پژوهش هاي آبخيزداري (پژوهش و سازندگي)

در اين تحقيق آزمايشگاهي به منظور کنترل رسوب در دهانه آبگير از صفحات مستغرق مرکب استفاده گرديد. صفحات مستغرق مرکب به عنوان فکر جديد از ترکيب صفحات مستغرق سطح جريان با صفحات مستغرق کف ايجاد مي شوند. آزمايش ها به تعداد 52 مورد در يک فلوم 17 متري به عرض 1 متر با يک کانال آبگير افقي به طول 2.53 متر و عرض 40 سانتيمتر و با زاويه آبگيري 90 درجه در آزمايشگاه هيدروليک انجام گرديد. کنترل رسوب ورودي به دهانه آبگير در دبي ها و نسبت هاي مختلف آبگيري تحت شرايط استفاده از صفحات مستغرق کف در آرايش منظم و استفاده از صفحات مستغرق مرکب با سه ارتفاع صفحه سطحي مختلف بررسي شد. نتايج نشان مي دهد که در بين گزينه هاي مختلف صفحات مستغرق مرکب، گزينه صفحات مستغرق مرکب با) CH–0.5 پارامتر مشخصه ارتفاع صفحه سطحي) توانست عملکرد بهتري در کنترل رسوب ورودي به آبگير داشته باشد. اين گزينه در نسبت آبگيري 8 درصد بطور کامل از ورود رسوبات به دهانه آبگير جلوگيري نمود و در نسبت آبگيري 16 درصد نيز عملکرد بهتري در مقايسه با ساير گزينه ها داشت. با توجه به اينکه صفحات مستغرق مرکب توانسته اند همانند صفحات مستغرق با آرايش موازي رسوبات ورودي به آبگير را کاهش دهند، انجام تحقيقات بيشتر در راستاي امکان سنجي افزايش کارايي آنها در مقايسه با صفحات مستغرق با آرايش موازي قابل توصيه است.

 نسخه قابل چاپ

مطالعه حرکت آنيون ها در خاک به دليل آبشويي سريع و عدم جذب توسط ذرات خاک و رسيدن به آب هاي زيرزميني، اهميت ويژه اي دارد. بروميد از جمله يون هائي است که به راحتي شسته شده و به دليل اين خاصيت، به عنوان ردياب حرکت آب و املاح در خاک مورد توجه قرار گرفته است. لذا اين تحقيق به منظور شبيه سازي حرکت يون بروميد در ستون هاي دست خورده خاک (10 سانتي متر قطر و 25 سانتي متر ارتفاع) در دو بافت شن لومي و لوم شني توسط مدل HYDRUS-1D انجام شد. يون بروميد (از منبع بروميد پتاسيم) در سه سطح 10، 20 و 30 ميلي گرم بر کيلوگرم خاک و در 6 تکرار به ستون هاي خاک جهت آزمايش آبشويي اضافه گرديد. آبشويي بروميد تا 4 حجم خلل و فرج انجام و غلظت بروميد در زه آب خروجي اندازه گيري شد. انتقال برميد در خاک لوم شني آهسته تر از خاک شن لومي بود. آناليز حساسيت مدل نشان داد، کمترين تاثير مربوط به ضريب پخشيدگي در آب بود که افزايش ميزان آن، حداقل تاثير را بر غلظت پيش بيني شده زه آب خروجي خاک هاي مورد مطالعه داشت، در حالي که مدل بيشترين حساسيت را نسبت به تغييرات رطوبت اشباع نشان داد. مدل HYDRUS-1D پيش بيني خوبي از غلظت برميد در زه آب نشان داد (ضريب تبيين بيشتر از 90 درصد). معادله) NECDE معادله جريان روان-پخشيدگي غير تعادلي) پيش بيني بهتري از حرکت بروميد در خاک نسبت به معادله) CDE معادله جريان روان-پخشيدگي) نشان داد.

