصورت نقشه هاي موضوعي در دسترس قرار گيرند. در اين تحقيق با استفاده از قابليت تكنيك سنجش از دور تغييرات كاربري اراضي شهر كرج و اطراف واقع در غرب شهر تهران به منظور تخمين ميزان كاهش اراضي كشاورزي و باغي و افزايش سطح مجموعه شهري در بازه زماني بين سال هاي 1366 تا 1381 1987) تا (2002 مورد بررسي قرار گرفته است. براي تعيين انواع كاربري هاي منطقه از تصاوير ماهواره اي لندست هاي 5 و7   (ETM⁺)استفاده گرديد. محدوده مورد مطالعه از تصاوير استخراج گرديده سپس با روش طبقه بندي نظارت شده با استفاده از نقشه هاي سال 1378 با مقياس 1:25000، شاخص هاي روشنايي و سبزينگي واحدهاي اراضي تعيين گردبد. نتايج حاصله با يكديگر و با واقعيت هاي زميني مقايسه گرديده و مشخص شد که نوع كلاسبندي نظارت شده با واحد هاي اراضي موجود تطابق بيشتري را نشان مي دهد. با بررسي تصاوير در دو زمان مي توان دريافت كه همانند ديگر كلان شهر هاي دنيا كلان شهر كرج نيز در طول 15 سال گذشته در اثر تغيير كاربري اراضي تغييرات وسيعي داشته که در اغلب موارد نتيجه اين تحولات به زيان محيط زيست بالاخص پوشش گياهي بوده و در زمينه هاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي نيز بسيار موثر بوده است.با بررسي تصاوير ماهواره اي مشخص گرديد وسعت اراضي مسكوني ساخته شده در تصوير سال 1987 شامل شهر كرج و آبادي هاي پراكنده در اطراف آن تقريبا 6032.3 هكتار بوده و در تصوير سال  2002که شهر كرج به شهري بزرگ و آبادي هاي آن به شهرهاي کوچک تبديل شده اند در مجموع وسعتي بالغ بر 10541.12 هكتار را اشغال شده است. گسترش سريع شهر كرج و حومه بويژه به سمت جنوب و غرب سبب گرديده اراضي توليد كننده محصولات زراعي - باغي كه داراي شرايط مناسب براي كشت مي باشند به واحدهاي ساخته شده مسكوني، صنعتي و غيره تبديل گرديده اند. به اين ترتيب مي توان برآورد نمود كه به طور ميانگين هر سال 300.6 هكتار بر وسعت اراضي ساخته شده افزوده شده كه قسمت اعظم آن با پيشروي در اراضي كشاورزي بوده است .

 نسخه قابل چاپ