پته کرمان یکی از معروف‌ترین و ارزشمندترین صنایع دستی دیار کریمان محسوب می‌شود که قرن‌هاست مهم‌ترین زینت خانه‌های مردمان و سفیر هنرمندی زنان کریمان شده است.
هنر پته دوزی ریشه در تاریخ و گذشته فرهنگی کرمان دارد، کرمان این قطعه خشک و گرم که طی تاریخ طولانی و پرحادثه خود سمبل و مظهر مقاومت در برابر تهاجم شناخته شده و از حمله مغول‌ها، تیموریان و تهاجم آقا محمدخان قاجار لطماتی سنگین دیده، کانون حفظ و نگهداری میراث‌های فرهنگی و هنرهای بومی نیز هست.
هزاران سال است که مردم سخت‌کوش و صبور این منطقه از کشورمان به موازات سایر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی به تهیه و تولید انواع فرآورده‌‌های صنایع دستی نیز مشغول هستند و توانسته‌اند در زمینه قالیبافی، شالبافی و ترمه‌دوزی شهرتی جهانی کسب کنند.
هم اکنون پته‌های دوخت سرپنجه‌های هنرمند زنان و دختران کرمان نیز دارای ویژگی‌هایی است که آسان نمی‌توان از آن گذشت، این هنر که ریشه در تاریخ و گذشته فرهنگی کرمان دارد، هم‌اینک تولید آن در کرمان، سیرجان، رفسنجان و ... رایج است.
تولید پته همانند سایر رشته‌های صنایع دستی سابقه مشخصی ندارد و هر یک از دست‌اندرکاران پیدایش آن را به یکی از افسانه‌های قدیمی مرتبط می‌سازند و به دلیل آسیب‌پذیری منسوجات در برابر عوامل جوی در موزه‌های داخلی و خارجی نمونه‌هایی از پته که بتواند راه‌گشایی به کشف سابقه این هنر و صنعت باشد، وجود ندارد.
قدیمی‌ترین قطعه پته‌ای که هم‌اکنون یافت می‌شود، روپوش مقبره شاه نعمت‌الله‌ولی در ماهان کرمان است.
پته یا پته‌دوزی
پته نوعی از رودوزی‌های کرمان است، پارچه زمینه پته پارچه‌ای ضخیم و پشمی است که عریض نامیده می‌شود، هنرمندان پته‌دوز که بیشتر زنان و دختران خانه‌دار هستند با کمک سوزن نقوشی ذهنی را که مُلهَم از پندارها و بینش‌های شخصی‌شان است به وسیله بخیه‌های نخی رنگین بر زمینه پارچه پشمی ضخیم عریض می‌نشانند.
واژه پته برگرفته از پَت pat به معنای پشم و کُرک است، فرهنگ معین واژه پَت را چنین تعریف می‌کند: پشم نرمی که از بُن موی بز روید و آن را برآرند و از آن شال بافند.
در لغت‌نامه دهخدا نیز درباره واژه پَت به این جملات بر می‌خوریم: پشم بز، پشم زیر موی بز، پشم نرمی که از بُن موی به شانه بر آرند و از آن شال، کلاه، نمد و امثال آن کنند، مواد تشکیل‌دهنده پته شامل عریض و ریس "نخ‌های رنگین" است.
طرز تهیه پته
برای تهیه یک قطعه پته‌دوزی شده ابتدا عریض را به ابعاد لازم بریده و سپس آن را به دست طراح می‌سپارند و شیوه کار نیز به این صورت است که زنان پته‌دوز خود مستقیما به طراح مراجعه نمی‌کنند از آن جا که طرح‌های پته نه شلوغ است و نه هندسی، رنگ‌های روشن چندان جاذبه‌ای به محصول نمی‌دهد و تیره بودن رنگ‌ها نقوش را منطقی‌تر و قابل قبول‌تر می‌سازد.
پس از انتخاب و تهیه نخ پته‌دوز ابتدا جای خطوط اصلی را سوزن می‌زند، این مرحله به دلیل آن که نقوش به طور خطی دوخته می‌شوند به مرحله ساق‌دوزی معروف است.
سپس داخل نقوش و متن با اسلوب خاص سوزن‌دوزی پر می‌شود که این قسمت را اصطلاحا آب‌دوزی یا متن‌دوزی می‌گویند، مرحله سوم که یکی از مهم‌ترین مراحل پته‌دوزی به شمار می‌رود، مرحله برگدوزی و یا سایه زدن با نخ پیرامون گل‌ها و نقش‌ها است.
برگدوزی معمولاً در اطراف حاشیه و به صورت زیگزاگ انجام می‌شود و آن را پِتک‌‌دوزی نیز می‌نامند "پِتک در زبان محلی به معنی جوانه است"، پس از اتمام دوخت پته را شسته و با کمک دستگاه مخصوص به نام نورد اتو زده و آماده فروش می‌کنند.
معروف‌ترین نقوش پته طرح بته‌ای یا درخت زندگی است که به نام‌های متعدد در پته به کار گرفته می‌شود، مانند پته میری، پته ترمه‌ای، پته جقه‌ای، پته بادامی، پته سربندی، پته افشاری، پته کردستانی و ... از دیگر طرح‌های پته‌دوزی، پیچک، ترنج، سروچه، نقوش حیوانی به ویژه پرندگان و لچک ترنجی را می‌توان نام برد.
در حال حاضر پته‌دوزی بر روی سجاده، جاقرآنی، پرده، رویه کوسن، زیرلیوانی، رومیزی، سوزنی، بقچه و ... انجام می‌شود.
سالانه 24 هزار متر مربع پته در کرمان تولید می‌شود
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس اظهار داشت: سالانه 24 هزار متر مربع پته به ارزش 3 میلیارد و 600 میلیون تومان در استان کرمان تولید می‌شود که این میزان تولید به دلیل حمایت از صنعتگران به صورت خدمات بیمه، نمایشگاه و آموزشگاه‌های آزاد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
حیدرعلی زاهدیان با بیان اینکه مراکز تولید پته در سطح استان به صورت خانگی است، خاطرنشان کرد: تنها 10 درصد از آن‌ها به صورت شرکت تعاونی و متمرکز است.
پته کرمان به ثبت میراث ناملموس ملی رسید
وی خاطرنشان کرد: در سال گذشته پته کرمان به ثبت میراث ناملموس ملی از طریق شورای ملی ثبت میراث فرهنگی صنایع دستی گردشگری رسید.
زاهدیان ابراز داشت: با توجه به بانک اطلاعاتی ویستا و شناسنامه‌دار کردن هنرمندان تاکنون 6 هزار و 566 نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشغول به فعالیت هستند.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان افزود: شهر کرمان با 18 هزار متر مربع در تولید پته رتبه اول را داراست.
پته کرمان به کشورهای چین و تاجیکستان صادر می‌شود
زاهدیان با اشاره به اینکه پته این صنایع دستی استان کرمان به کشورهای چین و تاجیکستان صادر می‌شود، تصریح کرد: میزان درآمد حاصل از صادرات این محصول در سال 921 هزار دلار است.
هنرمندان پته‌دوز بیمه می‌شوند
وی با اشاره به اینکه بیش از 3 هزار نفر از هنرمندان هنوز بیمه نشده‌اند، خاطر نشان کرد: از برنامه‌های اصلی میراث فرهنگی در سال جدید بیمه بقیه هنرمندان پته‌دوز و ارائه تسهیلات برای راه‌اندازی کارگاه‌های پته‌دوزی است.
.............................
گزارش از مریم بهادری
.............................