 نسخه قابل چاپ

نفوذپذيري يکي از مهمترين پارامترهاي فيزيکي خاک و تابع مشخصات فيزيکي و شيميايي آن است. اين پارامتر کاربردهاي فراواني در طرح هاي آبياري و زهکشي دارد. با توجه به هزينه هاي بالاي آزمايشات نفوذپذيري، تخمين اين پارامتر بر اساس مشخصات زوديافت خاک به روش هاي مختلف مورد توجه محققان قرار گرفته است. از سوي ديگر عدم دقت در بررسي و تعيين بهترين معادلات انطباق رياضي حاکم بين نفوذپذيري و مشخصات فيزيکي و شيميايي خاک، موجب استفاده از معادلات و برآوردهاي غيرصحيح خواهد شد. در تحقيق حاضر در يک مطالعه موردي ضمن انجام آزمايشات مزرعه اي و آزمايشگاهي لازم، مقادير نفوذپذيري و مشخصات فيزيکي و شيميايي خاک هاي مورد مطالعه تعيين و سپس روابط رياضي حاکم و ضرايب همبستگي هم ارز و غير هم ارز مربوطه محاسبه و مقايسه شده است. هدف اين مقاله ارائه نتايج مربوط به ارتباط مقادير شدت نفوذ نهايي خاک ها با پارامترهاي فيزيکي و شيميايي آنها و مقايسه نتايج همبستگي هاي هم ارز و غير هم ارز به منظور ارائه اهميت بهترين معادله انطباق رياضي مي باشد. بر اساس نتايج بدست آمده، بهترين معادلات انطباق رياضي بر پايه ضرايب همبستگي هم ارز شده بين مقادير نفوذپذيري نهايي به ترتيب با هدايت الکتريکي در حالت تواني و با ضريب 54 درصد، با مقدار سديم در حالت خطي با ضريب 40 درصد و با مجموع کلسيم و منيزيم در حالت نمايي و با ضريب42  درصد وجود دارد. وضعيت عمومي خاک هاي مطالعه شده نشان مي دهد که نفوذپذيري آنها بيشتر از آنکه تابع مشخصات فيزيکي باشد، تابع مشخصات شيميايي است. همچنين بين هر يک از پارامترهاي تخلخل، چگالي ظاهري و اسيديته خاک ها با سرعت نفوذ نهايي به ترتيب بهترين معادلات رياضي حاکم در حالت هاي لگاريتمي، تواني و لگاريتمي و با ضرايب همبستگي هم ارز شده  38درصد،  35درصد و 35 درصد مشاهده شد. اين در حالي است که بر اساس روش متداول استفاده از ضرايب همبستگي غير هم ارز نتايج کاملا متفاوتي حاصل شده است.

 نسخه قابل چاپ

براي تخمين سيلاب در مناطق فاقد اطلاعات مي توان از روش هاي مختلف استفاده نمود. اما از بين آن ها تنها روش هاي منتهي به تهيه آب نگار قادرند جزئيات دقيقي از خصوصيات سيل را ارائه نمايند. براي تهيه آب نگار واحد نياز به آمار و اطلاعات بارندگي و روان آب در حوزه آبخيز مي باشد. تهيه آب نگار واحد براي کليه رگبارهاي يک حوزه آبخيز کار ساده اي نيست و نياز به صرف وقت، هزينه و امکانات زياد دارد. هم چنين محدوديت هاي مختلف نظير کافي نبودن ايستگاه هاي آب سنجي و مشکل بودن جمع آوري داده هاي هيدرومتري، استفاده از مدل هاي هيدرولوژيکي ساده و مبتني بر متغيرهاي زوديافت براي برآورد آب نگار سيلاب بسيار کارآ و منطقي به نظر مي رسد. در همين راستا تحقيق موجود درصدد تهيه آب نگار واحد مصنوعي با استفاده از داده هاي بارندگي و از طريق بررسي ارتباط آب نگار واحد 2 ساعته و خصوصيات باران در حوزه آبخيز معرف کسيليان بوده است. براي اين منظور به ترتيب 15، 9 و 12 ويژگي باران، آب نگار واحد و شاخص هاي زماني رابط بين باران نگار و آب نگار واحد براي 23 رگبار به شکل هاي مختلف رگرسيون دو و چند متغيره مدنظر قرار گرفت. نتايج ضمن تاييد امکان تهيه آب نگار واحد 2 ساعته با استفاده از مولفه هاي باران نگار نشان دهنده بيش ترين مشارکت زمان وقوع بيشينه شدت 30 دقيقه و دوام بارش در شبيه سازي آب نگار واحد بوده است.

 نسخه قابل چاپ

بخش گسترده ايي از پوشش گياهي مناطق خشک بر روي اراضي کوهستاني واقع شده است. کوهستان هاي مناطق خشک در اکثر مواقع به صورت توده سنگي، برونزد سنگي و يا داراي قشر بسيار نازکي از خاک مي باشند. اين تحقيق بر روي دو واحد سنگي گرانيتي و آندزيتي انجام شد. اندازه گيري پارامترهاي لازم در دو بخش ميداني و آزمايشگاهي صورت گرفت. مطالعات ميداني به طور کلي شامل اندازه گيري ميزان پوشش گياهي در شيب و جهات مختلف، اندازه گيري درجه هوازدگي و اندازه گيري تخلخل سطحي ناشي از درزه و شکاف شامل اندازه گيري تعداد درزه در سه بعد عرض، عمق و طول در سه مقياس کوچک، متوسط و بزرگ مي باشد. اقدامات لازم جهت تعيين فاکتورهاي خاک شناسي شامل کلسيم، منيزيم، هدايت الکتريکي، مواد آلي، فسفر، پتاسيم، کربنات کلسيم، بافت خاک و سنگريزه نيز در آزمايشگاه صورت گرفت. نتايج حاصل نشان داد که از نظر ميزان پوشش گياهي در بين واحدهاي مذکور در سطح 5 درصد اختلاف معني داري وجود ندارد، اما از لحاط خصوصيات فيزيکي بين آنها تفاوت هايي وجود دارد. همچنين ما نتيجه گرفتيم که بين ميزان پوشش گياهي و تعداد درزه داراي عرض بزرگ و متوسط، عمق بزرگ و طول بزرگ رابطه مستقيم و معني داري در سطح 1 درصد وجود دارد. در پايان مي توان گفت که نتايج ما بيانگر رابطه مستقيم بين افزايش ابعاد درزه با افزايش ميزان پوشش گياهي بود.

 نسخه قابل چاپ

تخمين تغييرات مکاني و زماني رسوب در رودخانه ها در بسياري از مطالعات مربوط به آبخيزداري، فرسايش و رسوب، طراحي سازه هاي کنترل رسوب، مهندسي رودخانه، کيفيت آب و حفاظت آب و خاک ضروري است و لذا ارائه روش مناسب براي پيش بيني آنها بسيار حائز اهميت مي باشد. با توجه به اهميت تغييرات زماني رسوب، تحقيق حاضر به منظور شبيه سازي رسوب نگارها با استفاده از مدل زمان- مساحت در زيرحوزه آبخيز چهل گزي در بالادست سد قشلاق در استان کردستان انجام شد. به منظور تهيه رسوب نگارها، حوزه مورد مطالعه به هفت بخش هم زمان تمرکز تقسيم گرديده و رسوب انتقال يافته به خروجي حوزه با استفاده از مفهوم نسبت تحويل رسوب که حاصل تقسيم شيب بخش هم زمان تمرکز گيرنده (پاياب) به شيب بخش هم زمان تمرکز دهنده (سراب) مي باشد، رونديابي و سپس نقش تجمعي بخش هاي مختلف هم زمان تمرکز در توزيع زماني رسوب محاسبه گرديد. مقايسه رسوب نگارهاي تخميني به دست آمده از مدل زمان-مساحت براي 11 رگبار مربوط به فصول پاييز و زمستان 1385 و بهار 1386 با رسوب نگارهاي مشاهده اي متناظر نشان دهنده نتايج غيرقابل قبول مدل مذکور در برآورد رسوب معلق در محل خروجي حوزه و لزوم واسنجي آن براي منطقه مورد مطالعه بود. حال آن که تخمين رسوب کل توليدي هر رگبار پس از اعمال واسنجي، با خطاي تخمين و تاييد به ترتيب 29.05 و 38.40 درصد امکان پذير بود.

 نسخه قابل چاپ

گياه درمنه دشتي متعلق به خانواده Asteraceae بوده که در مناطق خشک و نيمه خشک انتشار مي يابد، اين گونه به خشکي مقاوم بوده و نقش مهمي را در حفاظت خاک در مناطق بياباني و خشک دارد. هدف از اين مطالعه، بررسي تنش خشکي بر رفتار جوانه زني و ويژگي هاي مورفولوژيکي گياه چه درمنه دشتي (Artemisia sieberi Besser.) مي باشد. به منظور ارزيابي اثر تيمار خشکي بر جوانه زني و ويژگي هاي مرفولوژيکي گياه چه گياه درمنه، ابتدا براي سپري شدن دوره خواب، بذور 9 روز در دماي صفر تا 5 درجه سانتي گراد پيش سرمادهي شدند. جوانه زني در پتري ديش با تيمار تنش خشکي در سطوح خشکي صفر (شاهد)، 2-، 4- و 6- بار با استفاده از محلول پلي اتيلن گليکول، در قالب طرح کاملا تصادفي آزمايش شده و با نرم افزار آماري SAS صفات جوانه زني و ويژگي هاي مرفولوژيکي گياه چه تجزيه و تحليل شد. نتايج اين آزمايش نشان داد که پتانسيل آب بر سرعت و درصد جوانه زني، طول ساقه چه و ضريب آلومتري تاثير معني داري در سطح يک درصد دارد، به طوري که با کاهش پتانسيل آب در اثر تنش خشکي، درصد و سرعت جوانه زني به ترتيب 45 و 25 درصد کاهش و طول ساقه چه 0.6 سانتي متر و ضريب آلومتريک 0.13 نسبت به شاهد کاهش يافت، ولي طول ريشه چه نسبت به ساير صفات اندازه گيري شده از حساسيت کمتري نسبت به تنش خشکي برخوردار بود و در سطح 5 درصد معني دار مي باشد، به طوري که با افزايش تنش تا 6- بار طول ريشه چه افزايش مي يابد و بعد از آن کاهش مي يابد.

 نسخه قابل چاپ

يکي از مشکلات اصلي آبپاش تفنگي ايجاد سله و تخريب لايه سطحي خاک است. لذا در اين تحقيق اثر آبياري باراني با آبپاش تفنگي سيار بر روي سطح خاک لخت از نظر نفوذ آب و فرسايش و تغيير خصوصيات فيزيکي خاک در قطعه اي از اراضي تحقيقاتي کرکج وابسته به دانشگاه تبريز ارزيابي گرديد. آزمايش به صورت فاکتوريل در قالب طرح پايه کاملا تصادفي و متشکل از دو نوع آبپاش تفنگي (خارجي ساخت شرکت باور اتريش مدل 85- DT₂₈₀و ايراني ساخت شرکت توسعه و صنعت آذربايجان مدل 85- (TSA₃₀₀و سه ترکيب فشار آب و سرعت حرکت آبپاش (فشار 7 بار و سرعت 26 متر در ساعت، فشار 8 بار و سرعت 28 متر در ساعت، فشار 9 بار و سرعت 28 متر در ساعت) در سه تکرار بود. هدف از اين طرح ارزيابي اثر سوء ضربات آب پس از آبياري بر خصوصيات خاک بود. پس از آزمايش، صفاتي نظير ضخامت سله، نفوذ آب به خاک، چگالي ظاهري خاک و فرسايش خاک حاصله از آبياري با آبپاش تفنگي سيار اندازه گيري شد. نتايج نشان داد که آبياري با آبپاش تفنگي سيار از طريق ايجاد سله و تراکم در سطح خاک باعث افزايش چگالي ظاهري خاک گرديد. ولي اثر تيمارهاي مختلف روي چگالي ظاهري در سطح پنج درصد معني دار نبود. ميانگين ضخامت سله تشکيل شده بر روي سطح خاک با فاکتورهاي مختلف شامل دو آبپاش، سه سطح فشار و سرعت حرکت آبپاش در سطح يک درصد اختلاف معني دار داشتند. بيشترين و کمترين ميانگين ضخامت سله به ترتيب در آبپاش ايراني با فشار 7 بار و سرعت حرکت 26 متر در ساعت و آبپاش اتريشي با فشار 9 بار و سرعت حرکت 28 متر در ساعت بدست آمد. ميانگين سرعت نفوذ نهايي با فاکتورهاي مختلف در سطح يک درصد معني دار بود. حداکثر و حداقل متوسط سرعت نفوذ نهايي به ترتيب مربوط به آبپاش اتريشي با فشار 9 بار و سرعت حرکت 28 متر در ساعت و آبپاش ايراني با فشار 7 بار و سرعت حرکت 26 متر در ساعت بود.

 نسخه قابل چاپ

پايش مکاني و زماني سطوح پوشيده شده از برف و آب معادل برف از اهميت زيادي در مديريت حوزه هاي آبخيز برخوردار است. تحقيق حاضر با هدف مقايسه سطح پوشش برف در تصاوير ماهواره نوآ و سنجنده موديس در حوزه آبخيز طالقان انجام شده است. بدين منظور 14 تصوير همزمان ماهواره نوآ و سنجنده موديس مربوط به سالهاي 2003، 2004، 2005 و 2006 از سازمان فضايي ايران دريافت گرديد و سطح پوشش برف در هر يک از تصاوير استخراج و تصاوير با همديگر مقايسه گرديد. نتايج نشان داد که خطاي برآورد مساحت پوشش برفي در تصاوير ماهواره نوآ نسبت به سنجنده موديس به طور متوسط 57.97 درصد و در دامنه بين 3.87 درصد تا 267.42 درصد است. از نظر هم پوشاني پوشش برف استخراج شده، هر دو تصوير داراي هم پوشاني خوبي بوده به طوري که مي توان اذعان نمود که درصد هم پوشاني دو تصوير صددرصد مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

شناسايي مناطق مستعد وقوع زمين لغزش از طريق پهنه بندي خطر با مدل هاي تجربي مناسب، يکي از اقدامات اوليه در کاهش خسارت احتمالي و مديريت خطر در حوضه هاي آبخيز کشور محسوب مي شود. در اين تحقيق ابتدا، عوامل نه گانه شيب، جهت، ارتفاع، بارندگي، فاصله از جاده، فاصله از گسل، فاصله از شبکه زهکشي، کاربري اراضي و سنگ شناسي به عنوان عوامل موثر در وقوع زمين لغزش هاي منطقه تشخيص داده شدند. بعد از تهيه اين لايه ها در سامانه اطلاعات جغرافيايي(GIS) ، نقشه پراکنش زمين لغزش حوضه آبخيز با استفاده از تفسير عکس هاي هوايي و مطالعات ميداني تهيه گرديد. سپس پهنه بندي خطر زمين لغزش با دو روش ارزش اطلاعاتي (WINF) و روش پيشنهادي گوپتا و جوشي (LNRF) صورت گرفت. در نهايت به منظور ارزيابي کارايي و انتخاب مدل مناسب براي پهنه بندي خطر زمين لغزش در حوضه آبخيز مورد مطالعه، از روش شاخص زمين لغزش استفاده گرديد. بر اساس اين شاخص، در روش ارزش اطلاعاتي 79.8 درصد و در روش پيشنهادي گوپتا و جوشي حدود 58.5 درصد زمين لغزش ها در طبقه هاي پر خطر و خيلي پر خطر اتفاق افتاده اند؛ بنابراين، روش ارزش اطلاعاتي به لحاظ داشتن انطباق بيشتر زمين لغزش ها با پهنه خطر بالا و همچنين توانايي در تفکيک طبقه هاي خطر، کارايي بهتري نسبت به روش پيشنهادي گوپتا و جوشي در پهنه بندي خطر زمين لغزش در حوضه آبخيز تلخاب ايلام دارد و از بين عوامل نه گانه موثر، عامل زمين شناسي بيشترين تاثير را در وقوع زمين لغزش ها داشته است؛ چون حدود 50 درصد زمين لغزش ها در آبرفت هاي کواترنري که نسبت به زمين لغزش بسيار آسيب پذير است، رخ داده است.

يکي از گام هاي اوليه واساسي در طراحي سازه هاي هيدروليکي و پروژه هاي کنترل سيلاب، محاسبه و برآورد مقدار دقيق سيلاب طراحي مي باشد. تخمين دقيق ميزان رواناب و سيلاب ، خود مستلزم داشتن اطلاعات جامع و دقيق از وضعيت و ميزان بارندگي و بارش طراحي مي باشد. با توجه به تغييرات مکاني بارندگي، تهيه روابط عمق سطح تداوم بارندگي اين امکان را فراهم مي آورد تا با استفاده از آن بتوان الگوي مناسبي براي برآورد ميزان باران طراحي در هر منطقه جهت اجراي پروژه هاي مختلف آبي ارائه نمود. در اين بررسي تعداد 9 رگبار فراگير و حداکثر نهايي بارندگي، از ميان 50 رگبار در سطح 3 استان همدان، قزوين وزنجان انتخاب گرديد. تعداد ايستگاه ها از 169 ايستگاه هواشناسي مورد بررسي، در رگبارهاي مختلف از 116 تا 125 ايستگاه طي دوره آماري 30 سال (1345 الي 1376) متغير است. بطورکلي بارندگي ايستگاه هاي غيرثبات به کمک آمار بارش ساعتي ايستگاه ثبات استخراج شد. نقشه هاي همباران براي هريک از 9 رگبار در تداوم هاي مختلف ترسيم گرديد. طبق بررسي هاي انجام شده منحني هاي عمق - سطح - تداوم بارندگي براي کل منطقه تهيه و ترسيم گرديد، که بر اساس آن مي توان مقدار بارندگي را باتوجه به تداوم مورد نياز در هريک از نقاط فاقد ايستگاه هواشناسي در مساحت هاي مورد نظر تعيين نمود.

اهميت پخش سيلاب بر خصوصيات خاک غالبا ناشي از ته نشيني مواد معلق بر روي زمين هاي فرسوده است که آن ها را به اراضي بارور تبديل نموده و موجب رونق کشاورزي مي شود. ورود حجم زيادي از سيلاب که اغلب داراي برخستگاه متفاوتي مي باشند، به مرور زمان سبب بروز تغييراتي در حاصلخيزي خاک از جمله مقادير نيتروژن کل، فسفر و پتاسيم قابل استفاده مي شود. به منظو تعيين روند تغييرات اين عناصر در اثر پخش سيلاب، پژوهشي در اين زمينه در 13 ايستگاه منتخب پخش سيلاب کشور در قالب يک پروژه ملي انجام گرفت. در اين تحقيق مناطق اجراي طرح بر مبناي مشخصات و خصوصيات خاک، ويژگي هاي خاص حوزه آبخيز و شرايط حاکم بر عرصه پخش سيلاب گروه بندي شدند. پس از انتخاب نوارها در هريک از عرصه هاي پخش، با استفاده از شبکه بندي مبادرت به نمونه برداري به روش سيستماتيک – تصادفي گرديد. با توجه به توزيع غير نرمال داده ها (بر اساس تست کولموگروف- سميرنوف)، از آزمون ناپارامتري (Kruskal & Wallis) به منظور تجزيه و تحليل آماري استفاده شد (اهدايي، 1359). بررسي نتايج نشان داد که تغييرات درصد نيتروژن کل در ايستگاه هاي گروه 1 و 3، در سال آخر نسبت به سال اول اجراي طرح روند افزايشي داشت.به طوري که درصد نيتروژن کل در گروه 1، از 0.03، 0.03 و 0.02 درصد در نوارهاي اول تا سوم در سال اول به ترتيب به 0.04، 0.03 و 0.03 درصد در سال آخر رسيد. همچنين تغييرات فسفر قابل استفاده در ايستگاه هاي گروه 1 و 2، در سال آخر نسبت به سال اول اجراي طرح روند افزايشي داشته است. به طوري که فسفر قابل استفاده در گروه 1، از 3.1، 5.03 و 3.99 ميلي گرم در کيلوگرم در نوارهاي اول تا سوم در سال اول به ترتيب به 7.93، 9.09 و 5.89 ميلي گرم در کيلوگرم در سال آخر رسيد. همچنين فسفر قابل استفاده در عمق اول تا سوم گروه 2، از 7.35، 5.17 و 2.01 ميلي گرم در کيلوگرم در سال اول به ترتيب به 9.25، 6.85 و 6.14 ميلي گرم در کيلوگرم در سال آخر و در گروه 3، از 4.23، 3.1 و 4.74 ميلي گرم در کيلوگرم در سال اول به ترتيب به 9.34، 9.95 و 6.72 ميلي گرم در کيلوگرم در سال آخر رسيد. ميزان پتاسيم قابل استفاده در گروه 1، در تمامي نوارها با گذشت زمان روند کاهشي را نشان داد. به طوري که از 127، 133 و 128 ميلي گرم در کيلوگرم در نوارهاي اول تا سوم در سال اول به ترتيب به 111، 118 و 113 ميلي گرم در کيلوگرم در سال آخر رسيد. اگرچه بستر اوليه عرصه هاي پخش سيلاب از نظر مواد آلي و حاصلخيزي خاک فقير مي باشند، اما در مجموع پخش سيلاب باعث بهبود شاخص هاي حاصلخيزي در خاک سطحي عرصه هاي پخش سيلاب شده است، بي شک براي رسيدن به شرايط ايده آل نياز به گذشت زمان بيشتري مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

بر اساس مطالعات سازمان هواشناسي جهاني، بادهاي با سرعت بيش از 15 متر بر ثانيه (30 نات) به عنوان طوفان شناخته مي شوند. لذا بر اساس اين آستانه، فراواني و توزيع زماني و مکاني طوفان هاي ايران در مقاله حاضر تحليل و پهنه بندي شده است. براي انجام اين کار پس از جمع آوري داده هاي سمت و سرعت باد ايستگاه هاي سينوپتيک کشور، يک دوره آماري مشترک 40 ساله 33 ايستگاه استخراج گرديد و فراواني طوفان ها به صورت ساعتي، ماهانه و فصلي مورد بررسي قرار گرفت. همچنين جهات وزش طوفان ها براي ايستگاه هاي مورد مطالعه محاسبه شد. سپس اطلاعات حاصله براي تهيه نقشه پراکندگي مکاني و زماني طوفان ها استفاده شد. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد که ماه مارس بيشترين ميانگين روزهاي طوفاني را با 12 روز در سال داشته است. در ايستگاه زابل که شرايط متفاوتي با ساير نقاط کشور نشان مي دهد، ماه جولاي بالاترين ميانگين روزهاي با طوفان را با 26 روز همراه داشته است. ساعت 12 بيشترين فراواني وقوع طوفان ها را در کشور با 609 طوفان دارا بوده است. در ايستگاه زابل ساعت 6 با 841 طوفان بيشترين فراواني را داشته است. همچنين پهنه بندي طوفان ها نشان مي دهد که توزيع طوفان ها در کشور روند ثابتي ندارد، بطور کلي ايستگاه زابل با تفاوت زياد بيشترين فراواني وقوع طوفان ها را داشته است. ايستگاه هاي زاهدان، کرمان، تبريز، اصفهان، همدان و بندرانزلي شامل ايستگاه هاي با فراواني وقوع بالا همچنين ايستگاه هاي خرم آباد، مشهد، اراک، اروميه، گرگان، شاهرود، شيراز، تربت حيدريه و سمنان شامل ايستگاههاي با کمترين فراواني وقوع بوده اند. ديگر ايستگاه ها از نظر وقوع طوفان ها مقدار متوسطي را داشته اند. همچنين بررسي ميانگين سرعت باد در ايستگاه هاي مورد مطالعه نشان مي دهد که در اغلب ايستگاه ها بين ميانگين سرعت باد و فراواني وقوع طوفان ها رابطه معناداري وجود ندارد به اين صورت که ايستگاه هايي که فراواني بالايي را از نظر وقوع طوفان ها دارند لزوما ميانگين سرعت بالايي ندارند.

فسفر از جمله عناصر ضروري براي رشد گياهان بوده و از سوي ديگر عامل آلودگي منابع آب مي باشد. هدف از تحقيق حاضر برآورد مقادير اوج و متوسط غلظت فسفر و همچنين کل فسفر انتقال يافته ناشي از وقوع رگبار و توليد رواناب در حوزه آبخيز کجور بااستفاده از مولفه هاي بارش و رواناب مي باشد. در اين راستا نمونه برداري از جريان سيلابي رودخانه مربوط به هفت واقعه بارش با فاصله زماني حداکثر يک ساعت انجام شد. سپس تهيه مدل هاي رگرسيوني مناسب دو و چند متغيره تخمين گر غلظت اوج و متوسط و کل مقدار فسفر حمل شده با استفاده از مهمترين مولفه هاي بارش و رواناب صورت پذيرفت.نتايج نشان گر توانائي خوب روابط رگرسيوني به دست آمده با توجه به ضريب تبيين و کارآيي به ترتيب بيش از 0.884 و 0.883 است. نتايج تحقيق حاضر زمينه ساز استفاده از روش مزبور در ارزيابي انتقال فسفر در مناطقي با شرايط حاکم مشابه با شرايط تحقيق و مديريت مناسب آب و خاک آن ها مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

در مطالعات پوشش گياهي انتخاب شکل و سطح مناسب پلات در کارايي نمونه گيري بسيار موثر است و باعث مي گردد که واريانس و زمان نمونه گيري به حداقل برسد. بدين منظور جهت کاهش زمان نمونه برداري و افزايش سرعت کار به مقايسه اندازه پلات در برآورد برخي ويژگي هاي کمي گونه ها (شامل درصد تاج پوشش گياهي و تعداد پايه گونه ها) در دو منطقه قرق و منطقه غيرقرق پرداخته شده است. براي انجام اين تحقيق ابتدا با عمليات ميداني پلات هاي يک مترمربعي و پلات دابنماير (60×25 سانتيمتري) بصورت تصادفي در منطقه مورد مطالعه در دو منطقه قرق و غير قرق مستقر گرديدند و درصد تاج پوشش گياهي و تعداد پايه گونه ها در هر يک از پلات ها ثبت شد. داده هاي حاصل از پلات هاي با اندازه متفاوت در داخل و خارج قرق مورد تجزيه و تحليل و مقايسه آماري قرار گرفتند. نتايج بدست آمده نشان مي دهد که نوع پوشش گياهي، پراکنش گياهان و نوع متغير مورد اندازه گيري روي اندازه و شکل پلات تاثير بسزايي دارند بطوريکه اندازه مناسب پلات براي برآورد برخي ويژگي هاي کمي گونه ها در دو منطقه داخل قرق و خارج قرق تفاوت دارند. از اين رو به نظر مي رسد بهتر است براي برآورد تاج پوشش و تعداد پايه ها در منطقه داخل قرق از پلات دابنماير و در منطقه خارج قرق از پلات يک مترمربعي استفاده گردد.

 نسخه قابل چاپ